گردآوری،تالیف و ترجمه:دکتر شهرزاد دهناد (داروساز)

کلسترول مشابه  یک ماده مومی و چرب است که در تمامی سلول های بدن ما یافت می شود.

بدن همه ما به میزان مشخصی کلسترول برای انجام معمول برخی از پروسه های طبیعی بدن، مانند تولید هورمون ها،  تولید ویتامین د و برخی از مواد لازم جهت هضم مواد غذایی در بدن نیاز دارد.

بدن ما تقریبا 75 درصد از  کلسترول مورد نیاز ما را تولید می کند.

هم چنین  این ماده در منابع غذایی حیوانی، مانند زرده تخم مرغ، گوشت و پنیر یافت می شود.

اگر کلسترول خوب است، چرا باید نگران بالا رفتن آن باشیم؟

وجود مقدار نرمال کلسترول برای بدن ما ضروری است، ولی افزایش آن بیش از حد نرمال می تواند درد سرآفرین باشد.

بالارفتن کلسترول (هایپر کلسترولمی) و پایین بودن آن بیشتر از حد مشخص (هایپوکلسترولمی)، هرکدام می تواند مشکلاتی را برای بدن ایجاد کند.

بالا رفتن کلسترول مشکل بسیار رایجی است. اگرچه بسیار نادر است که افراد دچار شرایط هایپوکلسترولمی شوند، ولی به هر حال ممکن است اتفاق بیفتد.

بر اساس یافته های مرکز کنترل و پیش گیری از بیماری ها در آمریکا، بالا بودن کلسترول یکی از مشکلات شایع  بوده و نزدیک به 94 میلیون نفر از بالغین بالای 20 سال، جزء جمعیت در معرض افزایش کلسترول تلقی می شوند.

چنان چه کلسترول در بدن شما از حد مجاز خود بیشتر شود، می تواند با مواد دیگر ترکیب شده و لخته تشکیل دهد.

این لخته می تواند به  دیواره سرخرگ های بدن بچسبد و منجر به بیماری هایی نظیر آترواسکلروز یا تصلب شرایین شود.

این وضعیت، منجر به انسداد عروق خونی قلب (سرخرگ ها) و در نتیجه  بروز حمله قلبی یا درد قفسه سینه می شود.

انواع کلسترول کدام است و چگونه در بدن عمل می کنند؟

کلسترول از طریق یک ترکیب به اسم لیپوپروتئین که دو گونه مختلف دارد، در بدن حمل می شود: اچ دی ال یا لیپوپروتئین با چگالی بالا، که میزان کلسترول خوب خون را اندازه گیری می کند و ال دی ال یا لیپوپروتئین با چگالی پایین که میزان کلسترول بد خون را اندازه گیری می کند.

به اچ دی ال از این جهت کلسترول خوب گفته می شود که کلسترول بد (ال دی ال) را از جریان خون  جذب کرده و به کبد می برد.

در آن جا کلسترول به صفرا تبدیل شده و قبل از ایجاد لخته در سرخرگ ها، از بدن دفع می شود.

به ال دی ال از این جهت کلسترول بد گفته می شود که مقادیر زیاد آن در خون می تواند به دیواره رگ ها صدمه رسانده و منجربه رسوب کلسترول در رگ ها و بسته شدن آن ها شود.

بیشتر کلسترول خون به صورت ال دی ال می باشد.

چه دلایلی باعث افزایش کلسترول می شود؟

بیشترین دلایل افزایش کلسترول، به شیوه زندگی ناسالم بر می گردد.

در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

عادات غذایی ناسالم و خوردن مقدار زیادی چربی بد: درواقع منظور از چربی بد همان چربی های اشباع شده می باشد.

چربی ها و روغن ها از واحدهای کوچکی به نام اسیدهای چرب تشکیل شده اند.

هر نوعی از چربی ها یا روغن ها، دارای ترکیبی از اسیدهای چرب اشباع شده و اشباع نشده می باشند.

اسیدهای چرب اشباع شده را می توان در گوشت های قرمز، شکلات، لبنیات و غذاهای فراوری شده یافت. مصرف زیاد این غذاها می تواند منجر به افزایش ال دی ال شود.

کم تحرکی: نشستن زیاد و عدم تحرک و فعالیت بدنی می تواند باعث کاهش اچ دی ال شود.

استعمال دخانیات: باعث کاهش اچ دی ال و افزایش ال دی ال، مخصوصا در خانم ها می شود.

