دکتر شهرزاد دهناد (داروساز)

اندومتریوز بیماری است  که  ممکن است زنان را در طی سنین باروری درگیر کند. با بروز بیماری،  فرد ممکن است درد لگنی و یا ناباروری را تجربه کند.

این بیماری، یک بیماری التهابی مزمن پیش رونده است که در آن بافت لایه  اندومتر رحم  به خارج از رحم نفوذ پیدا کرده و شروع به رشد  پیش رونده می کند.

این رشد حالت بدخیم ندارد، ولی می تواند منجر به تشکیل بافتی مشابه اندومتر در خارج از رحم همانند لگن، ناحیه صفاقی، مثانه، مجاری ادرار و حتی قفسه سینه شود.

در موارد بسیار شدید این رشد با کنده شدن بافت و خون ریزی از آن ناحیه همراه می شود.

هنوز دلیل مشخصی برای بروز این بیماری وجود ندارد.

در هر ماه از سیکل قاعدگی یک خانم، بخش اعظم لایه  اندومتر و عروق خونی آن شروع به ریزش کرده که با شکل ظاهری خونریزی قاعدگی خود را نشان می دهد و از طریق واژن دفع می شود.

از هر 10 خانم، یک نفر ممکن است در طول سن باروری خود به اندومتریوز مبتلا شود.

در حدود 24 تا 50 درصد از خانم هایی که با ناباروری دست و پنجه نرم می کنند، اندومتریوز نیز دارند و بیش از 20 درصد از این افراد درد لگنی را حس می کنند.

بر اساس مطالعات انجام شده در سازمان بهداشت جهانی، در کل دنیا 176 میلیون زن به این بیماری مبتلا شده اند.

بسیاری از زنان مبتلا به اندومتریوز ممکن است هیچ علامتی از بیماری را نداشته باشند و یا علامت های بیماری در آن ها بسیار خفیف باشد.

با این وجود، در بیشتر این افراد دردهای لگنی شدید و دردهای آزاردهنده شکمی قابل مشاهده است.

این دردهای شکمی به خصوص در زمان شروع سیکل قاعدگی و خون ریزی بیشتر حس می شود. از طرفی درد در هنگام برقراری رابطه جنسی در بیشتر موارد مبتلا به اندومتریوز دیده می شود.

در غالب اوقات اندومتریوز زمانی تشخیص داده می شود که فرد به دلیل کیست تخمدان و یا دلایل دیگری ناچار به عمل جراحی می شود.

این بیماری ممکن است یک خانم را پس از به دنیا آوردن نوزاد، در سنین نوجوانی و حتی پس از یائسگی یا پیش از بلوغ درگیر کند.

علایم اندومتریوز چیست؟

سیکل های قاعدگی دردناک

غالب زنان در هنگام شروع سیکل قاعدگی دچار دردهای پریود می شوند؛ ولی در زمان بروز اندومتریوز، این دردها بسیار شدیدتر از درد عادی پریود است.

این دردهای شدید ممکن است با حالت تهوع، استفراغ یا اسهال همراه باشد. گاهی ممکن است این دردها ناحیه لگنی را درگیر کند.

رابطه جنسی دردناک

این درد می تواند در حین رابطه جنسی و یا پس از برقرای رابطه جنسی اتفاق بیفتد.

ناباروری

بر اساس مطالعات انجام شده، بین اندومتریوز و ناباروری رابطه مستقیمی وجود دارد.

حدود 50 درصد موارد ناباروری می تواند با اندومتریوز مرتبط باشد. درمان ناباروری در موارد متوسط تا شدید اندومتریوز می تواند بین 7 تا 12 درصد در میزان نرخ ناباروری زنان بهبود ایجاد کند.

با این وجود باید متذکر شد که لزوما تمامی خانم های مبتلا به اندومتریوز نابارور نمی شوند.

