سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)  یک بیماری است که روی سطح هورمون های زنانه تاثیر می گذارد.

این سندرم ناشی از عدم تعادل هورمونی است و معمولا خانم هایی در سن باروری (15 تا 44 سال) را درگیر می کند. بین 2/2 تا 7/26 درصد از خانم ها در این رده سنی دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک می شوند.

بسیاری از خانم هایی که سندرم تخمدان پلی کیستیک دارند از بیماری خود اطلاع ندارند.

این سندرم بر تخمدان ها و اندام های تولید مثل که استروژن و پروژسترون تولید می کنند و هورمون هایی که سیکل قاعدگی را تنظیم می کنند تاثیر می گذارد (تخمدان ها هم مقدار کمی هورمون مردانه تولید می کنند که به آن آندروژن گفته می شود).

تخمدان ها تخمک ها را آزاد می کنند تا توسط اسپرم بارور شوند. به آزاد شدن یک تخمک در هر ماه تخمک گذاری گفته می شود.

هورمون FSH یا هورمون تحریک ‌کننده و هورمو نLH

یا جسم زرد فرایند تخم گذاری را کنترل می کنند. FSH تخمدان را تحریک می کند تا فولیکول تولید کند؛ فولیکول کیسه ای است که حاوی تخمک می باشد. سپس هورمون LH تخمدان را تحریک می کند تا تخمک بالغ را رها کند.

تخمدان پلی کیستیک یک “سندرم” است، مجموعه ای از علایم که بر تخمدان ها و تخمک گذاری تاثیر می گذارند. سه ویژگی اصلی آن عبارت است از:

• وجود کیست در تخمدان ها
• سطح بالای هورمون های مردانه
• قاعدگی های بی نظم

در این سندرم، تعداد زیادی کیسه های کوچک پر از مایع داخل تخمدان تشکیل می شود. پلی کیستیک به معنی “تعداد زیادی کیست” می باشد.

این کیسه ها در واقع فولیکول هستند و هر کدام دارای یک تخمک نابالغ هستند. اما تخمک ها هیچ وقت  به اندازه کافی رشد نمی کنند تا به  تخمک بالغ تبدیل شوند.

عدم تخم گذاری باعث تغییر در سطح استروژن، پروژسترون، FSH و LH می شود. در این بیماری سطح استروژن و پروژسترون از حد طبیعی پایین تر است، در حالی که سطح آندروژن بالاتر از حالت نرمال است.

مقدار بیش از حد هورمون های مردانه چرخه قاعدگی را مختل می سازد، بنابراین تعداد سیکل قاعدگی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک کمتر از حالت طبیعی است.

علت سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟

پزشکان دلیل اصلی این بیماری را نمی دانند. آن ها معتقدند که سطح بالای هورمون مردانه مانع تولید هورمون ها و تولید یک تخمک سالم توسط تخمدان ها می شود.

ژن ها

تحقیقات نشان داده است که سندرم تخمدان پلی کیستیک در خانواده به صورت ژنتیکی منتقل می شود. احتمالا تعداد زیادی از ژن ها در به وجود آمدن این شرایط دخیل هستند.

مقاومت به انسولین

نزدیک به 70 درصد از زنان مبتلا به این سندرم نسبت به انسولین مقاومت دارند، یعنی سلول هایشان نمی تواند به درستی از انسولین استفاده کند.

انسولین هورمونی است که از پانکراس ترشح می شود و به بدن کمک می کند تا برای تامین انرژی مورد نیاز خود  از قند حاصل از مواد غذایی استفاده کند.

وقتی سلول ها نتوانند به درستی از انسولین استفاده کنند، درخواست بدن برای انسولین بیشتر می شود.

پانکراس(لوزالمعده) برای جبران، انسولین بیشتری تولید می کند؛ انسولین اضافی هم باعث تحریک تخمدان ها برای تولید بیشتر هورمون های مردانه می شود.

چاقی یکی از دلایل عمده مقاومت به انسولین است. هم چاقی و هم مقاومت به انسولین می توانند خطر ابتلا به دیابت نوع دو را در فرد افزایش دهند.

التهاب

اغلب میزان هورمون های التهابی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک افزایش یافته است.

اضافه وزن هم می تواند با افزایش هورمون های التهابی در ارتباط باشد. مطالعات، هورمون های التهابی بالا را با سطح بالای آندروژن مرتبط کرده است.

علایم شایع بیماری

برخی از زنان علایم را نزدیک به اولین دوره قاعدگی مشاهده می کنند.

برخی دیگر زمانی متوجه این بیماری می شوند که اضافه وزن زیادی پیدا کرده  و یا در باردار شدن دچار مشکل شده اند.

