دکتر الهام یوسفی (داروساز)

در یک بیماری خودایمنی، سیستم ایمنی به خود بدن حمله می کند. یک بیماری خودایمنی می تواند بسیاری از نواحی بدن از جمله مفاصل، استخوان ها یا بافت ها را تحت تاثیر قرار دهد.

یکی از ارگان های شایعی که بیماری های خودایمنی به آن حمله می کنند، پوست است و چنین بیماری ای به عنوان بیماری خود ایمنی پوستی شناخته می شود.

پوست بزرگترین عضو بدن است و شانزده درصد از کل توده بدن را تشکیل می دهد.

پوست نقش مهمی در محافظت از بدن در برابر انواع مختلف عفونت ها ایفا می کند و به همین دلیل بخشی از سیستم ایمنی بدن محسوب می شود.

به عنوان مثال پوست دارای سلول های لانگرهانس است که نقش حیاتی در مبارزه با بدن در برابر میکروب ها یا عوامل بیماری زا ایفا می کنند. هم چنین یک لایه محافظ در برابر صدمات فیزیکی، مکانیکی، حرارتی یا در برابر مواد مضر ارائه می دهد. پوست به تنظیم دمای بدن و تثبیت سایر فرآیندهای بدن مانند کنترل خونریزی کمک می کند.

پوست عمدتاً از سه لایه تشکیل شده است که بیرونی ترین لایه اپیدرم، زیر آن درم و درونی ترین لایه هیپودرم نامیده می شود.

بسیاری از پروتئین ها در بین این لایه ها قرار دارند و آنها را در کنار هم نگه می دارند. بیماری های پوستی خود ایمنی معمولاً دو لایه بالایی پوست را تحت تأثیر قرار می دهند.

انواع بیماری های خود ایمنی پوستی

چند نمونه از بیماری های خودایمنی پوستی رایج عبارتند از:

پسوریازیس

پسوریازیس که با سیستم ایمنی بیش فعال مشخص می شود، یک اختلال خود ایمنی پوستی است و یک بیماری مزمن تلقی می شود. در این بیماری رشد سلول‌های پوست تسریع می‌شود؛ به همین دلیل است که آنها شروع به تجمع روی سطح پوست می‌کنند و منجر به ایجاد پوسته‌هایی می‌شوند که پلاک‌های قرمز پوشیده شده با تکه ‌های سفید پوست مرده هستند. این پلاک ها می توانند در هر نقطه از بدن از پوست سر، کمر، آرنج یا زانو ظاهر شوند.

اسکلرودرمی

اسکلرودرمی نه تنها علائم خود را بر روی پوست نشان می دهد (اسکلرودرمی موضعی)، بلکه سایر قسمت های بدن مانند رگ های خونی، ماهیچه ها و اندام ها مانند قلب، ریه ها و کلیه ها (اسکلرودرمی سیستمیک) را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. جالب است بدانید که تقریبا 80 درصد بیماران مبتلا به این بیماری بانوان هستند.

درماتومیوزیت

درماتومیوزیت ماهیچه ها و پوست را تحت تاثیر قرار می دهد. یکی از بارزترین علائم آن، بثورات پوستی است که در قسمت بالایی بدن ظاهر می شود. هم چنین باعث ارغوانی شدن پلک ها و ضخیم شدن پوست می شود.

لوپوس

لوپوس یکی دیگر از بیماری های خود ایمنی پوستی مزمن است. انواع مختلفی از لوپوس پوست وجود دارد. لوپوس عمدتاً بر پوست تأثیر می گذارد، در حالی که سایر قسمت های بدن مانند کلیه ها، مفاصل و قلب نیز می توانند تحت تأثیر قرار گیرند. در لوپوس سیستمیک، رگ های خونی تحت تاثیر قرار می گیرند. این بیماری معمولاً زنان بین 15 تا 44 سال را مبتلا می کند.

بیماری بهجت

بیماری بهجت یک بیماری خودایمنی نادر است که باعث آسیب به رگ های خونی شده و می تواند منجر به زخم در دهان، بثورات جلدی و سایر علائم شود. شدت بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

بیماری بهجت یک بیماری مزمن است. علائم بیماری ممکن است به طور موقتی به سمت بهبودی برود، اما بعداً امکان عود وجود دارد. علائم بیماری را می توان با دارو و تغییر سبک زندگی کنترل کرد.

علائم آن شامل التهاب چشم، بثورات و ضایعات دستگاه تناسلی است. شدت علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است اولین علائم بیماری بهجت زخم داخل دهان است. زخم ها معمولا در عرض چند هفته بهبود می یابند.

