بیماری ریفلاکس معده به مری چیست؟
همه ما بار ها احساس سوزش سر دل یا ترش کردن را تجربه کرده ایم، که گاهی موقتی بوده و گاهی مداوم و آزاردهنده. ریفلاکس اسید ممکن است برای همه رخ دهد.
دکتر نسترن ولی تبار (داروساز)
همه ما بار ها احساس سوزش سر دل یا ترش کردن را تجربه کرده ایم، که گاهی موقتی بوده و گاهی مداوم و آزاردهنده.
برای درک بهتر این بیماری ابتدا باید با عملکرد طبیعی مری و معده آشنا شویم.
مری مانند لوله ای است که غذا را از دهان به معده می رساند. ماهیچه های مری در انتهای آن، یعنی در محلی که مری به معده می رسد، حالت دریچه مانندی را ایجاد می کنند.
این ماهیچه ها در حالت عادی، منقبض هستند و راه مری به معده را می بندند، تا از ورود محتویات معده به مری جلوگیری کنند.
زمانی که لقمه غذا بلعیده می شود، مری با انقباض های منظم، آن را به سمت معده هدایت می کند. دریچه انتهایی مری به طور موقت باز شده و بعد از عبور غذا مجددا بسته می شود.
به دلایل مختلف ممکن است این دریچه درست عمل نکند و محتوای اسیدی معده به مری بازگردد. به این وضعیت ریفلاکس اسید می گویند.
ریفلاکس اسید ممکن است برای همه رخ دهد. اما معمولا موقتی است و بدون آسیب به مری برطرف می شود.
بعد از ریفلاکس اسید، حرکات انقباضی مری که به طور جبرانی شروع شده است، مایع اسیدی بالا آمده را به معده باز می گرداند. به علاوه بزاقی که بلعیده می شود، با خاصیت قلیایی خود، اسید باقی مانده در مری را خنثی می کند.
بیماری ریفلاکس معده به مری چه زمانی رخ می دهد؟
گاهی پیش می آید که پاسخ های جبرانی بدن در پاسخ به اسید بالا آمده کافی نباشد و ریفلاکس اسید ادامه پیدا کند. در نتیجه باعث آسیب مری و ایجاد التهاب و حتی زخم می شود. در این مرحله است که بیماری ریفلاکس معده به مری ایجاد شده است.
آنچه در ایجاد بیماری مهم است، طولانی شدن مدت زمانی است که مری در معرض اسید معده قرار گرفته است.
همانطور که گفته شد، عامل اصلی بیماری ریفلاکس، بازگشت محتوای اسیدی معده به مری است.
این بازگشت اسید دو علت عمده دارد:
- شل بودن دریچه مری به معده به صورت خود به خودی و موقتی به دنبال آروغ زدن زیاد، عُقزدن، استفراغ و پرخوری رخ دهد؛ به دنبال افزایش فشار داخل شکمی به علت سرفه کردن و ورزش هایی که به شکم فشار می آورند، رخ دهد؛ در بعضی بیماری ها مانند اسکلرودرما دریچه مری به معده انقباض عضلانی ندارد و شل است.
- کند و آهسته شدن تخلیه معده به دنبال مصرف غذاهای چرب و کشیدن سیگار رخ می دهد؛ گاهی در افراد مبتلا به دیابت که قند کنترل شده ندارند، به دنبال آسیب عصب معده ایجاد می شود.
علاوه بر این دو عامل اصلی، در بعضی اختلالات ساختاری دستگاه گوارش، مانند فتق هیاتال (ورود بخش فوقانی معده به فضای قفسه سینه) هم بروز ریفلاکس شایع است.
گاهی هم بروز آسیب و التهاب در دیواره مری به دریچه مری ارتباطی ندارد و ناشی از مصرف بعضی داروها و غذاهای محرک مثل غذاهای تند و ادویه دار، آب پرتقال و قهوه است.
بیماری ریفلاکس چه علائمی دارد؟
- سوزش سر دل: شایع ترین علامت است که در پشت جناغ و گاهی تا گلو احساس می شود. سوزش سر دل ممکن است بعد از غذا خوردن، در طول ورزش کردن و پس از دراز کشیدن رخ دهد، که معمولا با خوردن آب یا شربت های معده بهبود می یابد.
- بازگشت غذا به دهان: از علائم شایع دیگر می توان به بازگشت یک مایع اسیدی به دهان اشاره کرد که ممکن است حاوی تکه های کوچک غذا باشد، و معمولا با مزه تلخی یا ترشی همراه است و باعث سوزش گلو می شود.
- درد قفسه سینه: یک علامت شایع و شبیه به درد قلبی است. این درد از نوع فشارنده است که در وسط قفسه سینه احساس می شود و ممکن است به وسط پشت، گردن، چانه و بازوها هم منتشر شود.
- افزایش ترشح بزاق: که یک علامت غیرمعمول در پاسخ به ریفلاکس است.
- احساس وجود یک توده در گلو
- سرفه
- خس خس سینه
- گرفتگی صدا
- تهوع غیرقابل توجیه
هر کدام از این علائم درصورت تداوم و ایجاد اختلال در زندگی فرد، مراجعه به پزشک و شروع درمان دارویی را ضروری می کند.
علائم خطری که می تواند نشانه ای از مشکلات جدی باشند و حتما باید مورد پیگیری سریع تری قرار گیرند:
- شروع علائم در سن بالاتر از 60 سال
- نشانه هایی از خونریزی دستگاه گوارش، مانند استفراغ خونی، مدفوع سیاه رنگ و …
- کم خونی ناشی از فقر آهن
- بی اشتهایی عصبی
- کاهش وزن غیرقابل توجیه
- بلع سخت
- بلع دردناک
برای بهبود علائم ریفلاکس چه کارهایی می توان انجام داد؟
اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی
برای این منظور موارد زیر توصیه می شود:
- کاهش وزن در افرادی که اضافه وزن دارند.
- بالا بردن سر تخت به اندازه 15 الی 20 سانتی متر، مخصوصا در افرادی که در هنگام خواب دچار علائمی مانند سوزش گلو و سرفه می شوند.
- پرهیز از رفتن به تخت خواب، بلافاصله بعد از غذا (رعایت فاصله زمانی دو الی سه ساعت بین آخرین وعده غذایی و خوابیدن)
- پرهیز از مصرف مواد غذایی محرک، مانند: کافئین، شکلات، غذای تند، غذای چرب، نوشابه های گازدار و عرق نعنا
- اجتناب از پوشیدن لباس های تنگ
- اجتناب از کشیدن سیگار و مصرف الکل
درمان دارویی
- اگر علائم کمتر از دو بار در هفته است، می توان در مواقع لازم از شربت های معده که حاوی ترکیبات آنتی اسید هستند، استفاده کرد.
- در غیر این صورت حتما باید به پزشک مراجعه کرد تا بر حسب شدت علائم، درمان دارویی شروع شود.
