گردآوری، ترجمه و تالیف: دکتر شهرزاد دهناد (داروساز)

ایمن سازی مادر باعث محافظت مادر و نوزاد از مرگ و میر ناشی از   عفونت های مختلف دوران بارداری می شود.

این عفونت ها می توانند در دوران بارداری به شکل ارثی از طریق رحم از مادر به جنین و یا متعاقبا پس از بادراری از طریق شیردهی به نوزاد انتقال یابند.

بیمار شدن اتفاق خوشایندی نیست، به ویژه در دوران بارداری؛ یعنی زمانی که شما نگران سلامت خود و کودک در حال رشدتان هستید.

نیازی به نگرانی نیست، زیرا بیشتر جنین ها در صورت عفونت مادر  در دوران بارداری آسیبی نخواهند دید.

اما برخی عفونت ها نیز می توانند عواقب جدی برای مادر، نوزاد یا هردو به همراه داشته باشند.

انواع عفونت های دوران باردرای

گروهی از عفونت های بارداری که شامل 5 عفونت با تظاهرات بالینی مشابه جوش های پوستی و مشکلات چشمی هستند، تحت عنوان عفونت های تورچ نامیده می شوند.

این عفونت ها شامل عفونت انگلی توکسوپلاسموز، سایر عفونت ها (نظیر سیفلیس، هپاتیت و  واریسلا زوستر)، روبلا یا همان ویروس سرخجه، سیتومگالوویروس و ویروس هرپس سیمپلکس است.

واژه تورچ در انگلیسی مخفف اول هر یک از عفونت های نام برده است.

 به طور کلی اگر این عفونت‌ها در اوایل حاملگی اتفاق بیافتند عوارض جنینی شدیدتری خواهند داشت.

چون عفونت‌های سه ماهه اول منجر به اختلال در اندام زایی می‌گردد. عفونت‌های سه ماهه دوم و سوم می‌تواند منجر به اختلالات نورولوژیک یا اختلالات رشد گردد.

توکسوپلاسموز یا توکسوپلاسموزیس 

درواقع یک  بیماری انگلی عفونی است که توسط یک انگل  تک سلولی به نام توکسوپلاسما گوندی ایجاد می‌شود.

ابتلای مادر به این عفونت منجر به بیماری توکسوپلاسموز مادرزادی در جنین می شود.اغلب نوزادان  مبتلا در زمان تولد بدون علامت هستند. ولی برخی از آن ها ممکن است علائمی مانند راش های پوستی، تشنج، یرقان و کاهش تعداد پلاکت های خونی را نشان دهند. عفونت این انگل در افراد بالغ و سالم غالباً بدون علائم بالینی است. در برخی از افراد مبتلا به عفونت، علائمی خفیف مشابه آنفلوانزا همچون دردهای عضلانی و تورم در گره‌های لنفاوی برای هفته‌ها یا ماه‌ها دیده می‌شود. در تعداد کمی از بیماران مشکلات چشمی نیز مشاهده می‌شود.

سیفلیس یا سفلیس 

نوعی بیماری آمیزشی است که از باکتری ترپونما پالیدوم ناشی می‌شود.

هم چنین ابتلا به سیفلیس به صورت مادرزادی نیز می‌تواند در دوران بارداری یا هنگام زایمان رخ دهد و دو سوم نوزادان سیفلیسی بدون علایم این بیماری به دنیا می‌آیند که به آن سیفلیس مادرزادی اطلاق می شود.

این بیماری می تواند منجر به مرده زایی، خیز جنینی یا هیدروپس فتالیس ) به تجمع مایع و خیز (ادم) در اندام‌های جنین گفته می‌شود)، نارسی جنین و یا عوارض طولانی مدت بشود.

سرخجه (روبلا)

سرخجه یا روبلا یک بیماری ویروسی  ملایم است.

پس از ابتلا به این بیماری ، فرد به طور دائم مصون خواهد شد.

برخی از زنانی که به سرخچه مبتلا شده اند ورم مفاصل را در انگشتان دست ، مچ و زانو تجربه می کنند، که عموماً حدود یک ماه ادامه دارد.

در موارد نادر سرخچه می تواند باعث عفونت گوش یا التهاب مغز شود.

اما ابتلا به این بیماری در 3 ماهه اول بارداری، که به آن سرخجه مادرزادی گفته می شود، برای جنین عواقب بسیار شدید و حتی در بعضی موارد کشنده دارد.

80 درصد نوزادانی که از مادران مبتلا به سرخجه متولد شده اند طی 3 ماه اول بارداری، دچار سندرم مادرزادی سرخجه می شوند.

