بیماری‌های قلبی یکی از شایع‌ترین علل مرگ و میر در دنیا می‌باشد.

با این حال رعایت برخی از نکات که امروز تمام پزشکان و مراقبین سلامت بر آن تاکید دارند، در پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی یا ممانعت از پیشرفت آنها موثر است.

علت پاتولوژیک بروز بیماری‌های قلبی و عروقی، ایجاد پلاک‌هایی به نام پلاک های آترواسکلرز، در دیواره عروق، از جنس چربی،کلسیم، پروتئین یا سلول‌های التهابی است که مانعی بر سر راه عبور آزادانه خون از عروق است و گاهی با ایجاد لخته باعث مسدود شدن نسبی یا کامل عروق می‌شوند.

این مسئله در عروق تغذیه کننده قلب یا مغز باعث بروز حوادثی مانند سکته‌های قلبی یا مغزی خواهد شد.

سکته قلبی زمانی رخ می‌دهد که به علت انسداد عروق تغذیه کننده قلب و نرسیدن خون به عضلات آن، اکسیژن و مواد غذایی کافی به قلب نمی‌رسد و همین مسئله باعث مرگ بافت‌ها می‌شود.  

برای جلوگیری از بروز چنین حوادثی باید عوامل موثر در بروز پلاک‌های چربی و عوامل تسریع و تشدید کننده آنها را بشناسیم.

عوامل خطر در بروز بیماری قلبی عبارتند از:

• سن: افزایش سن باعث افزایش تخریب و باریک شدن عروق و همین طور باعث ضعف عضلات قلبی می‌شود.
• جنس: مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند. زنان نیز قبل از یائسگی به دلیل اثر محافظتی هورمون‌ها، کمتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری‌ها هستند، ولی بعد از یائسگی خطر بیماری قلبی افزایش می‌یابد.
• سابقه خانوادگی: داشتن سابقه بیماری قلبی در خانواده (پدر، مادر، خواهر و برادر) خطر بیماری قلبی را در فرد افزایش می‌دهد. خصوصا اگر یکی از اقوام مذکر (پدر یا برادر) در سن زیر 55  و اقوام مونث مانند (مادر یا خواهر) در سن زیر 65 سالگی دچار بیماری قلبی شده باشند.
• مصرف دخانیات: نیکوتین باعث انقباض عروق می‌شود، گاز منواکسید کربن نیز باعث تخریب لایه داخل عروق می‌شود. در نهایت آسیب لایه داخلی عروق باعث ایجاد پلاک‌های آترواسکلروزی خواهد شد.
• رژیم غذایی نامناسب: رژیم غذایی حاوی مقدار زیاد چربی، کلسترول، نمک و شکر، فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌کند.

پس بهتر است غذاهای کم نمک وکم چرب استفاده کرده و مصرف غذاهای آماده کنسروی و فست فودها را به حداقل برسانید.

در نظر داشته باشید که مصرف الکل برای بیماری‌های قلبی بسیار مضر است.

در عوض بشقاب خود را پر از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی و گوشت کم چرب کنید.

مصرف روزانه مقدار کمی شکلات تلخ نیز برای جلوگیری از بیماری‌های قلبی مفید است.

• فشار خون بالا: بالا بودن فشار خون باعث افزایش ضخامت لایه‌های عروق و سخت شدن آنها می‌شود و این امر کاهش جریان خون را به دنبال خواهد داشت.
• بالا بودن میزان کلسترول خون: اگر میزان کلسترول خون بالا باشد، باعث افزایش خطر تشکیل پلاک‌ها و بروز آترواسکلروزیس خواهد شد.
• دیابت یا بالا بودن قند خون: دیابت باعث افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی می‌شود. پس در صورتی که قند خون بالا دارید با کمک پزشک و مصرف مداوم دارو یا انسولین، قند خون خود را در حد طبیعی نگاه دارید و به طور مرتب برای معاینه قلبی به پزشک مراجعه کنید.
• افزایش وزن: وزن بالا باعث بدتر شدن سایر عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود.

بنابراین از بالا رفتن وزن خود جلوگیری کرده و آن را در حد مناسب حفظ کنید.

اگر افزایش وزن دارید بهتر است یک هدف برای کاهش وزن در نظر بگیرید و با رژیم و ورزش به آن پایبند باشید.

مطالعات نشان داده کاهش 5 تا 10 درصد وزن می‌تواند باعث کاهش فشار خون، قند خون و چربی‌های خون شود.

• کم تحرکی و فعالیت پایین: کم تحرکی با بروز انواع بیماری‌های قلبی مرتبط است. ضمن این که اثر افزایشی بر روی سایر عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی دارد.

پزشکان توصیه می‌کنند 30 دقیقه در روز و حداقل  5 روز در هفته ورزش کنید.

بهترین ورزش‌های توصیه شده نیز پیاده روی سریع و شنا هستند.

اگر زمان زیادی ندارید می‌توانید پیاده‌روی را دو بار در روز و هر بار به مدت 15 دقیقه انجام دهید.

البته بهتر است با انجام ورزش‌هایی مانند بلند کردن وزنه، بقیه روزهای هفته را به تقویت عضلات بپردازید.

• استرس زیاد: استرس بالا بر روی عروق اثر تخریبی داشته و اثر تشدیدکننده روی سایر عوامل خطر زا دارد.
• شیمی درمانی و رادیوتراپی: برخی از داروهای شیمی درمانی و رادیوتراپی یا پرتودرمانی می‌توانند باعث افزایش ریسک بیماری‌های قلبی شوند.
• بهداشت ضعیف: شستن مرتب دست‌ها و سایر عادات بهداشتی در پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های ویروسی و باکتریایی موثرند. این میکروب‌ها گاهی باعث بروز عفونت‌های قلبی (خصوصا در افرادی که  بیماری قلبی زمینه‌ای دارند) می‌شوند. در نظر داشته باشید که رعایت بهداشت و سلامت دندان‌ها نیز نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی دارد.

چند نکته پایانی

بیمارانی که داروی فشارخون، چربی خون یا دیابت مصرف می‌کنند لازم است حتما داروهای خود را سر وقت و طبق نظر پزشک استفاده کنند.

اگر در مصرف دارو منظم نیستید، لازم است علت آن را جویا شوید و دریابید که آیا عوارض دارو برایتان مشکل ایجاد کرده است؟

آیا هزینه دارو بالاست؟ یا زمان مصرف دارو را فراموش می‌کنید.

در هر حال برای از بین بردن علل آن از پزشک خود کمک بخواهید.

هرگونه علامت بیماری و ناخوشی را جدی بگیرید و برای مشکلاتی مانند تنگی نفس، تغییرات ریتم قلبی یا خستگی بیش از حد حتما به پزشک مراجعه کنید.

درد در ناحیه قفسه سینه، پشت، دست چپ و فک پایین به خصوص اگر همراه با حالت تهوع، استفراغ و تعریق یا علایم سرماخوردگی باشد، یک مورد اورژانسی است که در آن صورت لازم است بیمار سریعا به مرکز درمانی منتقل شود.