برای شما چقدر پیش آمده که به یاد نیاورید کلید ماشین را کجا گذاشته اید؟ یا نام شخصی را که به تازگی با او ملاقات کرده اید فراموش کنید؟

برای همه ی ما گاهی فراموشی هایی از این دست، شدیدتر یا خفیف تر پیش می آید؛ پس بهتر است برخی از انواع اختلالات حافظه و علل احتمالی ایجاد آن ها را بشناسیم تا در صورت بروز هرگونه علایم، با تماس با پزشک و پیگیری به موقع از پیشرفت آن جلوگیری کنیم.

برخی از انواع از دست دادن حافظه که به معرفی آن می پردازیم عبارت اند از:

از دست دادن حافظه با افزایش سن

برخی از مشکلات حافظه، به علاوه افت برخی مهارت های مربوط به تفکر، بخشی از فرایند پیری است.

با این حال بین تغییرات عادی در حافظه و از دست دادن حافظه همراه با بیماری آلزایمر و اختلالات مربوط به آن تفاوت وجود دارد.

در این نوع اختلال حافظه، ممکن است نام شخصی را برای لحظاتی فراموش کنید، اما بعدا آن را به خاطر آورید.

شاید حتی لازم باشد برای به خاطر سپردن قرارها و وظایفتان، فهرستی از آن ها تهیه کنید؛ اما این تغییرات در حافظه به طور کلی قابل کنترل هستند و توانایی شما را در کار، زندگی مستقل یا حفظ یک زندگی اجتماعی مختل نمی کنند.

از دست دادن حافظه ناشی از افزایش سن مانعی برای داشتن یک زندگی کامل و پربار نیست.

از دست دادن حافظه و زوال عقل

کلمه “زوال عقل” یک اصطلاح فراگیر است که برای توصیف مجموعه ای از علایم، از جمله اختلال در حافظه، استدلال، قدرت قضاوت، زبان و سایر مهارت های تفکر استفاده می شود.

زوال عقل معمولا به تدریج شروع شده، با گذشت زمان پیشرفت می کند و توانایی های فرد را در کار، تعاملات اجتماعی و روابط  مختل می کند.

اغلب از دست دادن حافظه، به طوری که زندگی فرد را مختل کند، یکی از اولین و بارز ترین نشانه های زوال عقل است.

سایر علایم اولیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• پرسیدن مکرر سوالات مشابه؛
• فراموش کردن کلمات رایج هنگام صحبت کردن؛
• استفاده ی نابه جا از کلمات، برای مثال گفتن “تخت” به جای “میز”؛
• صرف زمان بیشتر برای انجام اموری که برای فرد آشنا است و قبلا هم انجام داده است؛
• گذاشتن وسایل در جای نامناسب، مانند قرار دادن کیف پول در کشوی آشپزخانه؛
• گم شدن هنگام راه رفتن یا رانندگی در منطقه ای که برای فرد آشنا است؛
• تغییر در خلق و خو یا رفتار، بدون دلیل مشخص؛

بیماری هایی که باعث آسیب پیشرونده به مغز و در نتیجه منجر به زوال عقل می شوند، عبارتند از:

• بیماری آلزایمر، که شایع ترین علت زوال عقل است؛
• زوال عقل عروقی؛
• فراموشی پیشانی گیجگاهی؛
• زوال عقل اجسام لویی ( یکی از انواع زوال عقل).

روند بیماری (آسیب شناسی) هر یک از این موارد تا حدودی متفاوت است.

اختلال حافظه همیشه اولین علامت نیست و نوع مشکلات حافظه متفاوت است.

هم چنین ممکن است بیش از یک نوع زوال عقل در یک فرد وجود داشته باشد  که به عنوان زوال عقل مختلط شناخته می شود.

اختلال شناختی خفیف

این اختلال شامل کاهش قابل توجه در حداقل یک زمینه از مهارت های تفکر، مانند حافظه، است.

اختلال شناختی خفیف با شدت بیشتری نسبت به  تغییرات حافظه ناشی از افزایش سن، اما خفیف تر از زوال عقل بروز پیدا می کند. این بیماری عموما مانع از انجام کارهای روزمره و مشارکت های اجتماعی نمی شود، اما ممکن است در بسیاری از افراد در نهایت به دلیل آلزایمر یا اختلال دیگری، به زوال عقل تبدیل شود.

علل برگشت پذیر از دست دادن حافظه

بسیاری از مشکلات پزشکی می توانند باعث از دست دادن حافظه یا سایر علایم شبیه به زوال عقل شوند. اکثر این بیماری ها قابل درمان هستند. پزشک می تواند شرایطی که باعث به وجود آمدن این شرایط شده است را بررسی کند.

