رژیم کتوژنیک (رژیم کتو) یک رژیم کم کربوهیدرات و پرچرب است که تاثیر مثبت بسیاری بر سلامتی دارد.

این نوع رژیم غذایی می تواند به کاهش وزن کمک کند وعلاوه بر ارتقای سلامتی، ممکن است فوایدی در جهت بهبود بیماری هایی مانند دیابت، سرطان، صرع وآلزایمر داشته باشد.

در این رژیم مصرف کربوهیدرات به شدت کم و با چربی زیاد جایگزین می شود. کاهش مصرف کربوهیدرات بدن را در حالت متابولیکی ای به نام کتوز قرار می دهد.

وقتی این اتفاق می افتد، کارایی بدن در سوزاندن چربی و تبدیل آن به انرژی بسیار زیاد می شود؛ هم چنین چربی را در کبد به کتون تبدیل می کند که می تواند انرژی مغز را تأمین کند.

رژیم های کتوژنیک می توانند باعث کاهش قابل توجه قند خون و سطح انسولین شوند. کاهش قند خون، به همراه افزایش کتون ها، مزایایی برای سلامتی دارد.

انواع مختلف رژیم های کتوژنیک

نسخه های مختلفی از رژیم کتوژنیک وجود دارد، از جمله:

رژیم کتوژنیک استاندارد (SKD)

این یک رژیم غذایی بسیار کم کربوهیدرات، با پروتئین متوسط و چربی زیاد است. این رژیم معمولا حاوی 70 درصد چربی، 20 درصد پروتئین و تنها 10 درصد کربوهیدرات است.

رژیم کتوژنیک دوره ای (CKD)

این رژیم شامل دوره هایی با مصرف کربوهیدرات بالاتر است، مانند 5 روز کتوژنیک و 2 روز رژیم  با کربوهیدرات بالا.

رژیم کتوژنیک هدفمند (TKD)

این رژیم به شما امکان می دهد تا در طول تمرینات کربوهیدرات اضافه کنید.

رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا

این رژیم شبیه یک رژیم کتوژنیک استاندارد است، اما شامل پروتئین بیشتری است.

در این رژیم نسبت گروه های غذایی  معمولا  60 درصد چربی، 35 درصد پروتئین و 5 درصد کربوهیدرات است.

به طور خلاصه  نسخه های مختلفی از رژیم کتو وجود دارد؛ اما بیشترین تحقیق و توصیه در مورد نسخه استاندارد (SDK) صورت گرفته است.

کتوز چیست؟

کتوز یک حالت متابولیکی است که در آن بدن برای تامین انرژی به جای کربوهیدرات از چربی استفاده می کند.

این امر هنگامی اتفاق می افتد که میزان کربوهیدرات مصرفی را به میزان قابل توجهی کاهش دهید و میزان گلوکز (قند) بدن را که منبع اصلی انرژی سلول ها است، محدود کنید.

به طور کلی این رژیم شامل محدود کردن مصرف کربوهیدرات در حدود 20 تا 50 گرم در روز و اضافه کردن چربی هایی مانند گوشت، ماهی، تخم مرغ، آجیل و روغن های سالم است.

هم چنین مهم است که میزان پروتئین مصرفی خود را تعدیل کنید.

چرا که در صورت مصرف زیاد پروتئین، پروتئین می تواند به گلوکز تبدیل شود و همین امر ممکن است انتقال شما به فاز کتوز را کند کند.

برای تشخیص این که بدن وارد فاز کتوز شده است یا خیر آزمایش هایی از جمله  آزمایش خون، ادرار و تنفس وجود دارد.

به کمک این آزمایش ها می توان میزان کتون های تولید شده در بدن را اندازه گیری کرد.

برخی علایم خاص نیز ممکن است نشان دهنده وارد شدن بدن به فاز کتوز باشند؛ از جمله افزایش تشنگی، خشکی دهان، تکرر ادرار و کاهش گرسنگی یا اشتها.

رژیم های کتوژنیک می توانند به شما در کاهش وزن کمک کنند

رژیم کتوژنیک یک روش موثر برای کاهش وزن و کاهش عوامل خطر بیماری است.

به عبارتی تحقیقات نشان می دهد رژیم کتوژنیک می تواند به اندازه یک رژیم کم چربی برای کاهش وزن موثر باشد.

به علاوه این رژیم غذایی آنقدر حجیم است که می توانید بدون شمارش کالری یا پیگیری مداوم مقدار مصرف مواد غذایی وزن خود را کاهش دهید.

احتمالا در این رژیم، افزایش کتون ها،کاهش سطح قند خون و بهبود حساسیت به انسولین نیز نقشی اساسی  در کاهش وزن دارند.

رژیم های کتوژنیک برای دیابت و پیش دیابت

دیابت با تغییر در متابولیسم، افزایش قند خون و اختلال در عملکرد انسولین مشخص می شود.

یک مطالعه قدیمی نشان داد که رژیم کتوژنیک حساسیت انسولین را تا 75 درصد بهبود می بخشد.

