دکتر فربد رجبیان

سرطان چیست؟

سرطان نوعی بیماری است که در آن رشد سلول ­های سازنده بدن، از کنترل خارج می ­شود. رشد بیش از حد سلول­ ها در بدن، ممکن است در نهایت منجر به آسیب و اختلال در عملکرد طبیعی بدن شود.

با توجه به این که در بدن انسان سلول­ های مختلفی وجود دارد، بنابراین سرطان ­­های گوناگونی هم ممکن است به­ وجود آید.

سلول ­های سرطانی مانند سلول ­های طبیعی عمل نمی ­کنند؛ به بیان دیگر سلول­ های طبیعی بدن بر اساس قانونی خاص عمل می­ کنند؛ در حالی که سلول­ های سرطانی از این قوانین پیروی نمی ­کنند.

این قوانین خاص در سلول ­های بدن، شامل موارد زیر است:

• سلول­ های سرطانی منجر به ایجاد «خطاهای ژنتیکی» یا «جهش» می ­شوند که همین جهش ­ها باعث تولید سلول های سرطانی بیشتر می ­شود. این سلول ­های سرطانی، به دنبال تکثیر و افزایش تعداد در بدن، بر سلول­ های طبیعی غلبه می­ کنند و انرژی و مواد مغذی مورد نیاز سلول­ های طبیعی بدن را مصرف می­ کنند.
• سلول­ های طبیعی بدن، بعد از مدتی می ­میرند و سلول­ های جدید طبیعی جایگزین آن­ها می ­شوند. اما سلول ­های سرطانی دچار مرگ سلولی نمی­ شوند و طول عمر بیشتری نسبت به سلول­ های طبیعی دارند.
• این سلول­ های سرطانی به قسمت­ های گوناگون در بدن گسترش پیدا می­ کنند و جایگزین سلول­ های طبیعی بدن می ­شوند؛ در نهایت عملکرد طبیعی آن قسمت از بدن دچار اختلال می ­شود.
• در ابتدای درمان ممکن است که علائم سرطان از بین برود. اما گاهی این علائم مجدداً بروز پیدا می­ کنند.
•  گاهی اوقات سرطان به درمان ­های قبلی پاسخ نمی ­دهد.

محققان در مورد سرطان به دانش بیشتری دست پیدا کرده اند. بنابراین امروزه درمان سرطان، نسبت به گذشته، نتایج بهتری به همراه دارد. هم چنین امروزه بیماران گزینه­ های بیشتری برای انتخاب نوع درمان سرطان نسبت به گذشته دارند.

پروستات چیست؟

«پروستات» غده­ ای در بدن مردان در قسمت عمقی و پایین شکم است. افرادی که دارای غده پروستات هستند، شانس ابتلا به سرطان پروستات را دارند.

در این مطلب به مروری بر این سرطان شایع می پردازیم.

«غده» یکی از اعضای بدن است که مایع و مواد شیمیایی مورد نیاز بدن را تولید می ­کند. پروستات غده ای در بدن مردان است که در تولید مثل نقش دارد. این غده مایعی را تولید می­ کند که در تغذیه و انتقال اسپرم نقش دارد.

وظیفه غده پروستات چیست؟

این غده مایع منی را تولید می­ کند و در دستگاه تولید مثل بسیار اهمیت دارد.

سرطان پروستات چیست؟

«سرطان پروستات» در غده­ پروستات ایجاد می­ گردد. زمانی سرطان پروستات ایجاد می­ شود که رشد سلول­ ها در غده پروستات از کنترل خارج می­ شود.

عوامل ایجاد کننده سرطان پروستات چیست؟

علت قطعی رشد غیرعادی سلول­ های بدن تاکنون مشخص نشده ­است؛ اما عواملی وجود دارد که خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می ­دهد. این عوامل خطر به طور قطعی موجب سرطان پروستات نمی­ شوند؛ اما افرادی که به سرطان پروستات مبتلا هستند، با یک یا دو عامل خطر در ارتباط بوده ­اند.

