دکتر سینا قانعان (متخصص جراحی دهان، فک و صورت)

دندان عقل یا همان دندان مولر (آسیاب) سوم، آخرین دندان دائمی است که تکامل می یابد.

این دندان اغلب در اواخر دوران جوانی رویش یافته و ممکن است موجب بروز مشکلات دندانی شود.

مشکلات ناشی از دندان عقل

در بسیاری از افراد فضای کافی برای رویش دندان عقل در فک وجود نداشته و این دندان به صورت نهفته باقی می ماند.

عدم دسترسی آسان به دندان عقل تمیز کردن آن را به وسیله مسواک و نخ دندان دشوار می کند.

مشکلات ناشی از دندان عقل ممکن است تا چند سال پس از رویش یا نهفتگی آشکار نشوند.

این مشکلات شامل درد، بیماری مزمن پریودنتال (لثه)، عفونت لثه، کیست و پوسیدگی دندان عقل یا دندان مجاور آن می باشتد.

خارج کردن دندان

اگر دندان عقل موجب درد یا عفونت شده باشد، احتمالا اولین اقدام خارج کردن دندان خواهد بود.

اما در برخی شرایط ممکن است خارج کردن دندان عقل، بدون داشتن علایم ذکر شده توصیه شود؛ زیرا با افزایش سن ریشه دندان رشد کرده و اتصال آن به استخوان محکم تر و  خارج کردن آن دشوارتر می شود.

قبل از کشیدن دندان، معاینه کامل شامل آزمایش و تصویربرداری از دندان عقل و فک و صورت می گیرد.

پس از آن ممکن است دندانپزشک شما را برای انجام مراحل بعدی، به متخصص جراحی دهان، فک و صورت ارجاع دهد.

آشنایی با دندان عقل

دندان های عقل بسیار شبیه سایر دندان ها هستند. تفاوت اصلی در زمان تکامل و رویش این دندان ها می باشد.

اکثر افراد دارای چهار دندان عقل هستند، اما برخی به طور طبیعی فاقد یک یا چند دندان عقل می باشند.

هر دو فک بالا و پایین دارای سه دندان مولر در هر گوشه خود هستند.

دندان های عقل آخرین دندان در این ردیف بوده و به همین دلیل مولر سوم نام گذاری شده اند.

به علت وجود هشت دندان مولر دیگر، عدم وجود دندان عقل مشکلی در فرایند جویدن ایجاد نمی کند.

دندان عقل چگونه تکامل می یابد

محل شکل گیری دندان ها در داخل استخوان فک می باشد.

هنگام شکل گیری ریشه، تاج دندان به سمت بالای لثه حرکت می کند.

پس از خروج تاج از میان لثه، ریشه به افزایش طول خود ادامه می دهد و رشد کامل آن چندین سال طول می کشد.

با گذشت زمان استخوان های فک متراکم و سخت می شوند.

دندان عقل نهفته

دندان عقل نهفته ممکن است در هر جهتی (به صورت عمودی، مایل یا افقی) رشد کند.

دندان های عقل می توانند موجب بروز مشکلات حاد یا مزمن شوند. خارج کردن دندان قبل از گسترش علایم می تواند از مشکلات آینده پیشگیری کند.

خارج کردن دندان عقل

در صورتی که یک یا چند دندان شما باعث بروز مشکلات شده باشند، پزشک ممکن است خارج کردن دندان ها را پیشنهاد کند تا علایم برطرف شده و از سلامت دهانی شما محافظت شود.

با توجه به موقعیت ریشه دندان عقل و یا سایر مشکلات سلامتی ممکن است سایر گزینه های درمانی توسط پزشک پیشنهاد شوند.

• پیگیری مستمر (فالوآپ):  ویزیت منظم دندانپزشکی و انجام رادیوگرافی؛
• دارودرمانی: کنترل برخی علایم و درمان عفونت ها؛
• جراحی های کوچک: در برخی موارد فرآیند هایی نظیر اپرکولکتومی (برداشتن بافت لثه روی دندان عقل) می تواند کمک کننده باشد؛

هر عمل جراحی دارای عوارض مختلفی می باشد.

عوارض خارج کردن دندان عقل با توجه به سن بیمار و موقعیت دندان متغیر است.

