طی یائسگی، تخمدان ها تولید تخمک را متوقف می کنند و سطح هورمون استروژن کم شود. استروژن هورمونی است که چرخه تولید مثل را در بدن زنان کنترل می کند.

در این دوره از زندگی زنان و در نتیجه تغییرات فوق، عادت ماهیانه و قاعدگی قطع می شود.

در صورتی که خانمی بیشتر از 12 ماه قاعدگی نداشته باشد، یائسه شده است. بیشتر زنان در سنین 45 تا 55 سالگی یائسه می شوند.

اگر یائسگی قبل از 45 سالگی اتفاق بیافتد، به آن یائسگی زودرس گفته می شود.

هم چنین اگر یائسگی قبل از 40 سالگی رخ دهد به آن یائسگی پیش رس یا نارسایی زودرس تخمدان می گویند.

علل یائسگی زودرس

چند دلیل شناخته شده در یائسگی زودرس وجود دارد، اگرچه گاهی اوقات نمی توان علت دقیق آن را تعیین کرد.

هر عاملی که به تخمدان ها آسیب برساند یا تولید استروژن را متوقف کند، می تواند باعث یائسگی زودرس شود.

به عنوان مثال شیمی درمانی برای درمان سرطان یا اوفورکتومی (برداشتن تخمدان ها) جز این عوامل است.

البته در بعضی موارد بدون وجود این عوامل آسیب زننده به تخمدان نیز ممکن است فرد دچار یائسگی زودهنگام شود.

در ادامه با تعدادی از عواملی که می توانند منجر به یائسگی زودرس شوند آشنا می شوید:

ژنتیک

اگر دلیل پزشکی مشخصی برای یائسگی زودرس وجود نداشته باشد، علت آن احتمالا ژنتیکی است. سن یائسگی شما می تواند به صورت ارثی زودهنگام باشد.

دانستن این موضوع که مادرتان درچه سنی یائسه شده است می تواند سرنخی درباره زمان شروع یائسگی در شما باشد.

اگر مادر شما زود یائسه شود، احتمال یائسگی  زودرس در شما بیش تر از سایر افراد جامعه است. با این حال ژن ها فقط بخشی از این ماجرا هستند.

نقص های کروموزومی

برخی نقایص کروموزومی می تواند منجر به یائسگی زودرس شود. برای مثال سندرم ترنر تولد با یک کروموزوم ناقص است.

زنان مبتلا به سندرم ترنر تخمدان هایی دارند که عملکرد صحیحی ندارند. این امر اغلب باعث می شود که آنها دچار یائسگی زودرس شوند.

در این بیماران تخمدان ها به صورت طبیعی کار نمی کنند و ویژگی های ثانویه جنسی و شروع قاعدگی در دوران بلوغ،  باید با هورمون درمانی جایگزین ایجاد شود.

زنان مبتلا به سندرم X شکننده یا ناقلین ژنتیکی سندرم ترنر نیز ممکن است دچار یائسگی زودرس شوند. این سندرم به صورت ژنتیکی در خانواده منتقل می شود.

در صورت یائسگی زودرس یا داشتن اعضای خانواده ای که دچار یائسگی زودرس شدند، بهتر است فرد آزمایش ژنتیک بدهد.

سبک زندگی

برخی از عوامل در سبک زندگی خانم ها می تواند در سن یائسگی تأثیر گذار باشد.

سیگار کشیدن دارای اثرات ضد استروژن است که می تواند در یائسگی زودرس نقش داشته باشد.

بر اساس نتایج مطالعاتی در سال 2012 افرادی که برای مدت طولانی و یا به طور منظم سیگار می کشند احتمالا زودتر یائسگی را تجربه می کنند.

ممکن است شروع یائسگی در زنانی که سیگار می کشند یک یا دو سال زودتر از زنانی که سیگار نمی کشند باشد.

شاخص توده بدن (BMI) نیز می تواند در یائسگی زودرس نقش داشته باشد.

استروژن در بافت چربی ذخیره می شود. خانم هایی که بسیار لاغر هستند ذخیره استروژن کمتری دارند که می تواند زودتر تمام شود.

