تالیف و ترجمه: دکتر نگین پرویز

ریفلاکس معده دومین بیماری گوارشی شایع است.

این بیماری در میان مردم به نام ترش کردن معده شناخته می‌شود.

ریفلاکس معده زمانی اتفاق می‌افتد که محتویات معده (شیره معده حاوی اسید) به مری باز می‌گردد.

ریفلاکس معده معمولا باعث سوزش سینه می‌شود. این احساس از معده به داخل قفسه سینه یا گلو می‌رود که معمولا به عنوان سوزش سر دل شناخته می شود.

وقتی به طور مکرر اسید از معده به مری ترشح شود، بیماری ریفلاکس معده به مری یا GERD را ایجاد می کند.

ریفلاکس معده چگونه اتفاق می‌افتد؟

غذایی که می‌خوریم از طریق مری وارد معده می‌شود. هضم غذا در معده توسط اسید و شیره معده آغاز می‌شود.

دیواره معده به دلیل پوشش مناسب، در مقابل تماس مداوم با اسید و شیره معده و اثرات مخرب آنها مقاوم است.

بالعکس دیواره مری به دلیل نداشتن پوشش مناسب، دفاع مناسبی هم در برابر این عوامل ندارد.

در حالت طبیعی دریچه‌ای به نام دریچه ازوفاژیال یا مری بین مری و معده قرار دارد که اجازه می‌دهد غذا از مری وارد معده شود.

ولی از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می‌کند.

اگر دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشود یا بی‌موقع باز شود، اسید و شیره معده به داخل مری بر می‌گردند.

همان‌طور که قبلا ذکر شد دیواره مری در برابر اسید و شیره معده آسیب‌پذیر است. بنابراین در شرایطی که دریچه مری کار خود را به درستی انجام ندهد؛ بازگشت اسید و شیره معده به داخل مری باعث آزردگی مری می‌شود.

علایم ریفلاکس معده

برخی علایم مشترک در بین افرادی که دچار ریفلاکس معده هستند:

ترش کردن؛ یعنی احساس بازگشت مایع تلخ یا ترش از معده به دهان

احساس سوزش در قفسه سینه (سوزش سر دل) معمولا بعد از غذا خوردن؛ ممکن است در شب بدتر باشد

درد قفسه سینه

مشکل در بلع غذا

احساس یک توده در گلو

بعضی از بیماران مبتلا به ریفلاکس ممکن است علایم دیگری هم داشته باشند.

این نشانه‌ها عبارت‌اند از:

درد در زیر جناغ سینه

گیر کردن غذا

حالت تهوع یا استفراغ (به خصوص هنگام صبح)

باد گلو و آروغ زدن‌های مکرر

جمع شدن بیش از حد بزاق در دهان و سرفه‌های مکرر بدون علت

تلخ شدن دهان و برگشت آب و مواد غذایی از معده به دهان

بوی بد دهان

مشکلات تنفسی

ریفلاکس معده به چه علتی رخ می‌ دهد؟

علل مختلفی باعث ایجاد این ناراحتی می‌شود.

مهم‌ترین دلیل رخ دادن این حالت شل بودن برخی از عضلات مری (اسفنکتر تحتانی مری) یا زیاد بودن دفعات شل شدن این عضلات یا ضعف مکانیسم‌های دفاعی انتهای مری است.

در واقع تغییرات دائمی یا ناپایدار در دریچه انتهای مری به معده موجب این بیماری می‌شود.

ریفلاکس معده بیشتر در چه افرادی دیده می‌شود؟

• افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند: به علت افزایش فشار بر شکم و دریچه ورودی مری به معده
• مصرف داروهای خاص: از جمله برخی داروهای آسم، مسدود‌کننده‌های کانال کلسیم، آنتی‌هیستامین‌ها، آرام‌بخش و ضد افسردگی‌ها
• سیگار کشیدن
• مصرف غذاهای خاص: به خصوص نوشیدنی‌های گازدار، قهوه و شکلات
• خانم‌های باردار: به دلیل افزایش فشار بر شکم

راه‌های تشخیص ریفلاکس معده

هر کسی که علایم ریفلاکس معده را تجربه می‌کند باید با پزشک خود صحبت کند.

چندین آزمون برای تشخیص ترش کردن معده وجود دارد. از جمله:

• بررسی pH  مری: این مقدار میزان اسید در مری را در حالت‌های مختلف بدن مانند زمان خوردن یا خواب اندازه‌گیری می‌کند.
• آندوسکوپی دستگاه گوارشی فوقانی (GI): در این روش لوله‌ای که به آن دوربین متصل است، برای بازرسی مری مورد استفاده قرار می‌گیرد.و هم زمان می‌تواند یک نمونه کوچک از بافت نیز بگیرد.
• مانومتر مری: این روش اندازه‌گیری انقباضات ماهیچه‌ای در مری را در طی بلع انجام می‌دهد. مانومتری می‌تواند قدرت اسفنکتر (عضلات مری) را اندازه‌گیری کند.
• اشعه ماوراء بنفش: تصویربرداری از مری، معده و دوازدهه

درمان ریفلاکس معده

خوشبختانه امروزه داروهای بسیار مؤثری برای درمان ریفلاکس وجود دارند.