این عوارض عبارتند از:

• عضلات و مفاصل دردناک: درد، کبودی و تورم بعد از کشیدن دندان طبیعی است. هم چنین اختلال در مفصل فک و مشکل در باز کردن کامل دهان ممکن است رخ دهد. این عوارض اغلب طی یک یا دو هفته خود به خود بهبود می یابند اما در صورت طولانی شدن به درمان نیاز پیدا می کنند.
• حفره خشک: بعد از خارج کردن دندان، لخته خون محل کشیدن دندان را پر می کند. لخته ای که زودتر از موعد تجزیه یا جابجا شود می تواند موجب درد یا تاخیر در بهبودی شود.
• عفونت: عفونت معمولا با تجویز آنتی بیوتیک یا درناژ درمان می شود.
• اختلالات سینوس: آسیب حفره سینوس ماگزیلاری ممکن است در هنگام جراحی رخ دهد.
• آسیب به عصب: بر اساس موقعیت دندان ممکن است شاهد آسیب به برخی از اعصاب باشیم. این آسیب ها می توانند موجب اختلال در حس چشایی، بی حسی در برخی از قسمت ها، خارش و درد در دندان، لثه، زبان و لب ها شود. در بیشتر موارد عصب با گذشت زمان ترمیم می شود، اما ممکن است نیازمند درمان های بیشتری نیز باشد.

جراحی دندان عقل به طور معمول در مطب و به صورت سرپایی با بی حسی موضعی انجام می شود.

نوع جراحی وابسته به موقعیت دندان، تعداد دندان هایی که  کشیده می شوند و سایر عوامل زمینه ای، متفاوت است.

بر اساس توصیه پزشک ممکن است جراحی همه دندان های عقل در یک جلسه انجام شود و یا جلسه جداگانه ای برای کشیدن هر دندان پیشنهاد شود.

آمادگی برای جراحی

زمان تقریبی جراحی بر اساس نوع آن می تواند 45 دقیقه تا 2 ساعت به طول انجامد.

قبل از جراحی اطمینان حاصل کنید که:

• در صورت مصرف هرگونه دارو و یا داشتن بیماری زمینه ای به پزشک خود اطلاع دهید.
• در صورت سابقه حساسیت به هر یک از داروهای بی حسی به پزشک خود اطلاع دهید.
• به دستورالعمل های غذایی توصیه شده توسط پزشک قبل از جراحی توجه کنید.
• در هنگام جراحی لباس های آزاد و راحت بپوشید.

روند بهبودی

در روز اول و دوم بعد از جراحی:

• خونریزی را کنترل کنید. گاز پوشاننده حفره دندان را فشار دهید. خون ریزی می بایست بعد از دو ساعت متوقف شود، اما ترشحات جزئی برای چند روز طبیعی است.
• بر اساس تجویز پزشک داروهای خود را به صورت صحیح مصرف کنید. دارو های ضد درد و آنتی بیوتیک ها ممکن است توسط پزشک برای شما تجویز شوند.
• کنترل تورم: در 24 ساعت اول در فواصل زمانی مناسب، هر بار به مدت ده دقیقه از کمپرس سرد بر روی موضع استفاده کنید.
• عدم استفاده از نوشیدنی های گرم: گرما باعث افزایش تورم و خون ریزی می شود.
• مایعات مغذی بنوشید.
•  24 ساعت بعد از جراحی استراحت کنید و از انجام فعالیت های سنگین پرهیز کنید.
• از موضع جراحی مراقبت کنید. برای جلوگیری از جابجا شدن لخته خون، در روز اول از مسواک زدن خودداری کنید، سیگار نکشید و از نی جهت نوشیدن استفاده نکنید زیرا مکش موجب جابجا شدن لخته می شود.

در صورت مشاهده موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

• شدت یافتن درد در روز بعد از جراحی و عدم کنترل آن با مسکن ها؛
• خونریزی غیرقابل کنترل؛
• تب و لرز؛
• کهیر، خارش یا علایم دیگری مبنی بر واکنش آلرژیک به داروها؛
• تهوع و استفراغ مداوم.

فرآیند ترمیم

بهبودی و ترمیم بعد از جراحی دندان عقل چند ماه طول می کشد.

برای کمک به روند بهبودی:

• در روزهای ابتدایی جراحی از غذاهای نرم استفاده کنید.
• با ملایمت و احتیاط از مسواک و نخ دندان استفاده کنید.
• ناحیه جراحی را تمیز نگه دارید.
• بعد از جراحی به مدت یک هفته از دهانشویه استفاده کنید.
• حداقل تا یک هفته پس از جراحی سیگار نکشید.
• از خوردن غذاهای چسبنده و ترد به مدت حداقل دو هفته خودداری کنید.