دکتر نگین پرویز (پزشک عمومی)

بیماری شریان محیطی(PAD) یک بیماری شایع است که در آن باریک شدن و سخت شدن عروق، باعث کاهش جریان خون به بازوها، پاها، شکم و یا لگن می شود.

در بیماری شریان محیطی، پاها یا بازوها – معمولاً پاها – جریان خون کافی برای پاسخگویی به نیاز اکسیژن را دریافت نمی کنند. این ممکن است باعث درد پا در هنگام راه رفتن (لنگش) و سایر علائم شود.

علائم

بسیاری از افراد مبتلا به  PADعلائم خفیف دارند، یا بدون علامت هستند. برخی افراد هنگام راه رفتن پا درد دارند (لنگش).

علائم لنگش شامل درد عضلانی یا گرفتگی در پاها است که در حین فعالیت شروع می شود و با استراحت پایان می یابد.

درد بیشتر در ساق پا احساس می شود و از خفیف تا شدید متغیر است. درد شدید ساق پا ممکن است راه رفتن یا سایر انواع فعالیت بدنی را سخت کند.

سایر علائم بیماری شریان محیطی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سردی در ساق پا یا پا، به خصوص در مقایسه با طرف دیگر؛
• بی حسی یا ضعف پا؛
• عدم احساس نبض یا نبض ضعیف در پاها؛
• گرفتگی دردناک در یک یا هر دو عضلات باسن، ران یا ساق پا پس از فعالیت‌های خاص، مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله ‌ها؛
• پوست براق روی پا ها؛
• تغییر رنگ پوست پا؛
• رشد آهسته ناخن های پا؛
• زخم های روی انگشتان پا، که بهبود نمی یابند؛
• درد هنگام استفاده از بازوها، مانند درد و گرفتگی هنگام بافتن، نوشتن یا انجام سایر کارهای دستی؛
• اختلال در نعوظ؛
• ریزش مو یا رشد کندتر مو در پا ها.

اگر بیماری شریان محیطی پیشرفت کند، ممکن است در هنگام استراحت یا دراز کشیدن نیز درد ایجاد شود.

درد ممکن است خواب را مختل کند. آویزان کردن پا ها روی لبه تخت یا راه رفتن ممکن است به طور موقت درد را تسکین دهد.

علل

بیماری شریان محیطی اغلب به دلیل تجمع رسوبات چربی حاوی کلسترول (پلاک) روی دیواره شریان ها ایجاد می شود. این فرایند آترواسکلروز نامیده می شود که جریان خون را از طریق رگ ها کاهش می دهد.

آترواسکلروز، عروق سراسر بدن را تحت تأثیر قرار می دهد. هنگامی که در شریان هایی که به اندام ها خونرسانی می کنند رخ می دهد، باعث بیماری شریان محیطی می شود.

عوامل خطر

سیگار کشیدن یا ابتلا به دیابت خطر ابتلا به بیماری عروق محیطی را تا حد زیادی افزایش می دهد.

موارد دیگری که خطر ابتلا به بیماری شریان محیطی را افزایش می دهند، عبارتند از:

• سابقه خانوادگی بیماری شریان محیطی، بیماری قلبی یا سکته مغزی؛
• فشار خون بالا؛
• کلسترول بالا؛
• سطوح بالای اسید آمینه ای به نام هموسیستئین که خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب را افزایش می دهد؛
• افزایش سن، به خصوص بعد از 65 سالگی (یا بعد از 50 سالگی اگر عوامل خطر آترواسکلروز را دارید)؛
• چاقی (شاخص توده بدنی بالای 30).

عوارض

در این شرایط ایسکمی (کم‌رسیدن خون) بحرانی اندام، آسیب یا عفونت می تواند منجر به مرگ بافت شود.

علائم شامل زخم های باز در اندام ها است که بهبود نمی یابند. درمان ممکن است شامل قطع اندام آسیب دیده باشد.

سکته مغزی و حمله قلبی: تجمع پلاک در رگ ها هم چنین می تواند بر رگ های خونی در قلب و مغز تأثیر گذارد.

پیشگیری

بهترین راه برای جلوگیری از درد پا به دلیل بیماری عروق محیطی، حفظ یک سبک زندگی سالم است؛ به این معنی که:

• سیگار نکشید؛
• قند خون را کنترل کنید؛
• از مواد غذایی استفاده کنید که چربی اشباع کمی دارند؛
• به طور منظم ورزش کنید؛
• وزن سالم را حفظ کنید؛
• فشار خون و کلسترول را مدیریت کنید.

تشخیص

برای تشخیص بیماری شریان محیطی پزشک شما را معاینه می کند.

اگر بیماری شریان محیطی دارید، نبض در ناحیه آسیب دیده ممکن است ضعیف یا از بین رفته باشد.

آزمایشاتی که ممکن است برای تشخیص بیماری شریان محیطی انجام شود عبارتند از:

 آزمایش خون برای بررسی شرایط مرتبط با PAD، مانند کلسترول و تری گلیسیرید بالا و دیابت انجام می شود.