مهار‌کننده‌های پمپ پروتون یکی از گزینه‌های اصلی درمان دارویی برای افراد مبتلا به ریفلاکس معده هستند. آنها مقدار اسید تولید شده توسط معده را کاهش می‌دهند.

گزینه‌های دارویی دیگر عبارت‌اند از:

• مسدودکننده‌های H ₂:برای کمک به کاهش تولید اسید است.
• آنتی‌اسیدها: این داروها از طریق مواد شیمیایی قلیایی با اسید معده مقابله می‌کنند.

آیا ریفلاکس معده به جراحی نیاز دارد؟

بیمارانی که به درمان با دارو خوب جواب می‌دهند و علائمشان کنترل می‌شود اما با کم کردن یا قطع دارو علایم بر می‌گردد، امکان انجام عمل جراحی برای درمان ریفلاکس وجود دارد.

انجام عمل جراحی می‌تواند عوارضی داشته باشد که معمولاً کوتاه‌مدت و گذرا هستند.

درمان‌های جراحی ریفلاکس یا ترش کردن معده عبارت‌اند از:

• Fundoplication: جراحی بالای شکم در اطراف مری است. در این روش فشار را به سمت پایین‌تر مری هدایت می‌کند و به طور کلی در کاهش ریفلاکس موفق است.
• روش‌های آندوسکوپی: طیف وسیعی از روش‌ها که شامل دوخت اندوسکوپی است. این روش با استفاده از بخیه‌ها کمک می‌کند تا مری عضله اسفنکتر را منقبض کند.

آیا بیماری ریفلاکس معده می‌تواند با تغذیه و تغییرات شیوه زندگی درمان شود؟

• اگر متوجه شوید که ریفلاکس شما فقط با غذاهای خاصی اتفاق می‌افتد، سعی کنید آن ها را از رژیم خود حذف کنید. بعضی افراد همچنین متوجه می‌شوند که نشستن درست در حین و بعد از غذا علایم آن ها را بهبود می‌بخشد.
• وعده‌های غذایی بزرگ باعث کشش معده می‌شود؛ هم چنین به طور موقت باعث شل شدن دریچه ورودی مری به معده می‌شود.

جلوگیری از ریفلاکس معده

تغییرات شیوه زندگی و رفتار می‌تواند به کاهش رفیلاکس معده کمک کند.

از جمله اقدامات در راستای کاهش ریفلاکس معده:

• خوردن مقادیر متوسط ​​غذا و خودداری از پرخوری
• پرهیز از غذا خوردن قبل خواب
• ترک سیگار
• اگر فرد دارای اضافه وزن باشد، از دست دادن وزن می‌تواند به جلوگیری از علائم کمک کند
•  استفاده نکردن از لباس‌های تنگ که باعث فشار بر شکم می‌شوند
• رژیم غذایی مناسب

برخی غذاها ممکن است نشانه‌هایی از ریفلاکس معده را در افراد ایجاد کنند. از جمله:

• غذاهای چرب
• غذاهای ادویه‌دار
• شکلات
• نعناع تند
• قهوه
• غذا های حاوی محصولات گوجه فرنگی
• مشروبات الکلی

اگر از مواردی که به آن‌ها اشاره کردیم، اجتناب می‌کنید و همچنان سوزش سر دل منظم را تجربه می‌کنید؛ مهم است به یک دکتر مراجعه کنید.

زیرا ممکن است مسائل دیگری باعث ایجاد این علائم شده باشند.

چه عواملی احتمال ابتلا به ریفلاکس معده را افزایش می‌دهد؟

• چاقی
• بارداری
• اختلالات بافت مرتبط، مانند اسکلرودرمی (پوست بیماران ضخیم، سفت و خشک می‌شود)
• تخلیه معده با تاخیر صورت بگیرد.

عواملی که می‌توانند ریفلاکس را تشدید کنند عبارت‌اند از:

• سیگار کشیدن
• خوردن وعده‌های غذایی بزرگ و یا دیر غذا خوردن (شب‌ها قبل از خواب)
• خوردن غذاهای خاص از قبیل غذاهای چرب یا سرخ‌شده
• نوشیدن برخی نوشیدنی‌ها مانند الکل یا قهوه
• مصرف برخی از داروها مانند آسپرین

خطرات ریفلاکس معده در بلندمدت چیست؟

ریفلاکس معده در صورت بهبود نیافتن و درمان نشدن، می‌تواند بدتر شود. با گذشت زمان، التهاب مزمن در مری شما می‌تواند سبب عوارض جانبی شود. از جمله:

• ازوفاژیت یا التهاب مری:ممکن است موجب سوزش سردل، درد قفسه سینه، بلع دردناک شود.
• تنگی مری: در این حالت، مری در معرض تنگی قرار می‌گیرد و باعث اختلال و مشکل در بلع می‌شود.
• مری بارت: تغییر بافت قسمت انتهایی مری که در صورت درمان نشدن می‌تواندبه سرطان مری منجر شود.
• مشکلات تنفسی: ممکن است اسید معده را در ریه‌ها نفس بکشید که می‌تواند موجب مشکلات زیادی از قبیل احتقان قفسه سینه، خفگی و آسم شود.