گرمازدگی وضعیتی است که در اثر گرمای بیش از حد بدن ایجاد می شود و معمولا در نتیجه قرار گرفتن طولانی مدت در معرض گرما یا فعالیت بدنی در دمای بالا است.

گرمازدگی به عنوان جدی ترین آسیب گرمایی، می تواند دمای بدن را به 104 درجه فارنهایت (40 درجه سانتیگراد) و یا بالاتر ببرد.

این عارضه بیشتر در ماه های تابستان دیده می شود.

گرمازدگی نیاز به درمان اورژانسی دارد؛ زیرا اگر درمان نشود، می تواند به سرعت به مغز، قلب، کلیه ها و ماهیچه ها آسیب برساند.

هر چه زمان درمان طولانی تر شود و به تعویق بیفتد، آسیب بیشتر شده و خطر عوارض جدی یا مرگ افزایش می یابد.

علایم

گرمازدگی مانند هر آسیب دیگری مجموعه ای از علایم و نشانه ها است.

مهم ترین این علامت ها عبارتند از:

1. افزایش دمای بدن: دمای 40 درجه سانتی گراد و یا حتی بالاتر، علامت اصلی گرمازدگی است. بهترین کار برای اندازه گیری دمای درونی بدن استفاده از دماسنج مقعدی است.
2. تغییر وضعیت کلامی یا رفتاری: گیجی، بی قراری، کلام نامفهوم، تحریک پذیری عصبی، هذیان، تشنج و کما همگی می توانند ناشی از گرما زدگی باشند.
3. تغییر در تعریق بدن: در گرما زدگی ناشی از گرمای هوا، پوست با خشکی و حرارت زیاد همراه است. درحالی که در  گرما زدگی ناشی از ورزش، پوست صرفا خشک یا کمی مرطوب است و حرارت بالایی ندارد.
4. تهوع و استفراغ: در بعضی افراد، گرمازدگی با تهوع و یا استفراغ همراه است.
5. بر افروخته شدن پوست: با افزایش دمای بدن، جریان خون در رگ های خونی افزایش پیدا کرده و ظاهر پوست سرخ به نظر می رسد.
6. تنفس سریع و پی در پی: در افراد گرما زده، تعداد تنفس ها در زمان مشخص افزایش پیدا کرده و عمق تنفس کم می شود.
7. افزایش ضربان قلب: در افراد مبتلا به گرمازدگی تعداد ضربان قلب به میزان قایل توجهی افزایش پیدا می کند؛ زیرا استرس و تنش گرمایی بار زیادی بر قلب وارد کرده تا به خنک شدن بدن کمک کند.
8. سردرد: در اثر تنش گرمایی، ضربان هایی در سر احساس می شود.

علل

گرمازدگی می تواند در نتیجه موارد زیر رخ دهد:

قرار گرفتن در محیط گرم

در یک نوع از گرمازدگی که به آن گرمازدگی کلاسیک یا بدون فشار گفته می شود، قرار گرفتن در محیط گرم و به ویژه برای زمان طولانی منجر به افزایش دمای مرکزی بدن می شود.

این حالت بیشتر در افراد مسن و یا افراد با بیماری های مزمن اتفاق می افتد.

فعالیت شدید

در این حالت فعالیت زیاد به خصوص در هوای گرم می تواند گرمازدگی ایجاد کند، برای مثال کسی که در هوای گرم ورزش و یا کار می کند، می تواند دچار این نوع گرمازدگی شود.

این حالت به خصوص در افرادی که به دمای بالای عادت نداشته باشند اتفاق می افتد.

هم چنین عوامل دیگری در تشدید گرمازدگی نقش دارند از جمله:

1. پوشیدن لباس اضافی،
2. نوشیدن الکل،
3. کم آبی بدن.

عوامل خطر

هر کسی ممکن است دچار گرمازدگی شود.

اما عوامل متعددی وجود دارد که خطر ابتلا به آن را افزایش می دهد؛ از جمله:

1. سن: توانایی شما برای مقابله با گرمای شدید به عملکرد سیستم عصبی مرکزی بستگی دارد. در افراد با سن پایین، سیستم عصبی مرکزی به طور کامل تکمیل نشده است و در افراد سالمند بالای 65 سال، سیستم عصبی شروع به زوال می کند و باعث می شود بدن کمتر بتواند در برابر تغییرات دمای بدن مقابله کند.
2. ورزش در هوای گرم: آموزش های نظامی و شرکت در ورزش هایی مانند فوتبال یا مسابقات دو، در طولانی مدت خطر ابتلا را بالاتر می برد. در این حالت ها، فعالیت فرد بایستی حداقل برای چند روز محدود شده و به بدن اجازه داده شود تا با تغییرات سازگاری پیدا کند.
3. عدم تهویه مناسب: در هوای گرم، تهویه مطبوع موثرترین راه برای خنک کردن و کاهش رطوبت محیط است.
4. داروهای خاص: برخی داروها از جمله ادرارآور ها با افزایش دفع مایعات بدن، ریسک بروز گرمازدگی را بالا می برند. علاوه بر این مصرف برخی محرک ها مانند مشتقات آمفتامین، آسیب پذیری ناشی از این حالت را افزایش می دهند.
5. برخی بیماری ها: به خصوص بیماری های مزمن نظیر بیماری های قلبی یا ریوی و چاقی خطر گرمازدگی را افزایش می دهند.

عوارض شدید

گرمازدگی بسته به مدت زمان بالا بودن دمای بدن می تواند منجر به عوارض متعددی شود.

عوارض شدید عبارتند از:

• آسیب اندام های حیاتی: گرمازدگی می‌تواند باعث تورم مغز یا سایر اندام‌های حیاتی شود و احتمالا منجر به آسیب دائمی شود؛
• مرگ. بدون درمان سریع و کافی، گرمازدگی می تواند کشنده باشد.

پیشگیری

گرمازدگی قابل پیش بینی و پیشگیری است.

برای جلوگیری از گرمازدگی در هوای گرم این اقدامات را انجام دهید:

1. لباس های گشاد و سبک بپوشید. پوشیدن لباس های اضافی یا لباس های تنگ به بدن شما اجازه خنک شدن نمی دهد.
2. از خودتان در برابر آفتاب سوختگی محافظت کنید. با یک کلاه لبه پهن و عینک آفتابی از خود در خارج از منزل محافظت کنید و از یک کرم ضد آفتاب با SPF حداقل 15 استفاده کنید. کرم ضد آفتاب را مرتب و هر دو ساعت یک بار تجدید کنید.
3. مقدار زیاد مایعات مصرف کنید. هیدراته ماندن (حفظ آب بدن) به بدن شما کمک می کند تا به اندازه کافی عرق کند و دمای بدن را در حالت طبیعی حفظ کند.
4. اگر داروهایی مصرف می کنید که می توانند بر دهیدراته شدن (کم آبی)بدن تأثیر بگذارند، مراقب عواقب آن باشید.
5. هرگز کسی را در ماشین پارک شده رها نکنید. این یکی از علت های شایع مرگ و میر ناشی از گرما در کودکان است. وقتی ماشین را در زیر نور خورشید پارک می‌کنید، دمای ماشین شما می‌تواند در عرض 10 دقیقه  بیش از 11 درجه سانتیگراد افزایش یابد.
6. حتی رها کردن شخصی در ماشین پارک شده در هوای گرم در زیر سایه نیز بی خطر نیست.
7. در گرم ترین ساعت های روز، فعالیت خود را کاهش دهید. اگر نمی توانید در هوای گرم از فعالیت های شدید اجتناب کنید، مایعات بنوشید و به طور مکرر در یک مکان خنک استراحت کنید. سعی کنید در ساعت‌های خنک‌تر روز، مانند صبح زود یا عصر، برای ورزش یا کار فیزیکی برنامه‌ریزی کنید.

تشخیص

بهترین روش های تشخیص گرمازدگی علاوه بر مشاهده علایم ظاهری عبارتند از:

1. اندازه گیری دمای مقعدی؛
2. آزمایش خون برای بررسی سدیم یا پتاسیم و محتوای گازهای موجود در خون؛
3. آزمایش ادرار برای بررسی رنگ ادرار و بررسی عملکرد کلیه؛
4. تست های عملکرد عضلانی برای بررسی آسیب جدی به بافت عضلانی (رابدومیولیز) ؛
5. اشعه ایکس و سایر اقدامات تصویربرداری برای بررسی آسیب به اندام های داخلی.

درمان

درمان گرمازدگی، خنک کردن بدن تا دمای معمولی به منظور جلوگیری از آسیب به مغز و اندام های حیاتی است.

برای انجام این کار پزشک ممکن است مراحل زیر را انجام دهد:

• غوطه ور کردن یا حمام آب سرد؛
• ریختن آب روی بدن به منظور تبخیر آب و کاهش دمای بدن؛
• بستن فرد با پتو و یخ های خنک کننده؛
• اگر کاهش دما بدن را به لرز آورد، ممکن است پزشک به شما یک شل‌کننده عضلانی تجویز کند. لرز دمای بدن را افزایش داده و اثر درمان را کم می کند.