میکروبیوم به کل میکروارگانیسم ها اعم از باکتری، ویروس و …. و هم چنین ژن ها و متابولیت های آن ها گفته می شود.

میکروبیوم انسانی مجموعه ای از این میکروارگانیسم ها است که در روده، پوست، دستگاه ادراری، دستگاه تنفس و دهان وجود دارد.

در حقیقت بدن انسان میزبان تریلیون ها میکروبیوم هست که این تعداد 10 برابر سلول های خود انسان است. به همین منظور به انسان واژه سوپر ارگانیسم تعلق می گیرد.

این میکروبیوتا حدود 2 کیلوگرم از وزن انسان را شامل می شود؛ تا جایی که بعضی منابع انسان را به عنوان هولوبیونت یا همان میزبان میکروبیوم می شناسند.

این میکروارگانیسم ها از کجا می آیند؟

هنوز زمان مشخص و راه ورود مشخصی برای میکروبیوم ها در بدن اثبات نشده است؛ اما مطالعات مختلف نشان می دهد که در دوران جنینی فرد عاری از میکروبیوم است و در زمان تولد و در هنگام خروج از رحم مادر، این باکتری ها را دریافت کرده و واکسینه می شود.

بنابراین الگوی میکروبی نوزادانی که به صورت طبیعی متولد می شوند، با نوزادان متولد شده با سزارین متفاوت بوده و کامل تر است.

میکروبیوم روده در یک تا دو سال اول زندگی به سرعت تغییر می کند و تحت تاثیر شیر مادر، الگوی میکروبی اطرافیان و عوامل دیگر تا حدود سه سالگی تثبیت می شود؛ اما همچنان محیط، رژیم غذایی طولانی، استرس و داروها به خصوص آنتی بیوتیک ها می توانند این الگو را تغییر دهند.

میکروبیوتای قسمت های مختلف بدن با یکدیگر متفاوت هستند و بیشترین تجمع در روده است؛ بنابراین با هر بار دفع انسان مقداری میکروبیوم دفع می شود.

در نتیجه با آزمایش های گوناگون روی مدفوع انسان الگوی میکروبی فرد مشخص می شود.

نقش میکروبیوم در بدن انسان

در صورتی که این میکروبیوم ها در حالت تعادل باشند، فرد از نظر عملکرد فیزیولوژیک بدن سالم است؛ اما مطالعات اخیر نشان داده است که در صورت بر هم خوردن این تعادل و یا کاهش تعداد میکروبیوتا، ریسک ابتلا به بیماری های مختلف از جمله آرتروز، افزایش وزن، دیابت، سرطان و هم چنین بیماری های ویروسی نظیر HPV افزایش پیدا می کند.

علاوه براین میکروبیوتا در بهبود عملکرد مغز نقش اساسی دارد.

میکروبیوتای روده نقش مهمی در پاسخ ایمنی بدن انسان دارد. در سال 1989 مشخص شد کاهش میکروب ها به منظور افزایش بهداشت موجب افزایش بیماری های خودایمنی می شود.

هم چنین شواهدی وجود دارد که در افراد مبتلا به آلرژی و آسم، تغییر در ترکیب میکروبیوتا وجود دارد.

کاهش تنوع در میکروبیوتای روده در اوایل زندگی به دنبال مصرف آنتی بیوتیک ها موجب افزایش بروز آسم های آلرژیک می شود.

البته نوع، محل زایمان و تغذیه نوزاد نیز بر ترکیب میکروبی دستگاه گوارش تأثیر می گذارد.

هم چنین محور روده-مغز نقش مهمی در حفظ عملکرد دستگاه گوارش و مغز دارد. از عواملی که بر این محور اثر می گذارند، میکروبیوتای روده هستند.

برهم خوردن تعادل میکروبیوتای روده ممکن است انتقال باکتری های روده از دیواره روده به بافت لنفاوی روده را افزایش دهد و موجب ایجاد واکنش ایمنی شود که می تواند منجر به آزادسازی عوامل التهابی و فعال سازی عصب واگ شود.

اوتیسم نیز از جمله بیماری هایی است که با میکروبیوتای تغییر یافته روده مرتبط است.

