آیا این گفته صحیح است که استفاده از هر نوع مسکنی باعث کاهش پوکی استخوانی می شود؟

پاسخ به این سوال، به نوع مُسکنی که استفاده می‌کنید بستگی دارد. ممکن است منظور از مُسکن، داروهای ضدالتهاب  غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک، ناپروکسن و … باشد که برای تسکین درد و انواع مختلفی از مشکلات مفصلی استفاده می‌شود.

شواهدی مبنی بر اینکه داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی  NSAIDبتوانند به تنهایی خطر پوکی استخوان را افزایش دهند وجود ندارد؛ با این حال، لازم است تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود. نگرانی اساسی در مورد مصرف داروهایی مانند استروئیدها و کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزلون است. اگرچه این داروها می‌توانند اثرات ضد درد داشته باشند، ولی با کاهش جذب کلسیم و ویتامین D از دستگاه گوارش، احتمال پوکی استخوان را افزایش می‌دهند. این نگرانی شاید حاصل اشتباه گرفتن مکانیسم دارو و یا یکسان دانستن خانواده دارویی NSAID با استروئیدها باشد. البته همان طور که از اسم این خانواده دارویی مشخص است، این داروها استروئید نبوده و از طریق مکانیسم جداگانه‌ای اثر ضد درد و التهاب خود را اعمال می‌کنند.

مخدرها از دیگر دسته‌های دارویی مُسکن رایج در بازار هستند. از نمونه این خانواده دارویی می‌توان به داروهایی نظیر کدئین، اکسی کدون، مورفین و …اشاره کرد.  تاکنون شواهدی دال بر تاثیر این داروها بر توده استخوانی به دست نیامده است.

شاید NSAIDها به تنهایی بر توده استخوانی اثر نداشته باشند، ولی ترکیب آنها با داروهای مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) مانند اُمپرازول، به این خاطر که جذب کلسیم از دستگاه گوارش را کاهش می‌دهند، می‌تواند موجب کاهش تراکم استخوانی و پوکی استخوان شود. در مورد استفاده طولانی مدت از مُسکن‌های این خانواده باید این امر را در نظر داشت و با پزشک مشورت کرد.

با توجه به افزایش میانگین سنی جمعیت و به موازات آن افزایش مصرف داروهای NSAID و تاثیر آنها بر طیف وسیعی از درد، یادآوری این نکته ضروری است که در صورت استفاده طولانی مدت از آنها، با داروساز یا پزشک خود مشورت نمایید. همچنین در استفاده کوتاه مدت از آنها نیز باید به شرایط جسمانی خود از نظر سابقه بیماری‌ها توجه نمایید و در این باره از متخصص مربوطه (پزشک یا داروساز) سوال کنید.

انجام برخی از راهکارهای زیر می‌تواند در جلوگیری از عوارض جانبی احتمالی ناشی از NSAID ها موثر باشد:

• از میزان مصرف دوز دارو مطمئن شوید. تا حد امکان از کمترین دوز ممکن و پاسخ دهنده استفاده نمایید. این کار می تواند در جلوگیری از سَمیت دارویی و کاهش برخی عوارض موثر باشد.

•  در صورت حساسیت دارویی به هریک از اعضای این خانواده، از مصرف خودسرانه آنها خودداری کرده و با دستور و زیر نظر پزشک مصرف کنید. این امر احتمال حساسیت متقاطع دارویی را کاهش می‌دهد.

• به منظور کاهش عوارض گوارشی می‌توانید داروها را با میزان آب کافی و بعد از وعده غذایی (معده پر) استفاده کنید.

• مصرف مایعات، قبل و حین مصرف به کاهش عوارض کلیوی کمک می‌کند.

• تداخل مُسکن انتخابی با داروهای مصرفیِ همراه را در نظر داشته باشد.

• در صورت مصرف مُسکن و عدم بهبودی علایم در 24 ساعت اول و یا بدتر شدن آن بخصوص در کودکان، ادامه تب بیش از 3 روز، درد بیش از 3 روز برای کودکان و بیش از 10 روز برای بزرگسالان، دارو را قطع کرده و با پزشک خود مشورت کنید. مصرف بیش از 10 روز این داروها با تجویز پزشک توصیه می‌شود.

• در صورت سابقه و یا داشتن بیماری‌های گوارشی، قلبی، کلیوی و کبدی، قبل از مصرف این داروها با داروساز یا پزشک خود مشورت کنید.

پس به طور کلی لازم است مصرف مُسکن‌ها با اطلاع و زیرنظر پزشک باشد.

با توجه به داروهایی که مصرف می‌کنید، می‌توانید اثرات نامطلوب آنها بر کاهش تراکم استخوانی را از طریق ورزش منظم و روزانه و تمرین های قدرتی، به علاوه مصرف میزان کافی و روزانه کلسیم و ویتامین D، خنثی کنید.