عوامل خطر شامل موارد زیر می شود:

• سن: مهمترین عامل ایجاد خطر ابتلا به سرطان پروستات، سن است. این بیماری معمولا در سنین بالای 65 سال بروز پیدا می­ کند. به بیان دیگر با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان پروستات افزایش پیدا می­ کند.
• سابقه خانوادگی: سابقه بروز بیماری در سایر اعضای خانواده، وضعیت کلی سلامت و بیماری را در یک خانواده بیان می­ کند. مردانی که در سایر اعضای خانواده سابقه ابتلا به سرطان پروستات دارند، در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. هم­ چنین در صورتی که سایر اعضای خانواده به سرطان ­های دیگر (روده، لوزالمعده، پستان، تخمدان و …) مبتلا باشند، خطر ابتلا به سرطان پروستات وجود دارد.
• استعداد ژنتیکی: آزمایش­ های ژنتیکی می­ تواند جهش­ های غیرعادی ژنتیکی را تشخیص دهد، که می ­تواند با ابتلای به سرطان پروستات و یا سایر سرطان­ ها در ارتباط باشد. به طور مثال بیماری سرطان پروستات با جهش در ژن BRCA2 در ارتباط است. وجود خطا در جهش ­های ژنتیکی می­ تواند به صورت ارثی از نسلی به نسل دیگر منتقل شود. اما گاهی ممکن است یک خطای ژنتیکی نه به دلیل وراثت، بلکه به صورت خودبه ­خودی ایجاد شود.
• نژاد: احتمال ابتلا به سرطان پروستات در مردان سیاه پوست نسبت به مردان سفیدپوست بیشتر است. این بیماری در مردان سیاه پوست ممکن است در سنین پایین­تر و حتی با شدت بیشتری بروز پیدا کند. هم ­چنین عدم دسترسی به خدمات درمانی می ­تواند عامل دیگری برای بروز سرطان پروستات باشد.
• رژیم غذایی و سبک زندگی: مصرف غذاهای پرچرب مانند گوشت و لبنیات پرچرب می ­تواند خطر ابتلا به سرطان پروستات را بیشتر کند. هم­ چنین مصرف سیگار می­ تواند خطر ابتلا به این بیماری و در نهایت خطر مرگ را افزایش دهد. با مصرف میوه و سبزیجات می ­توان خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد. هم ­چنین ورزش کردن می ­تواند خطر مرگ و میر را به دنبال ابتلا به این بیماری کاهش دهد.

علائم سرطان پروستات چیست؟

منظور از «علامت»، احساس یا وجود یک مشکل است که می ­تواند نشان­ دهنده شرایطی خاص و یا وجود یک بیماری باشد.

سرطان پروستات معمولا به آهستگی رشد می­ کند و تا مدت طولانی علامتی از خود بروز نمی ­دهد. عدم بروز علامت به معنی عدم ابتلا به سرطان پروستات نیست. حتی در مراحل اولیه تا پیشرفته سرطان پروستات، علائم ممکن است بسیار کم و خفیف باشد.

برخی از علائم سرطان پروستات شامل موارد زیر است:

• تکرر در دفع ادرار (به خصوص شب­ ها)؛
• جریان آهسته یا قطع شونده ادرار؛
• سختی و یا زور زدن هنگام ادرار؛
• عدم توانایی در نگه داشتن ادرار؛
• احساس عدم تخلیه کامل ادرار؛
• خون در ادرار و یا مایع منی؛
• اختلال در عملکرد جنسی (Erectile dysfunction)؛
• درد مبهم در لگن و یا کشاله ران؛
• سوزش یا درد هنگام ادرار؛
• کاهش وزن به علت نامشخص؛
• درد در ناحیه کمر، لگن، استخوان؛
• ضعف در ناحیه پاها و زانوها؛
• احساس سرگیجه و سبکی سر.

لازم به ذکر است که علائم سرطان پروستات مشابه علائم بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) است. با وجود این که این دو بیماری به راحتی قابل تفکیک نیستند، اما BPH بیشتر از سرطان پروستات شایع است.

حتما هر علامتی را که تجربه کردید با پزشک خود در میان بگذارید.

آیا سرطان پروستات قابل درمان است؟

سرطان پیشرفته پروستات قابل درمان نیست؛ اما درمان می­ تواند سرعت رشد بیماری و علائم را کاهش دهد و در نتیجه طول عمر را طولانی کند. درمان­ های سرطان پروستات شامل هورمون ­درمانی، شیمی ­درمانی، ایمنی­ درمانی، جراحی، پرتودرمانی، رادیودارو و درمان هدفمند (targeted therapy) است.

سرطان پیشرفته پروستات می ­تواند خطرناک و کشنده باشد. اما در دهه­ های اخیر با تشخیص و درمان بهتر، مرگ و میر به دنبال این بیماری کاهش چشمگیری داشته­ است. بسیاری از افرادی که به سرطان پیشرفته پروستات مبتلا هستند به زندگی خود ادامه می ­دهند و در نهایت به دلایل طبیعی دیگری فوت می کنند.