برای مثال بسیاری از افراد در مقطعی از زندگی وزن نرمالی دارند؛ اما با تغییر آب و هوا و یا بروز یک بیماری عفونی، افزایش وزن پیدا می کنند و یا با تغییر رژیم غذایی، ممکن است با تغییر الگوی میکروبی فرد، ریسک بروز آرتروز افزایش پیدا کند.

جالب اینجاست که این میکروب ها با ایجاد سیگنال هایی در بدن با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و در صورت بروز التهاب در بدن می توانند تولید فاکتور های پیش التهابی را مهار کرده و مسیر التهابی سیستمیک در بدن را سرکوب کنند.

در حال حاضر در برخی از کشورهای پیشرفته با استفاده از کیت های تشخیصی الگوی میکروبیوم افراد سنجیده شده و از آن برای به تعادل رساندن میکروبیوم ها استفاده می شود.

این کیت ها می تواند سطح باکتری های مفید و ارزشمند انسان را شناسایی کرده و در صورت کمبود یک باکتری آن را نشان دهد.

علاوه بر این در برخی از کشورهای پیشرفته، مدفوع افراد موفق را به عنوان منبع غنی باکتری های مفید و الگوی مفید مورد آزمایش قرار داده و به عنوان منبع معتبر قرار می دهند.

برای بهبود الگوی میکروبی افراد دو موضوع بسیار مهم مطرح است:

پری بایوتیک ها و پروبیوتیک ها

پروبیوتیک ها : میکروب های مفیدی هستند که می توانند به صورت خوراکی استفاده شده و میزان باکتری مفید افراد را بالا ببرند؛ اما این موضوع نیازمند اطلاع دقیق از نوع میکروبیوم های افراد است.

چرا که در بسیاری موارد مخلوط چند پروبیوتیک وارد بدن شده، در حالی که بعضی از آن ها در بدن به اندازه کافی وجود دارد و با افزایش آن می تواند عوارض ثانویه ایجاد شود. از جمله مهم ترین پروبایوتیک ها موارد زیر هستند:

لاکتوباسیلوس ها

بیفیدوباکتریوم ها

محصولات پروبیوتیک موجود در بازار به صورت میکروارگانیسم زنده و شکل دارویی خوراکی وجود دارند.

مقدار این باکتری ها در فراورده های غذایی و فراورده های انسانی متفاوت است و هر کدام از این پروبیوتیک ها علاوه بر یک هدف عمومی، مانند تنظیم دستگاه گوارش و یا تقویت سیستم ایمنی، می توانند یک هدف منحصر به فرد داشته باشند.

پری بایوتیک ها: در بسیاری از کشورهای پیش رفته به جای ورود میکروارگانیسم زنده به بدن انسان، از غذای میکروارگانیسم ها استفاده می شود که نام آن پری بایوتیک است.

از جمله مهم ترین پری بایوتیک های سنتتیک، اینولین و فروکتوالیگوساکارید است.

در حقیقت پری بایوتیک می تواند با تغذیه باکتری های مفید روده، سطح میکروبیوتای خوب را افزایش داده و به سلامت عمومی بدن کمک کند.

یکی از مهمترین مثال ها در مورد پری بایوتیک ها، گیاهان دارویی است که از دیرباز توسط کشور های متمدن و آسیای شرقی مورد استفاده بوده است.

این افراد با استفاده از گیاهان دارویی پری بایوتیک، مانند چای سبز، کنگرفرنگی، خارمریم، جینسینگ و هزاران گیاهان دیگر، الگوی میکروبی خود را سالم نگه داشته اند و یکی از مهمترین نشانه های آن عمر طولانی این افراد است.

برای مثال گیاه خارمریم به عنوان یک منبع غنی پره بایوتیک با تغذیه میکروبیوم مفید روده، سیگنال های آن ها را تنظیم کرده و منجر به کاهش فاکتور های التهابی و در نهایت کاهش التهاب بافت کبد می شود.

بنابراین استفاده از گیاهان پره بایوتیک یک متد جدید درمانی است که توجه بسیاری از کشورها را برای مطالعات بیشتر فراهم کرده است.