در یک دنیای ایده آل، باید بدون عوارض جانبی مخرب، قادر به تشخیص و درمان بیماران باشیم.

تصویربرداری پزشکی، یکی از بهترین راه‌های دستیابی به این هدف است، چرا که بدون انجام جراحی تهاجمی و تنها با استفاده از تصویربرداری می‌توان متوجه شد که چه اتفاقی در بدن بیمار می‌افتد.

تصویربرداری پزشکی می‌تواند برای هر دو هدف تشخیص و درمان بیماری استفاده شود، بنابراین یکی از منابع  قدرتمند قابل دسترس برای مراقبت از بیماران است.

رایج ترین روش‌های تصویربرداری که برای تشخیص بیماری به کار می‌روند عبارتند از:

• سی تی اسکن
• ام آر آی
• سونوگرافی
• رادیوگرافی با اشعه ایکس

هر یک از این روش‌ها برای تهیه تصویر از داخل بدن، به گونه‌ای متفاوت عمل می‌کند.

سونوگرافی

سونوگرافی، ایمن ترین روش تصویربرداری پزشکی است که استفاده‌های مختلفی دارد. هنگام انجام سونوگرافی، آسیبی برای بیمار ایجاد نمی‌شود، به علاوه سونوگرافی، یک روش مقرون به صرفه است.

در سونوگرافی به جای پرتوهای یونیزه کننده از امواج صوتی استفاده می‌شود. نوع دیگری از سونوگرافی، داپلر می‌باشد (تکنیکی متفاوت که در آن از امواج صوتی استفاده می‌شود تا حرکت خون در عروق دیده شود).

با توجه به اینکه سونوگرافی حداقل میزان خطر را دارد، بهترین روشی است که می‌توان در دوران بارداری از آن استفاده کرد اما با توجه به کاربردهای متفاوت آن (تشخیص اورژانسی، مشکلات قلبی، اندام‌های داخلی و ستون فقرات) می‌تواند بهترین گزینه برای بسیاری از بیماران باشد.

تصویر برداری با استفاده از اشعه ایکس

تصویر برداری اشعه ایکس، قدیمی‌ترین و در عین حال رایج‌ترین روش تصویر برداری پزشکی است. این روش در سال 1895 ابداع شد. در واقع اشعه ایکس، نوعی تابش الکترومغناطیسی می‌باشد.

اشعه ایکس در طول موج و فرکانس مشخصی فعالیت می‌کند که با چشمان غیر مسلح قادر به دیدن آن نیستیم اما این اشعه می‌تواند در پوست نفوذ کرده و از اندام‌های داخلی تصویربرداری کند.

از تصویر برداری اشعه ایکس، معمولا برای تشخیص مشکلات استخوانی بدن استفاده می‌شود. در ماموگرافی با استفاده از اشعه ایکس می‌توان به وجود سرطان پستان پی برد.

علاوه بر این، مشکلات گوارشی با این روش و با کمک انمای باریم و باریم خوراکی قابل تشخیص هستند.

معمولا از اشعه ایکس به این دلیل استفاده می‌شود که قیمت پایینی دارد و استفاده از آن برای بیماران خیلی سریع و آسان است. با این حال استفاده از اشعه ایکس، خطراتی را نیز به دنبال خواهد داشت.

هر بار با دریافت مقداری پرتوی اشعه ایکس توسط بیمار، خطر ابتلا به سرطان یا آب مروارید در فرد افزایش پیدا می‌کند، به علاوه برای جنین نیز در مراحل رشد، مشکلاتی ایجاد خواهد شد.

اغلب خطرات ناشی از استفاده از اشعه ایکس فقط در موارد ضروری و با پوشاندن صحیح بدن، کاهش پیدا می‌کند.

سی تی اسکن

سی تی اسکن، نوعی اشعه ایکس است که برای تشخیص بیماری، عکس‌های سه بعدی تهیه می‌کند. در سی تی اسکن  می‌توان از برش‌های مقطعی قسمت‌های مختلف بدن تصویر برداری کرد.

سی تی اسکن، یک ورودی دایره‌ای بزرگ دارد؛ بیمار بر روی یک میز متحرک دراز کشیده و سپس از ورودی دستگاه عبور می‌کند.

منبع اشعه ایکس و یک ردیاب اطراف بیمار می‌چرخد و یک اشعه ایکس را از بخش‌های بدن بیمار عبور می‌دهد و عکس‌های مقطعی ایجاد می‌کند.

سی تی اسکن، نسبت به اشعه ایکس وضوح بیشتری دارد و جزئیات بیشتری در مورد اندام‌های داخلی، استخوان‌ها، بافت‌های نرم و رگ‌های خونی فراهم می‌کند. بنابراین مزایای استفاده از سی تی اسکن بیش از خطرات آن است (خطراتی از جمله خطر ابتلا به سرطان، آسیب به جنین یا واکنش به داروهای حاجب که استفاده از اشعه ایکس نیز به همراه دارد).

در بسیاری از موارد، سی تی اسکن، بیمار را از انجام عمل جراحی بی‌ نیاز می‌کند. با این حال، استفاده از سی تی اسکن، خطراتی نیز به دنبال خواهد داشت به همین خاطر اولین راهکار تشخیصی به شمار نمی‌رود.

هنگام اسکن کودک، پرتوی مورد استفاده در سی تی اسکن، کمتر از میزانی است که برای بزرگسالان استفاده می‌شود. هم چنین در بسیاری از بیمارستان‌ها دستگاه سی تی اسکن مخصوص کودکان قابل دسترسی است.

ام آر آی

با استفاده از ام آر آی، بدون استفاده از پرتوهای مضر، می‌توان عکس‌های تشخیصی تهیه کرد.

در ام آر آی از میدان الکترومغناطیس قوی و امواج رادیویی استفاده می‌شود که می‌تواند عکس‌های شفافی از بدن تهیه کند؛ چنین عکس‌هایی را نمی‌توان با استفاده از اشعه ایکس یا سی تی اسکن تهیه کرد.

به عنوان مثال، با استفاده از ام آر آی، می‌توان درون مفاصل یا رباط‌ها را مشاهده کرد.

غالبا برای معاینه ساختار داخلی بدن، تشخیص سکته مغزی، تومورها، آسیب‌های ستون فقرات، آنوریسم و عملکرد مغز از ام آر آی استفاده می‌شود.

در ام آر آی از پرتوی یونیزه استفاده نمی‌شود، بنابراین بدون ایجاد عوارض جانبی در دوران بارداری قابل استفاده است.

از جمله خطراتی که ام آر آی ایجاد می‌کند، می‌توان به جا به جایی یا داغ شدن فلزات ( مثل دریچه فلزی قلب) که در بدن قرار گرفته، مفاصل مصنوعی و … در حضور میدان مغناطیسی قوی حاصل از دستگاه اشاره کرد.