انحراف چشم یا استرابیسم، مشکلی است که به دلیل عدم توانایی چشم‌ها در یک راستا قرار گرفتن و ناهماهنگی با یکدیگر به وجود می‌آید.

اگر به انحراف چشم مبتلا باشید و با یکی از چشم‌هایتان مستقیما به یک شی نگاه کنید، چشم دیگر شما به سمت داخل، بیرون، بالا یا پایین متمایل می‌شود.

استرابیسم ممکن است دایمی یا موقتی باشد. این مشکل می‌تواند فقط بر یکی از چشم‌ها تاثیر بگذارد  یا به نوبت، هر یک از چشم‌ها را درگیر کند.

برای پیشگیری از دوبینی ناشی از استرابیسم دوران کودکی، مغز کودک اطلاعات وارد شده از چشم دارای انحراف را رد می‌کند که این باعث تنبلی آن چشم خواهد شد.

علایم استرابیسم

علایم اولیه استرابیسم، انحراف و نا هم ترازی قابل مشاهده چشم‌هاست.

اگر نا هم ترازی چشم‌ها زیاد و به شکل آشکار باشد، استرابیسم با زاویه بزرگ خوانده می‌شود که منظور از آن، زاویه انحراف بین خط دید چشم سالم و چشم دارای انحراف است، انحراف کمتر استرابیسم با زاویه کوچک خوانده می‌شود.

عموما استرابیسم با زاویه بزرگ دایمی، علایمی مانند خستگی چشم یا سردرد را به همراه ندارد، چرا که مغز عملا برای اصلاح وضعیت چشمِ دارای انحراف هیچ تلاشی نمی‌کند و همین باعث تنبلی آن چشم می‌شود.

در موارد خفیفِ استرابیسم با زاویه کوچک، احتمال آن زیاد است که برای کودک، علایم آزار دهنده‌ای مانند سردرد و خستگی چشم، ناتوانی در مطالعه، خستگی هنگام مطالعه و دید بی‌ثبات همراه با حالت عصبی ایجاد شود.

اگر استرابیسم با زاویه کوچک به طور دایمی و یک طرفه باشد، ممکن است در صورت عدم درمان، باعث تنبلی  شدید در چشم دارای انحراف شود.

هر دو نوع استرابیسم ممکن است بر روی کودکان و بزرگسالان، اثرات منفی روانی گذاشته و  اعتماد به نفس‌شان را تحت تاثیر قرار دهد.

نوزادان غالبا به دلیل عدم تکامل سیستم بینایی به انحراف متناوب چشم‌ دچار می‌شوند که با رشد کودک، این مشکل برطرف می‌شود. اگر کودک به استرابیسم مبتلا باشد، این مشکل با رشد جسمی او برطرف نخواهد شد.

معاینه مرتب چشم، بهترین راه برای تشخیص استرابیسم است. اساسا استرابیسم در مراحل اولیه، با معاینه چشم کودک قابل تشخیص است و هر چه زودتر تشخیص داده شود، احتمال درمان آن بیشتر است.

دلایل ایجاد استرابیسم

هر چشم انسان 6 ماهیچه خارجی دارد که حرکت و وضعیت آن را کنترل می‌کنند. هماهنگی در عملکرد این ماهیچه‌ها در هر دو چشم برای داشتن یک دید طبیعی لازم است.

استرابیسم هنگامی اتفاق می‌افتد که مشکلی در این ماهیچه‌ها، اعصاب کنترل کننده آنها و یا مرکز بینایی پیش بیاید به گونه‌ای که کنترل این ماهیچه‌ها مختل شود.

عوامل ژنتیکی نیز ممکن است در ایجاد استرابیسم نقش داشته باشند.

اگر  مرد یا زنی به استرابیسم مبتلا باشد، احتمال ابتلای  فرزند آنها بیشتر خواهد شد.

درمان استرابیسم

در برخی موارد، استرابیسم متناوب و با زاویه کوچک، بدون جراحی و تنها با بینایی درمانی رفع می‌شود. اما در اغلب موارد، تنها درمان موثر برای انحراف دایمی چشم‌ها، جراحی استرابیسم است.

موفقیت در جراحی استرابیسم به عوامل زیادی مانند جهت و میزان انحراف چشم بستگی دارد. در برخی موارد، ممکن است بیش از یک عمل جراحی برای درمان استرابیسم مورد نیاز باشد.

پزشک جراح با انجام مشاوره قبل از جراحی، می‌تواند اطلاعات بیشتری به شما ارائه کند.

جراحی استرابیسم در درمان بزرگسالانی که به استرابیسم طولانی مدت مبتلا هستند، موثر خواهد بود، با این حال ممکن است تنبلی چشم پس از درمان نیز باقی بماند، به همین خاطر درمان زود هنگام استرابیسم اهمیت زیادی دارد، چرا که هر چه جراحی استرابیسم زودتر انجام شود، احتمال بازگشت بینایی به حالت طبیعی بیشتر است.

گاهی اوقات، متخصص چشم، یک برنامه درمانی را برای اصلاح بینایی فرد تجویز می‌کند که لازم است پس از جراحی استرابیسم، برای درمان مشکلات چشمی مانند تنبلی باقی مانده چشم پس از عمل انجام شود.

توجه داشته باشید که تشخیص و درمان زود هنگام، در جلوگیری از مشکلات ناشی از این بیماری به ویژه در کودکان بسیار اهمیت دارد.