دکتر میلاد حیدری (جراح دندانپزشک، کارشناس ارشد پژوهش در علوم بین رشته ای پزشکی)‏

در مقاله پیشین به برخی از کاربرد های ساعت های هوشمند در دنیای سلامت و ورزش اشاره کردیم؛ با این حال، این پکیج های جذاب، در کنار قابلیت هایی که ارائه می دهند، معایب خاص خود را نیز دارند: مهم ترین این موارد، قیمت زیاد، ظرفیت محدود باتری, و تولید تشعشعات مضر برای سلامتی هستند.

در مورد اثرات مضر تشعشعات این دستگاه ها ابهاماتی وجود دارد؛ سیستم های بلوتوثی که اساس کارکرد این دستگاه ها هستند، سطوح اندکی از تابش های غیر یونیزان (اشعه هایی که میزان انتقال انرژی پایین دارند) را تولید می کنند.

در حال حاضر مطابق نظر سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، قرارگیری روزانه در معرض این امواج برای سلامتی انسان بی ضرر در نظر گرفته می شود؛ هر چند که برای رسیدن به نتایج علمی قطعی، انجام مطالعات بیشتر ضرورت دارد.

ساعت های هوشمند می توانند جهت تشخیص طیفی از بیماری ها مورد استفاده قرار گیرند. ضربان قلب و دمای بدن که توسط این ابزار ها پایش می شود، قابلیت این را دارد که در بررسی های گذشته نگر، به منظور شناسایی عفونت های ویروسی دستگاه تنفسی، به ویژه عفونت های بدون علامت کاربرد داشته باشد.

این ساعت ها در کنار نسخه ارزان قیمت پالس اکسیمتر ها (دستگاه های پایش کننده ضربان قلب و اکسیژن خون)، در زمینه تشخیص زود هنگام بیماری لایم (نوعی بیماری عفونی که در اثر گزش کنه ایجاد می شود) بسیار سودمند واقع شده اند.

ساعت های هوشمند هم چنین می توانند در آگاه سازی افرادی که به مراجعه پزشکی نیاز دارند کمک کننده باشند؛ مثلا آپنه خواب (قطع مقطعی تنفس در حین خواب) که می تواند زمینه ساز بروز مشکلاتی مثل افزایش فشار خون، خستگی روزانه، و افزایش احتمال سکته مغزی باشد، با پوشیدن ساعت هوشمند در حین خواب شبانه قابل پایش است.

بررسی ها در زمینه گسترش کاربرد های تشخیصی ساعت های هوشمند ادامه دارد.

در زمینه طب سالمندی، ساعت های هوشمند کاربرد های نوینی را ارائه کرده اند. سیستم های پاسخ اضطراری فردی (personal emergency response systems) مانند زنگ های خطر قابل حمل، سال ها است که به عنوان وسایل مناسبی برای ارتقای همزمان ایمنی و استقلال افراد سالمند در بازار موجود بوده اند.

کارکرد این وسایل منوط به وجود یک گیرنده (receiver) در منزل بود که شعاع استفاده از دستگاه را محدود می کرد؛ علاوه بر این، ظاهر بسیار مشخص این دستگاه ها، باعث ایجاد نگرش ناخوشایند نسبت به استفاده کنندگان می شد.

از ویژگی های مثبت ساعت های هوشمند این است که نه تنها ظاهر نامطلوب دستگاه های هشدار را ندارند، بلکه حسی از مدرنیته و پویایی را به سالمندان استفاده کننده و اطرافیان القا می کند؛ هم چنین به دلیل کار با اینترنت و عدم نیاز به وجود دستگاه های گیرنده، شعاع کار با ساعت های هوشمند تقریبا نامحدود است و می تواند برای پایش وضعیت پایه سلامتی، و رصد موقعیت مکانی سالمندان دارای بیماری های شناختی (مثل افراد مبتلا به آلزایمر) مورد استفاده قرار گیرد.

هر ساله قابلیت های متنوع تری به ساعت های هوشمند اضافه می شود. توسعه سریع صنعت ساخت دستگاه های پایشگر قابل پوشیدن (wearable devices) مثل ساعت های هوشمند، از چالش های پیش روی دنیای پزشکی است.

حجم داده هایی که بیماران از این طریق در اختیار پزشکان قرار می دهند، عموما به اندازه ای زیاد است که برای برخی از پزشکان قابل مدیریت کردن نیست. از طرف دیگر، همه ساعت های هوشمند قابلیت های برابر ندارند و تمام اطلاعات جمع آوری شده توسط آن ها الزاما برای پزشکان مفید نیستند.

 از آنجا که تاکنون سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این دستگاه ها را به طور جامع مورد بررسی و کنترل قرار نداده است، پزشکان نمی توانند اطمینان حاصل کنند که تمام اطلاعات جمع آوری شده توسط این دستگاه ها قابل استناد باشد.

علی رغم عدم دقت در ثبت اطلاعات، این دستگاه ها به ندرت تهدید مستقیم برای سلامت کاربران محسوب می شوند.

از سوی دیگر، عدم نظارت FDA باعث آشفتگی در بازار ساعت های هوشمند می شود و به بار کاری پزشکان و فعالان حوزه سلامت در شناسایی دستگاه هایی که واقعا اثرات مفید بهداشتی دارند می افزاید.

تا سال 2022 FDA فقط 103 اپلیکیشن و ابزار سلامتی را به طور رسمی مورد تایید قرار داده و بر سایر آنها هیچ نظارتی انجام نداده است. این یعنی، شاید بهتر باشد که درباره کارکرد این دستگاه ها با دید متفاوت تری بنگریم.