مطالعه ی دیگری در زنان مبتلا به دیابت نوع 2 نشان داد که پیروی از یک رژیم کتوژنیک به مدت 90 روز به طور قابل توجهی سطح هموگلوبین A1C ( معیار سنجشی برای مدیریت قند خون در طولانی مدت ) را کاهش می دهد.

هم چنین بررسی این رژیم روی 349 فرد مبتلا به دیابت نوع 2 نشان داد کسانی که رژیم کتوژنیک را دنبال می کردند طی یک دوره 2 ساله به طور متوسط 9/11 کیلوگرم وزن کم کردند؛ کاهش وزن و از دست دادن چربی به بهبود دیابت نوع 2 کمک شایانی می کند.

هم چنین این افراد کنترل بیشتری روی قند خون خود داشتند و استفاده از برخی از داروهای تنظیم کننده در میان شرکت کنندگان در طول دوره مطالعه کاهش یافت.

سایر فواید کتو برای سلامتی

بر اساس مطالعات انجام شده، این رژیم روی انواع مختلفی از بیماری ها تاثیرات مثبتی داشته است، از جمله آن ها:

• بیماری قلبی. رژیم کتوژنیک می تواند به بهبود عوامل خطرزا، مانند چربی بدن، سطح کلسترول خوب (HDL)، فشار خون و قند خون کمک کند.
• سرطان. در حال حاضر رژیم غذایی به عنوان یک روش درمانی اضافی برای سرطان در حال بررسی است، زیرا ممکن است به کند شدن رشد تومور کمک کند.
• بیماری آلزایمر. رژیم کتو ممکن است به کاهش علایم بیماری آلزایمر و کاهش سرعت پیشرفت آن کمک کند.
• صرع. تحقیقات نشان داده است که رژیم کتوژنیک می تواند باعث کاهش قابل توجه حملات تشنج در کودکان مبتلا به صرع شود.
• بیماری پارکینسون. اگرچه تحقیقات بیشتری مورد نیاز است، اما یک مطالعه نشان داد که این رژیم غذایی به بهبود علایم بیماری پارکینسون کمک می کند.
• سندرم تخمدان پلی کیستیک. رژیم کتوژنیک می تواند به کاهش سطح انسولین ،که ممکن است نقشی اساسی در سندرم تخمدان پلی کیستیک داشته باشد، کمک کند.
• صدمه های مغزی. برخی تحقیقات نشان می دهد که این رژیم می تواند نتایج آسیب های مغزی را بهبود بخشد.

عوارض جانبی و نحوه به حداقل رساندن آنها

اگرچه رژیم کتوژنیک معمولا برای اکثر افراد سالم بی خطر است، اما ممکن است تا زمانی که بدنتان نسبت به آن سازگار شود، عوارض جانبی اولیه ای وجود داشته باشد.

طبق نظرسنجی ها، شواهدی از این اثرات در افراد وجود داشته که اغلب تحت عنوان انفلوآنزای کتو شناخته می شوند. براساس گزارش برخی از افراد در مورد برنامه غذایی، این تاثیرات معمولا طی چند روز به پایان می رسد.

علایم انفلوآنزای کتو گزارش شده شامل اسهال، یبوست و استفراغ است. علایم کمتر شایع عبارتند از:

• ضعف انرژی و عملکرد ذهنی؛
• افزایش گرسنگی؛
• مشکلات خواب؛
• حالت تهوع؛
• ناراحتی گوارشی؛
• کاهش عملکرد ورزشی.

برای به حداقل رساندن این تاثیرات می توانید طی چند هفته اول یک رژیم منظم با کربوهیدرات کم را امتحان کنید.

به این ترتیب بدن قبل از حذف کامل کربوهیدرات ها، یاد می گیرد که چربی بیشتری بسوزاند.

هم چنین رژیم کتوژنیک می تواند تعادل آب و مواد معدنی بدن را تغییر دهد؛ بنابراین افزودن نمک اضافی به وعده های غذایی یا مصرف مکمل های معدنی می تواند موثر باشد.

مهم است که حداقل در شروع رژیم به اندازه ای غذا بخورید که سیر شوید و از محدود کردن بیش از حد کالری خودداری کنید.

خطرات رژیم کتو

رژیم کتو در طولانی مدت ممکن است اثرات منفی نیز داشته باشد.

 از جمله خطرات آن عبارت است از:

• پروتئین کم در خون؛
• چربی اضافی در کبد؛
• سنگ کلیه؛
• کمبود ریز مغذی ها.

* دارویی به نام مهار کننده های کو ترانسپورتر -2 – سدیم گلوکز (SGLT2) که برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تجویز می شود، می تواند خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی را افزایش دهد که در نتیجه این وضعیت خطرناک  اسیدیته خون افزایش میابد.

 افرادی که این دارو را مصرف می کنند باید از رژیم کتو اجتناب کنند.

تحقیقات بیشتری در حال انجام است تا ایمنی رژیم کتو در طولانی مدت بررسی شود.

پزشک خود را از برنامه غذاییتان مطلع کنید تا بر اساس نیازهای تغذیه ای شخصی شما، شما را راهنمایی کند.