پمفیگوس

پمفیگوس گروهی از بیماری های خود ایمنی پوستی است که علائم خود را به صورت تاول نشان می دهد. معمولا تاول ها در دهان ظاهر می شوند و سپس به بقیه بدن سرایت می کنند. در حالی که بعضی از افراد در برخی از قسمت های پوست تاول دارند؛ برخی دیگر ممکن است در قسمت های بزرگتر بدن دچار تاول شوند. این تاول ها ممکن است به همراه زخم هایی باشند که روی پوست درد زیادی ایجاد می کنند. پمفیگوس به ندرت در کودکان رخ می دهد و بیشتر در افراد 40 تا 60 ساله دیده می شود.

علائم بیماری های خودایمنی پوستی

در حالی که بیماری‌های خودایمنی علائم و نشانه‌ های خود را بلافاصله نشان نمی‌دهند، بیماری‌های خودایمنی پوستی با آشکار شدن روی پوست به راحتی قابل تشخیص هستند.

• هنگامی که اپیدرم و درم از هم جدا می شوند، ممکن است منجر به تاول هایی شود که حاوی مایعات شفاف یا سلول های مرده یا آسیب دیده پوست هستند. در حالی که تاول ها معمولاً به دلیل آسیب خارجی به پوست ایجاد می شوند، بیماری های خود ایمنی هم منجر به تاول می شوند؛ زیرا سیستم ایمنی بدن به پروتئین های موجود در پوست حمله می کند. این تاول ها می توانند بدتر شده و به زخم های باز تبدیل شوند.

• بیماری هایی مانند لوپوس و درماتومیوزیت باعث ایجاد بثورات روی صورت می شود.
• ضایعات ممکن است در پوشش مخاطی مری، گلو، داخل دهان و مسیرهای بینی، اندام تناسلی و مقعد ظاهر شوند.
• سلول های پوست ممکن است نامتناسب رشد کنند و روی پوست تجمع کنند و پلاک هایی را تشکیل دهند که ممکن است احساس سوزش و یا خارش ایجاد کنند.

علائم عمومی بیماری های خود ایمنی پوستی عبارتند از:

• خستگی
• التهاب پوست (تورم)
• لکه های کوچک، صورتی یا قرمز روی پوست
• ضخیم شدن بستر ناخن ها
• تورم مفاصل
• ممکن است پوست ترک خورده و منجر به خارش یا خونریزی شود.

اگر نگران این هستید که آیا یک بیماری خود ایمنی پوستی باعث تغییرات دائمی در پوست می شود، نگران نباشید، زیرا بیشتر علائم روی پوست موقتی هستند.

فقط در مورد لوپوس اریتماتوز دیسکوئید، ممکن است اسکار یا جوشگاه دائمی، تغییر رنگ یا ریزش مو رخ دهد. در برخی از انواع پمفیگوئید تاولی، اسکارهای دائمی ممکن است روی پوست یا دهان، چشم ها و گلو ظاهر شوند.

علل بیماری های خودایمنی پوستی

دانشمندان و محققان بر این باورند که محرک های خاصی باعث می شوند که سیستم ایمنی بدن به سلول های خودی حمله کند. این محرک ها عبارتند از:

• برخی از غذا ها،
• اشعه ماوراء بنفش خورشید،
• هورمون ها،
• عفونت ها.

علاوه بر این محققان بر این باورند که برخی از افراد دارای ژن هایی هستند که شانس ابتلا به یک بیماری خودایمنی را افزایش می دهد، اما تنها در صورتی که عوامل محرک اولیه وجود داشته باشند.

درمان بیماری های خودایمنی پوستی

از آن جایی که یک بیماری خودایمنی پوستی به دلیل حمله سیستم ایمنی به سلول های بدن رخ می دهد، بهترین راه برای درمان این اختلال، سرکوب سیستم ایمنی است. پزشکان برای جلوگیری از التهاب و سرکوب سیستم ایمنی انواع مختلف داروها را تجویز می کنند.

اگر نواحی کوچکی از پوست تحت تأثیر بیماری خودایمنی پوستی قرار گیرد، پزشکان معمولاً داروها را به شکل لوسیون یا کرم تجویز می‌کنند تا دارودرمانی به صورت موضعی انجام شود. در غیر این صورت داروها را به شکل قرص یا فرم تزریقی تجویز می کنند.

بیماری های خود ایمنی پوستی و محافظت در برابر نور خورشید

نور مستقیم خورشید به طور کلی برای پوست مضر است؛ زیرا باعث ایجاد چین و چروک، لکه ها و پیری زودرس می شود. افرادی که از یک بیماری خودایمنی پوستی رنج می برند، باید از خود در برابر نور خورشید محافظت کنند، زیرا سلول های پوست آنها در حال حاضر آسیب دیده است. چنین افرادی باید همیشه از ضد آفتاب استفاده کنند و از قرارگیری طولانی مدت در برابر نور خورشید خودداری کنند.