 شاخص مچ پا-بازویی (ABI): این یک آزمایش رایج برای تشخیص PAD است که فشار خون در مچ پا را با فشار خون در بازو مقایسه می کند. ممکن است از شما خواسته شود روی تردمیل راه بروید. اندازه گیری فشار خون ممکن است قبل و بلافاصله بعد از ورزش برای بررسی رگ ها در حین راه رفتن انجام شود.

سونوگرافی از پاها: سونوگرافی داپلِر نوع خاصی از سونوگرافی است که برای تشخیص انسداد یا باریک شدن رگ ها استفاده می شود.

 آنژیوگرافی: این آزمایش از اشعه ایکس، اسکن تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) برای بررسی انسداد در رگ ‌ها استفاده می‌کند. قبل از گرفتن تصاویر، ماده ایجاد کننده رنگ (کنتراست) به رگ خونی تزریق می شود. رنگ به شریان ها کمک می کند تا با وضوح بیشتری در تصاویر آزمایش نشان داده شوند.

درمان

درمان بیماری شریان محیطی شامل تغییر شیوه زندگی و گاهی اوقات دارو است.

تغییرات سبک زندگی می تواند به بهبود علائم کمک کند، به خصوص در اوایل دوره بیماری شریان محیطی.

اگر سیگار می‌کشید، ترک کردن مهم‌ترین کاری است که می‌توانید برای کاهش خطر عوارض انجام دهید. پیاده روی یا انجام ورزش های دیگر به طور منظم و برنامه ریزی شده (تمرین ورزشی تحت نظارت) می تواند علائم را به طور چشمگیری بهبود بخشد.

داروها

اگر بیماری شریان محیطی علائم ایجاد کند، ممکن است پزشک برای شما دارو تجویز کند.

• داروهای پایین آورنده کلسترول.
• داروهای فشار خون: فشار خون بالای کنترل نشده می تواند شریان ها را سفت و سخت کند؛ این می تواند جریان خون را کاهش دهد.
• داروهایی برای کنترل قند خون: اگر دیابت دارید، کنترل سطح قند خون اهمیت بیشتری پیدا می کند.
• داروهایی برای جلوگیری از لخته شدن خون: بیماری شریان محیطی با کاهش جریان خون به اندام ها مرتبط است. بنابراین ممکن است داروهایی برای بهبود جریان خون داده شود.

جراحی یا سایر روش ها

در برخی موارد آنژیوپلاستی یا جراحی ممکن است برای درمان بیماری شریان محیطی که باعث لنگش می شود ضروری باشد:

آنژیوپلاستی و استنت گذاری: این روش برای باز کردن گرفتگی عروق انجام می شود. می تواند همزمان رگ مسدود شده را تشخیص داده و درمان کند.

 عمل جراحی بای پس: جراح مسیری را در اطراف شریان مسدود شده با استفاده از یک رگ خونی سالم از قسمت دیگری از بدن یا یک رگ مصنوعی ایجاد می کند.

درمان ترومبولیتیک (از بین بردن لخته): اگر یک لخته خون شریان را مسدود کند، داروی حل کننده لخته ممکن است مستقیماً به شریان آسیب دیده تزریق شود.

شیوه زندگی و درمان های خانگی

علاوه بر تغییر سبک زندگی، مراقب پاهای خود نیز باشید. افراد مبتلا به PAD، به ویژه آنهایی که دیابت نیز دارند، در معرض خطر بهبود ضعیف زخم ها و جراحات در ساق پا و پا هستند.

جریان خون ضعیف می تواند بهبودی مناسب را به تاخیر بیاندازد، یا از آن جلوگیری کند. هم چنین خطر عفونت را افزایش می دهد.

برای مراقبت از پاهای خود توصیه های زیر را دنبال کنید:

• هر روز پاهای خود را بشویید و آنها را کاملا خشک کنید. برای جلوگیری از ترک هایی که می توانند منجر به عفونت شوند، از مرطوب کننده استفاده کنید. با این حال بین انگشتان پا را مرطوب نکنید؛ زیرا این می تواند به رشد قارچ کمک کند.
• کفش مناسب و جوراب ضخیم و خشک بپوشید.
• هر گونه عفونت قارچی پا، مانند پای ورزشکاران را به سرعت درمان کنید.
• هنگام کوتاه کردن ناخن ها مراقب باشید.
• روزانه پاهای خود را برای آسیب دیدگی بررسی کنید.
• در صورت وجود میخچه یا پینه در پا، از متخصص کمک بگیرید.
• به محض این که متوجه زخم یا آسیب به پوست خود شدید، به پزشک خود مراجعه کنید.

هم چنین سعی کنید در حالی بخوابید که سر تخت چند سانتیمتر بالاتر باشد. نگه داشتن پاها در زیر سطح قلب معمولاً درد را کاهش می دهد.