پلی سیتمی اختلالی است که باعث افزایش میزان گلبول‌های قرمز موجود در جریان خون می‌شود.

افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، دچار افزایش غیرطبیعی هماتوکریت، هموگلوبین و یا افزایش میزان گلبول‌های قرمز خواهند شد.

پلی سیتمی به دو گروه اصلی اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود:

• پلی سیتمی اولیه: در پلی سیتمی اولیه، به دلیل مشکلات ژنتیکی که در فرآیند تولید گلبول‌های قرمز وجود دارد، میزان آنها در خون افزایش پیدا می‌کند.
• پلی سیتمی ثانویه: پلی سیتمی ثانویه عموما در پاسخ به سایر عوامل (مانند هیپوکسی و آپنه خواب) یا بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد می‌شود که تولید گلبول‌های قرمز در خون را افزایش می‌دهند.

هیپوکسی مزمن

کسانی که در نواحی مرتفع زندگی می‌کنند، ممکن است به پلی سیتمی مبتلا شوند.

در مناطق مرتفع، برای جبران میزان کم اکسیژن خون و اکسیژن رسانی ناکافی به بافت‌ها، تولید گلبول‌های قرمز خون افزایش پیدا می‌کند.

عوامل ایجادکننده پلی سیتمی کدامند؟

• بیماری مزمن و طولانی مدت ریه و سیگار کشیدن، عوامل شایع ایجادکننده پلی سیتمی هستند. سیگار کشیدن می‌تواند عامل مهمی در ایجاد پلی سیتمی باشد.
• قرار گرفتن در معرض منوکسید کربن به مدت طولانی، عامل مهمی در ایجاد پلی سیتمی محسوب می‌شود. هموگلوبین تمایل بیشتری به اتصال به منوکسید کربن دارد تا با اکسیژن. بنابراین با جایگزین کردن منوکسید کربن به جای اکسیژن، منجر به کمبود اکسیژن شده و بدن در پاسخ به این کمبود، هموگلوبین بیشتری تولید می‌کند (پلی سیتمی) تا میزان ناکافی اکسیژن جبران گردد.
• مواجهه با منوکسید کربن به مدت طولانی، برای افرادی که در تونل‌های زیرزمینی یا پارکینگ‌ها کار می‌کنند، رانندگان تاکسی در شهرهای شلوغ و بسیار آلوده، به علاوه کارگران کارخانه‌ها که در معرض دود موتور دستگاه ها هستند، عامل ابتلا به پلی سیتمی خواهد بود.
• افرادی که در نقاط مرتفع زندگی می‌کنند، به دلیل کم بودن میزان اکسیژن محیط، بیشتر در معرض ابتلا به پلی سیتمی قرار دارند.
• افرادی که دچار جهش ژنی شده یا زمینه خانوادگی ابتلا به پلی سیتمی و نوع خاصی از ناهنجاری هموگلوبین دارند، بیشتر احتمال دارد به پلی سیتمی مبتلا شوند.

علایم پلی سیتمی

بیماری پلی سیتمی در بسیاری از افراد، با علایمی در حد بسیار کم و یا بدون هیچ گونه علامتی ظاهر می‌شود.

البته برخی علایم کلی و غیراختصاصی نیز وجود دارند که می توانند علامت ابتلا به پلی سیتمی باشند.

برخی از این عوامل عبارتند از:

• ضعف
• خستگی
• سردرد
• خارش
• کبودی بدن
• درد مفاصل
• سرگیجه
• دردهای شکمی

عوارض ابتلا به بیماری پلی سیتمی

عوارض احتمالی ناشی از ابتلا به پلی سیتمی مربوط به مغز استخوان، افزایش میزان گلبول‌های قرمز در جریان خون می‌باشد که باعث افزایش غلظت یا چسبندگی خون خواهد شد.

این امر احتمال ابتلا به ترومبوز یا تشکیل لخته در خون را افزایش می‌دهد و به این ترتیب ممکن است منجر به سکته مغزی، حملات قلبی، آمبولی ریه و یا حتی مرگ شود.

سایر مشکلاتی که به دلیل پلی سیتمی به وجود می‌آیند عبارتند از: تغییر شکل بیماری به سرطان خون (لوسمی)، خونریزی بیش از حد و یا مشکل در لخته شدن خون.

آیا ابتلا به پلی سیتمی قابل پیشگیری است؟

• پلی سیتمی که به دلیل عوامل ثانویه‌ مانند سیگار کشیدن به مدت طولانی، یا قرار گرفتن در معرض مونوکسید کربن ایجاد شده باشد، با حذف این عوامل، قابل پیشگیری است.
• کاهش عوامل ایجاد کننده نارسایی قلبی مانند کنترل فشار خون بالا و دیابت ملیتوس، به طور بالقوه می‌تواند خطر ابتلا به پلی سیتمی را کاهش دهد.
• اما پلی سیتمی مادرزادی و اولیه قابل پیشگیری نیستند.