ژنتیک: در برخی از افراد نوع خاصی از افزایش کلسترول به صورت ژنتیکی دیده می شود که به آن هایپر کلسترولمی فامیلی گفته می شود.

داروها: برخی از درمان های دارویی نیز می تواند منجر به افزایش کلسترول شود.

چه عواملی باعث افزایش ریسک بالا رفتن کلسترول می شود؟

• سن؛
• وراثت؛
• وزن؛
• نژاد.

عوارض بالا بودن کلسترول چیست؟

به غیر از بیماری آترواسکلروز یا تصلب شرایین، خود این بیماری می تواند شرایط خطرناک تری را برای بیمار ایجاد کند.

لخته تشکیل شده ممکن است از شریان ها کنده شود،  به سمت  سایر قسمت های بدن حرکت کند و حتی منجر به خطرات مرگ آفرین برای فرد شود.

از جمله عوارض ناشی از آترواسکلروز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سکته مغزی؛
• حمله قلبی؛
• آنژین صدری(درد در ناحیه قفسه سینه)؛
• افزایش فشارخون؛
• بیماری های عروق محیطی بدن؛
• بیماری های مزمن قلبی.

هم چنین ایجاد اختلال در عملکرد کیسه صفرا و افزایش احتمال ابتلا به سنگ صفراوی نیز جزء سایر عوامل خطر افزایش کلسترول می باشد.

چگونه می توان بالا بودن کلسترول را تشخیص داد؟

به طور معمول هیچ نشانه و علامت ظاهری برای تشخیص کلسترول وجود ندارد و تنها راه قطعی آن، تشخیص از طریق آزمایش خون است.

این که در چه زمان هایی و هر چند وقت یک بار باید این آزمایش انجام گیرد، به عوامل مختلفی مانند سن، ریسک فاکتورها و سابقه خانوادگی بستگی دارد.

چه عواملی در کاهش کلسترول بالا موثر هستند؟

به طور کلی باید توجه داشت، که بسته به میزان بالا بودن کلسترول و تجویز پزشک، ممکن است نیاز به استفاده از داروهای کاهنده چربی خون باشد.

ایجاد تغییرات مثبت در جهت اصلاح شیوه زندگی در این امر می تواند کمک کننده باشد.

اصلاح شیوه زندگی شامل روی آوردن به  برنامه عادات غذایی سالم، کاهش وزن و تمرینات منظم ورزشی می شود.

ممکن است دارو درمانی و اصلاح شیوه زندگی در کنار هم و یا طبق نظر پزشک، در ابتدا ایجاد تغییرات در شیوه زندگی توصیه شود.

کاهش کلسترول از طریق اصلاح عادات غذایی نا سالم

ممکن است پزشک به شما توصیه کند که :

• غذاهای غنی از کلسترول و اسیدهای چرب اشباع شده را کمتر مصرف کنید.
• منابع غنی از پروتئین، مانند ماهی، مرغ و حبوبات را بیشتر مصرف کنید.
• غذاهای حاوی مقادیر زیاد فیبر، مانند میوه ها، سبزیجات و غلات کامل را زیاد مصرف کنید.
• به جای استفاده از غذاهای سرخ کردنی، از غذاهای آب پز، گریل شده و بخارپز استفاده کنید.
• تا جایی که امکان پذیر است، از مصرف فست فود، غذاهای فرآوری شده، نیمه آماده،  پر شکر و چرب خودداری کنید.

غذاهای حاوی اسید های چرب اشباع شده، کلسترول و چربی های ترانس می تواند شامل موارد زیر باشد:

• گوشت قرمز، امعا و احشای حیوانات (مانند کله پاچه، سیرابی، دل، جگر، قلوه، مغز و….)، زرده تخم مرغ و لبنیات پر چرب؛
• غذاهای فرآوری شده یا آماده شده با روغن پالم و کره کاکائو؛
• مصرف بیش از حد غذاهای سرخ کردنی، مانند سیب زمینی سرخ کرده و مرغ سوخاری؛
• برخی از شیرینی های پخته شده به روش صنعتی، مانند کیک ها، کلوچه ها، مافین ها و دسرهای آماده؛

خوردن انواع ماهی ها و غذاهای غنی از منابع امگا3 می تواند تا حدی در کاهش کلسترول موثر واقع شود.

ماهی سالمون، ماهی خال مخالی(اسقومری) و شاه ماهی از ماهی های غنی از امگا 3هستند.

گردو، بادام، دانه کتان آسیاب شده و آووکادو نیز امگا3 دارند.