دلایل احتمالی از دست دادن حافظه برگشت پذیر عبارتند از:

• داروها. برخی از داروها یا ترکیبی از داروها می توانند باعث فراموشی یا گیجی شوند.
• ضربه یا جراحت جزئی به سر. آسیب به سر در اثر زمین خوردن یا تصادف می تواند باعث مشکلات حافظه شود؛ حتی اگر هوشیاری خود را از دست ندهید.
• اختلالات عاطفی. استرس، اضطراب یا افسردگی می تواند باعث فراموشی، گیجی و مشکل در تمرکز شود و فعالیت های روزانه را مختل کند.
• اعتیاد به الکل. اعتیاد مزمن به الکل می تواند به طور جدی توانایی های ذهنی را مختل کند. هم چنین الکل می تواند با داروها تداخل کرده و باعث از دست دادن حافظه شود.
• کمبود ویتامین B12. ویتامین B12 به حفظ سلامت سلول های عصبی و گلبول های قرمز خون کمک می کند. کمبود ویتامین B12، که در افراد مسن شایع است، می تواند باعث مشکلات حافظه شود.
• کم کاری تیروئید. کم کاری غده تیروئید می تواند منجر به فراموشی و سایر مشکلات تفکر شود.
• بیماری های مغزی. تومور یا عفونت در مغز می تواند باعث مشکلات حافظه یا سایر علایم شبیه به زوال عقل شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر نگران عملکرد حافظه خود هستید، می توانید برای انجام چکاپ به پزشک خود مراجعه کنید، تا با آزمایش هایی که برای تعیین میزان اختلال حافظه و تشخیص علت آن وجود دارد، وضعیت شما بررسی شود.

به احتمال زیاد پزشک از شما سوالاتی هم می پرسد؛ خوب است که یکی از اعضای خانواده همراهتان باشد تا براساس مشاهداتش به برخی از سوالات پاسخ دهد.

 سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات حافظه شما از چه زمانی شروع شد؟
• چه داروهایی (داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و مکمل های غذایی) و در چه دوزهایی مصرف می کنید؟
• آیا اخیرا مصرف داروی جدیدی را شروع کرده اید؟
• انجام چه کارهایی برایتان دشوار است؟
• برای کنار آمدن با مشکلات حافظه چه کرده اید؟
• به چه میزان از نوشیدنی های الکلی استفاده می کنید؟
• آیا اخیرا تصادف کرده اید، سرتان ضربه خورده یا زخمی شده اید؟
• آیا اخیرا مریض شده اید؟
• آیا احساس ناراحتی، افسردگی یا اضطراب می کنید؟
• آیا اخیرا در زندگی یک فقدان یا تغییر بزرگ و یا رویداد استرس زا داشته اید؟

علاوه بر معاینه عمومی، احتمالاد پزشک برای سنجش حافظه و سایر مهارت های تفکر، تست پرسش و پاسخ انجام می دهد.

هم چنین ممکن است آزمایش خون و آزمایش های تصویربرداری از مغز را تجویز کند؛ که می تواند به شناسایی علل برگشت پذیر مشکلات حافظه و علایم شبه زوال عقل کمک کند.

ممکن است نیاز باشد تا به پزشک متخصص، برای مثال متخصص مغز و اعصاب، روانپزشک، روانشناس یا متخصص بیماری های سالمندان مراجعه کنید.

اهمیت تشخیص

کنار آمدن با این بیماری و پذیرفتن شروع احتمالی آن ممکن است دشوار باشد.

برخی افراد سعی می کنند این مشکل را پنهان کنند. گاهی حتی برخی از اعضای خانواده یا دوستان هم سعی در چشم پوشی از این مشکل می کنند.

اما مهم است بدانید که تشخیص فوری اختلالات مرتبط با حافظه بسیار حائز اهمیت است و به شما کمک می کند تا درمان مناسب را دریافت کنید.

هم چنین تشخیص زودهنگام اختلال شناختی خفیف، بیماری آلزایمر یا اختلال مربوط به آن، به شما کمک میکند:

• درمان را برای مدیریت علایم آغاز کنید؛
• آگاهی خود و عزیزانتان را در مورد این بیماری افزایش دهید؛
• در مورد نحوه مراقبت از خود برای آینده تصمیمات لازم را بگیرید؛
• امکانات مراقبتی یا گزینه های مراقبت در خانه را مشخص کنید؛
• وضعیت مسائل مالی یا حقوقی را مشخص کنید

به علاوه، پزشک می تواند منابع در دسترس، مانند انجمن آلزایمر، را به شما معرفی کرده، کمک کند تا بتوانید بهتر با این بیماری مقابله کنید.