 این سندرم می تواند یک یا چند مشکل برای نوزاد ایجاد کند، از جمله:

• تأخیر در رشد
• آب مروارید
• ناشنوایی
• نقص مادرزادی قلب
• نقص در اندام های دیگر
• معلولیت های فکری

عفونت سیتومگالو ویروس

عفونت سیتومگالو ویروس ، بیماری شایعی است که تقریباً می تواند همه افراد را مبتلا کند.

در صورت ابتلا فرد به این عفونت، ویروس در تمام مدت زندگی فرد در بدن او باقی خواهد ماند.

بسیاری از مردم از ابتلا خودشان به ویروس سیتومگالو ویروس بی اطلاع هستند. ممکن است بعد از ورود این ویروس به بدن فرد، هیچ علائمی  بروز نکنند.

در تماس نزدیک شخص با شخص منجر به انتقال ویروس به افراد مختلف می‌گردد.

از جمله راه‌های انتقال عبارتند از: تماس جنسی، شیردهی و تماس نزدیک بچه‌ها و بالغین در مهدکودک‌ها.

کودکان نوپا یک منبع بسیار مهم عفونت هستند.

انتقال پیش از زایمان این ویروس که منجر به عفونت مادرزادی نوزاد می گردد، از طریق جفت در طی حاملگی و یا از طریق ترشحات موجود در واژن در طی زایمان می‌تواند رخ بدهد.

پس از زایمان نیز عفونت می‌تواند از طریق شیر مادر یا تماس مستقیم شخص به شخص رخ دهد.

علایم عفونت سیتومگالوویروس در بزرگسالان سالم

ممکن است افراد مبتلا به عفونت  شاهد بروز هیچ علایمی نبوده یا اینکه شاهد بروز علایم خفیفی مثل موارد زیر باشند:

• بدن درد؛
• تب؛
• گلو درد؛
• دردهای عضلانی.

علایم عفونت سیتومگالوویروس در کودکان

بسیاری از کودکان مبتلا به عفونت سیتومگالو ویروس مادرزادی در بدو تولد سالم و سرحال به نظر می رسند.

اما بعضی از این کودکان در ظاهر سالم ممکن است بعد از مدت کوتاهی- چند ماه یا چند سال بعد- علایم عفونت را از خود نشان دهند.

شایع ترین این عوارض و نشانه ها از دست دادن قدرت شنوایی و مشکلات رشد است.

تعداد کمی از این کودکان نیز ممکن است بعد از مدتی دچار مشکلات بینایی شوند.

کودکانی که در بدو تولد مبتلا به عفونت سیتومگالو ویروس هستند نیز ممکن است علایم  زیر را از خود نشان دهند:

• زردی پوست و چشم ها؛
• کبد بزرگ و عملکرد ضعیف کبدی؛
• لکه های پوست بنفش یا ضایعات پوستی یا هردو به صورت هم زمان؛
• داشتن سر کوچک و غیر طبیعی؛
• طحال بزرگ شده؛
• ذات الریه؛
• تشنج.

ویروس‌ هرپس سیمپلکس

ویروس‌های هرپس سیمپلکس ۱ و ۲  از مهم‌ترین ویروس‌های بیماری ‌زای انسانی هستند.

ویروس هرپس سیمپلکس ۱ موجب تب‌خال لب و ویروس هرپس سیمپلکس ۲ موجب تب‌خال تناسلی می‌شود.

این ویروس‌ها بسیار شایع و مسری هستند.

هرپس سیمپلکس 1 از طریق بزاق آلوده منتقل می‌شود و هرپس سیمپلکس 2 از طریق تماس جنسی انتقال پیدا می‌کند.

انتقال ویروس در دوران جنینی از طریق جفت که سبب بیماری مادرزادی جنین شود بسیار نادر است.

معمولا هرپس نوزادی در زمان پری‌ناتال و در اثر زایمان واژینال و تماس با ناحیه تناسلی آلوده مادر اتفاق می‌افتد.

البته در زمان سزارین نیز امکان ابتلا به هرپس نوزادی وجود دارد.

هرپس سیمپلکس مادرزادی در نوزادان ممکن است با یکی از سه نوع تظاهرات بالینی زیر همراه باشد:

• محدودشده در پوست، چشم ها و دهان؛
• محدودشده در سیستم اعصاب مرکزی؛
• منتشر شده در عضوهای مختلف بدن.

تظاهرات بالینی اولیه درگیری سیستم اعصاب مرکزی معمولا غیر مشخص است و شامل تغییرات دمای بدن، مشکلات تنفسی، بد شدن تغذیه و بی حالی است، که چنان چه پیشرفت کند می تواند منجر به افت فشارخون، یرقان و شوک شود.