هم چنین برخی تحقیق ها حاکی از آن است که رژیم گیاهخواری، عدم تحرک و ورزش نکردن و قرار نگرفتن در معرض نور آفتاب در طول زندگی می تواند باعث شروع زودرس یائسگی شود.

بیماری های خود ایمنی

یائسگی زودرس می تواند علامت یک بیماری خود ایمنی مانند بیماری تیروئید و آرتریت روماتوئید باشد.

در بیماری های خود ایمنی سیستم ایمنی بدن، بخشی از بدن را به عنوان یک مهاجم اشتباه می گیرد و به آن حمله می کند.

التهاب ناشی از برخی از این بیماری ها می تواند تخمدان ها را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به یائسگی زودرس شود.

صرع

صرع نوعی اختلال تشنجی است. زنان مبتلا به صرع بیشتر دچار نارسایی زودرس تخمدان می شوند؛ همین امر منجر به یائسگی می شود و شیوع یایسگی زودرس در این افراد بیشتر از سایر زنان است.

علایم یائسگی زودرس چیست؟

قاعدگی های نامنظم یا قاعدگی هایی که به طور قابل ملاحظه ای طولانی تر یا کوتاهتر از حالت عادی شما باشند، می توانند نشانه های اولیه یائسگی زودرس باشند.

علایم دیگر یائسگی زودرس عبارتند از:

• خونریزی شدید؛
• لکه بینی؛
• دوره های پریودی که بیش از یک هفته طول می کشد؛
• مدت زمان طولانی تر در بین پریود ها.

در این مواقع برای بررسی سایر مواردی که ممکن است باعث ایجاد این علایم شود، به پزشک مراجعه کنید.

سایر علایم رایج یائسگی عبارتند از:

• نوسانات خلقی؛
• تغییر در احساسات یا میل جنسی؛
• خشکی واژن؛
• اختلال خواب؛
• گرگرفتگی؛
• عرق شبانه؛
• از دست دادن کنترل مثانه.

تشخیص یائسگی زودرس

زمان منتهی به یائسگی را دوران قبل از یائسگی می نامند. در این مدت فرد قاعدگی های نامنظم و تعدادی از علائم ذکر شده در بالا را تجربه می کند.

اگر دوازده ماه قاعدگی نداشته باشید و برای توضیح آن  بیماری دیگری در شما تشخیص داده نشود، شما یائسه شده اید.

برای تشخیص یائسگی معمولا آزمایش لازم نیست. بیشتر خانم ها می توانند یائسگی را براساس علایم خود تشخیص دهند.

اما اگر فکر می کنی زودتر از موعد دچار علائم مرتبط با یائسگی شده اید، بهتر است برای اطمینان به پزشک مراجعه کنید.

پزشک به کمک آزمایش های هورمونی می تواند تعیین کند که علایم شما مربوط به دوران قبل از یائسگی است یا به بیماری دیگری مبتلا هستید.

مرسوم ترین هورمون هایی که بررسی می شوند عبارتند از:

• هورمون ضد مولری (AMH):  با اندازه گیری این هورمون می توان تعیین کرد که آیا خانم نزدیک به  سن یائسگی است و یا یائسه شده است.
• استروژن: پزشک ممکن است سطح استروژن شما را که استرادیول نیز نامیده می شود، بررسی کند. در زمان یائسگی سطح استروژن کاهش می یابد.
• هورمون محرک فولیکول (FSH): اگر سطح FSH شما به طور مداوم بالای mIU/mL 30 باشد و به مدت یک سال سیکل ماهیانه نداشته باشید، احتمالا به یائسگی رسیده اید. با این حال آزمایش FSH به تنهایی نمی تواند یائسگی را تأیید کند.
• هورمون محرک تیروئید (TSH): پزشک همچنین ممکن است سطح TSH شما را بررسی کند. در کم کاری تیرویید، سطح TSH خیلی افزایش می یابد و علایم کم کاری تیرویید تاحدودی مانند علایم یائسگی است.

در شماره بعد راجع به راه کارهای درمان یائسگی زودرس و خطرات و مزایای آنها صحبت می کنیم.