علایم شایع این بیماری عبارت است از:

• قاعدگی های نامنظم

عدم تخمک گذاری مانع ریزش لایه داخل رحم در هر ماه می شود. برخی از زنان مبتلا به PCOS کمتر از هشت بار در سال پریود می شوند.

• خون ریزی های شدید

لایه داخل رحم مدت طولانی تری برای رشد دارد، بنابراین زمانی که پریود می شوند شدت خون ریزی بیشتر از حالت طبیعی است.

• رشد مو

روی صورت و بدن (کمر، شکم و سینه) در بیش از 70 درصد از زنان مبتلا به این سندرم، موهای زائد رشد می کند. به رشد بیش از حد مو در مکان های خاص هیرسوتیسم یا پرمویی می گویند.

• آکنه

هورمون های مردانه می توانند باعث چرب تر شدن پوست و بروز جوش روی صورت، سینه و بالای کمر شوند.

• افزایش وزن

حدود 80 درصد از زنان مبتلا به این سندرم اضافه وزن دارند یا حتی چاق هستند.

• طاسی با الگوی مردانه

موهای روی شقیقه ها نازک تر شده و بعد می ریزد.

• تیره تر شدن پوست

ممکن است لکه های تیره پوست در قسمت های چین و چروک دار مانند گردن، کشاله ران و زیر سینه ها ایجاد شود.

• سردرد

در بعضی از خانم ها، تغییرات هورمونی می تواند منجر به سر درد شود.

تاثیرات سندرم پلی کیستیک تخمدان روی بدن

بالا بودن سطح آندروژن می تواند روی باروری و سایر جنبه های سلامتی تاثیر بگذارد.

• ناباروری: برای اینکه بتوانید باردار شوید، باید تخمک گذاری صورت بگیرد. در زنانی که به طور مرتب تخمک گذاری انجام نمی دهند، در واقع تخمکی برای بارداری وجود ندارد. سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از دلایل شایع ناباروری در زنان می باشد.
• سندرم متابولیک: حدود 80 درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، اضافه وزن دارند. هم چاقی و هم سندرم تخمدان پلی کیستیک احتمال بالا رفتن قند خون، فشار خون و کلسترول بد و همچنین پایین آمدن HDL)) یا کلسترول خوب را افزایش می دهند. در مجموع، به تمام این عوامل سندرم متابولیک گفته می شود و این عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی، دیابت و سکته مغزی را افزایش می دهند.
• آپنه خواب: وقتی اپنه رخ می دهد مکث های مکرر در تنفس در طول شب باعث قطع  خواب می شود. آپنه خواب در خانم هایی که اضافه وزن دارند بیشتر دیده می شود، به خصوص اگر سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز داشته باشند. خطر ابتلا به آپنه خواب در زنان چاق با سندرم تخمدان پلی کیستیک 5 تا 10 برابر بیشتر از افرادی است که این سندرم را ندارند.

• سرطان آندومتر: در طی تخمک گذاری، لایه داخل رحم ریخته می شود. اگر هر ماه تخمک گذاری نداشته باشید، این لایه روی هم انباشته می شود. ضخیم شدن لایه داخل رحم می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.
• افسردگی: هم تغییرات هورمونی و هم علایمی هم چون رویش موهای زائد می تواند تاثیرات منفی بر عواطف فرد بگذارد. بسیاری از افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دچار افسردگی و اضطراب می شوند.

روش های تشخیص بیماری

پزشکان به طور معمول این بیماری را در زنانی که حداقل دو مورد از این سه علایم را دارند تشخیص می دهند:

• سطح بالا آندروژن
• قاعدگی نامنظم
• وجودکیست داخل تخمدان

پزشک در مورد وجود سایر علایم همچون آکنه، رشد موهای زائد روی صورت و بدن و اضافه وزن نیز سوالاتی مطرح  می کند.

به کمک معاینه لگنی می توان هر مشکلی در تخمدان ها و سایر  قسمت های دستگاه تناسلی را بررسی کرد.

به کمک آزمایش خون نیز می توان سطح هورمون ها را بررسی کرد.

هم چنین ممکن است نیاز باشد تا از طریق آزمایش خون سطح کلسترول، انسولین و تری گلیسیرید نیز بررسی شده تا خطر ابتلا به بیماری های قلبی و دیابت سنجیده شود.

به کمک سونوگرافی می توان فولیکول های غیر طبیعی و سایر مشکلات تخمدان ها و رحم را بررسی کرد.

شما می توانید ادامه این مطلب را در شماره بعدی مجله سلام سلامت مطالعه کنید.