تاثیر سبک زندگی بر متابولیسم
به تدریج که جوامع بشری، مدرنتر، ماشینیتر و پیچیده تر شده اند، تظاهر بیماری های جدید و مختلف رو به فزونی گذاشته، و یا بیماری ها از آنچه که سابقا بروز می کرده، شکلی پیچیده تر به خود گرفته اند.
دکتر فرید فتاحی
(متخصص داخلی، فوق تخصص بیماری های غدد درون ریز و متابولیسم )
به تدریج که جوامع بشری، مدرنتر، ماشینیتر و پیچیده تر شده اند، تظاهر بیماری های جدید و مختلف رو به فزونی گذاشته، و یا بیماری ها از آنچه که سابقا بروز می کرده، شکلی پیچیده تر به خود گرفته اند.
در هزاران سال گذشته جوامع بشری متشکل از مردمانی شکارچی بوده که همواره با کمبود کالری و مواد غذایی مواجه بوده اند. این جوامع در طبیعت به مرور با انتخاب افراد اصلح می توانستند عمری طولانیتر داشته باشند و انرژی مواد غذایی را در بدن خود بهتر ذخیره کنند.
همزمان با یکجا نشینی بشر در نواحی اطراف منابع آبی، و پس از آن، با شروع انقلاب کشاورزی و کشت گندم و غلات، غذا به میزان بیشتری تولید شد و کالری دریافتی افراد افزایش یافت. در این هنگام انسان با مشکل مهمی به نام چاقی مواجه شد.
چاقی امروزه تا سی درصد از افراد جوامع مختلف را درگیر خود کرده است. اگر ما صد سال پیش مجبور بودیم روزانه ده کیلومتر راه برویم و به کار، امور زندگی و مزرعه خود برسیم، اکنون زندگی ما ماشینی شده است و حداقل فعالیت بدنی را داریم.
اگر قبلا همواره با کمبود مواد غذایی رو به رو بودهایم، اکنون همواره تقریبا سی درصد کالری اضافه مصرف می کنیم. با یک نگاه به اطراف خود می بینیم که از ابتدا تا انتهای خیابان های محل زندگی ما، انواع و اقسام رستوران ها و کافی شاپ ها در حال عرضه مواد غذایی هوس برانگیز، متنوع و اغلب با کالری بالا به ما و سایر شهروندان هستند.
شهروندانی که طی تکامل بشر به مرور بدنشان برای حفظ و نگهداری بهتر و بیشتر کالری های دریافتی مهیا شده است. این که امروزه بسیاری از افراد از اضافه وزن و چاقی خود دائما گله و شکایت دارند، نمایانگر همین موارد ذکر شده است.
از آنجایی که بشر متاسفانه موجودی نسبتا تنبل آفریده شده، انتظار دارد هر کاری را در ساده ترین، کم خرج ترین و راحت ترین شکل ممکن انجام دهد. به همین علت مسیری که در مدت یک ربع تا نیم ساعت می تواند پیاده طی کند را با اتومبیل می رود.
از طرف دیگر، اغلب ما انتظار داریم که بدون زحمت، بدون ورزش و فعالیت بدنی و بدون رژیم غذایی، با خوردن تنها یک قرص به وزن ایده آل خود برسیم، که متاسفانه چنین چیزی ابدا امکانپذیر نیست.
امروزه شایع ترین بیماری مزمن بشر چاقی، سندرم متابولیک و مقاومت به انسولین است.
کم تحرکی، زندگی ماشینی و افزایش کالری دریافتی، از عمده ترین عوامل اضافه وزن در افراد است.
در پی بروز اضافه وزن، سلول های چربی بدن با تکثیر خود، منجر به تغییرات هورمونی در بدن می شوند که چندین و چند عارضه به دنبال دارد. مهم ترین آن عدم اثربخشی کافی انسولین در بدن و اختلال کارکرد این هورمون است.
وظیفه انسولین در بدن کمک به عبور گلوکز به داخل سلول ها برای مصرف انرژی سلول است. با بروز چاقی تعداد رسپتورهای انسولین در سطح سلول کاهش یافته و دچار اختلال کارکرد می گردند؛ همین امر موجب افزایش طول عمر انسولین در داخل سرم می شود.
تغییراتی که در پی این افزایش طول عمر رخ می دهد، مضرات قابل توجهی برای بدن ما به دنبال دارد.
انسولین یک هورمون آنابولیک است؛ به این معنی که باعث ساخت و ساز، تکثیر سلولی و افزایش ساخت مواد پروتینی مختلف در سطح سلولها می گردد. به طور مثال در تخمدان ها باعث افزایش تکثیر سلول های استرومای تخمدان و ساخت هورمون های مردانه می شود.
مقاومت به انسولین در خانم ها موجب ریزش مو، افزایش آکنه، به هم ریختن سیکل ماهانه و در نهایت نازایی شده، که به آن سندرم تخمدان پلی کیستیک می گوییم که درمان اولیه و اصلی آن رعایت رژیم غذایی و کاهش وزن است.
از طرف دیگر، انسولین منجر به رشد و تکثیر سلول های عضلانی جدار عروق شده، که این حالت موجب پرفشاری خون می گردد. با افزایش فشار خون، رسوب ذرات چربی مضر در جداره عروق تسهیل شده، و به تبع آن سکته های قلبی، مغزی و احشایی را با احتمال وقوع بیشتر شاهد خواهیم بود.
تمام موارد گفته شده با رعایت رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی قابل پیشگیری است. به طور مثال یک ساعت راه رفتن سریع یک روز در میان می تواند به پیشگیری از عوارض چاقی کمک بسیاری کند. به علاوه محدودیت کالری دریافتی، کاهش مصرف چربی های مضر حیوانی، کاهش مصرف نمک، افزایش مصرف برگ های سبز و سبزیجات و روغن های گیاهی به خصوص روغن زیتون، مصرف ماهی و امگا ۳ می تواند جلوی بسیاری از عوارض را بگیرد.
متاسفانه هیچ راه حل ساده و واحدی وجود ندارد. به قول گذشتگان و سعدی شیراز “نابرده رنج گنج میسر نمی شود”. برخی فکر می کنند که با جراحی های پیکرتراشی می توانند جلوی عوارض چاقی را بگیرند، در حالی که مضرترین چربی ها در داخل شکم و لابه لای قوس های روده قرار دارند که قابل برداشت نیستند.
با این تفاسیر، پیکرتراشی یک عمل جراحی زیبایی است و نه جراحی متابولیک، و با جراحی های باریاتریک و متابولیک که موجب تغییر عملکرد هورمون های روده و درمان سندرم متابولیک می شود تفاوت دارد. امیدواریم خوانندگان عزیز سعی و تلاش خود را کرده، و زندگی سالمتر و شادابتری را تجربه نمایند.