چگونه اندومتریوز تشخیص داده می شود؟

این بیماری صرفا از روی علایم تشخیص داده نمی شود؛ گاهی از اوقات فردی با علایمی نظیر دردهای لگنی یا خون ریزی های دردناک به پزشک مراجعه می کند که ممکن است علت آن بیماری یا مشکل دیگری نظیر کیست های تخمدانی باشد.

باید بدانید که حتی در برخی موارد بیمار کاملا بدون علامت است.

بنابراین در کنار علایم ظاهری و شرح حال گیری پزشک از فرد، مواردی نظیر وراثت به خصوص در اقوام درجه یک فرد مثل مادر و خواهر و سونوگرافی می تواند در تشخیص کمک کننده باشد.

درمان اندومتریوز

چنان چه فرد با علایم ذکر شده به پزشک مراجعه کند و بیماری وی تشخیص داده شود، استفاده از داروهای مسکن و ضد التهاب های غیر استروئیدی تا حد زیادی موثرند که باید حتما تحت نظر پزشک تجویز شود.

با توجه به آن که در 80 درصد موارد ابتلا دردهای لگنی و قاعدگی های دردناک مشاهده می شود، علاوه بر داروهای ضد درد، استفاده از داروهای هورمونی موثر بر اندومتریوز با تجویز پزشک به عنوان خط اول درمان در نظر گرفته می شود.

اصلاح شیوه زندگی

با توجه به آن که  اندومتریوز یک بیماری التهابی مزمن و پیش رونده است، لذا تغییرات در شیوه زندگی فرد مخصوصا زمانی که در سن باروری دچار این بیماری می شود می تواند بسیار  کمک کننده باشد.

نکات بسیار زیادی جهت اصلاح شیوه زندگی در فرد مبتلا به اندومتریوز وجود دارد که به چند نمونه از آن ها در زیر اشاره می کنیم:

افزایش میزان دریافتی مواد غذایی حاوی امگا3

مواد غذایی حاوی امگا 3، 6و 9 که در ماهی های چرب و برخی از روغن های ماهی یافت می شود از منابع غنی در این زمینه می باشد. مطالعات نشان داده است که مواد غذایی حاوی امگا تا حد زیادی در بهبود درد و التهاب ناشی از اندومتریوز در زنان موثر است. امروزه قرص های مکمل این مواد مغذی نیز در داروخانه ها در دسترس می باشند.

2. اجتناب از خوردن اسید های چرب ترانس

مواد غذایی حاوی اسید های چرب ترانس نظیر غذاهای سرخ کردنی، کراکرها، انواع دونات و شیرینی های آماده منجر به افزایش چربی بد و در نتیجه افزایش حالت التهابی اندومتریوز می شوند. غذاهای فرآوری شده و فست فودها نیز حاوی مقادیر زیادی از این مواد مضر می باشند.

3. کاهش میزان گوشت قرمز دریافتی

مطالعات نشان داده اند که افزایش میزان مصرف گوشت قرمز با پیشرفت بیماری هایی نظیر اندومتریوز رابطه مستقیم دارد.کم کردن وعده های غذایی حاوی گوشت قرمز و جایگزین کردن آن با منابع پروتئینی دیگر نظیر گوشت سفید و ماهی می تواند موثر واقع شود.

4. مصرف مقادیر زیاد میوه جات، سبزی جات، صیفی جات و غلات کامل

میوه، سبزی و غلات کامل حاوی مقادیر زیادی ویتامین، مواد معدنی و فیبر است. این خوراکی ها علاوه بر این که خاصیت آنتی اکسیدان و ضد التهابی دارند، تا حدودی می توانند بر روی  کاهش سرعت پیشرفت بیماری موثر واقع شوند.

5. محدود کردن میزان دریافتی نوشیدنی های حاوی الکل و کافئین

با توجه به این که الکل و کافئین دو ماده محرک هستند و هم چنین نتایج برخی از مطالعات نشان داده که زنان مبتلا به اندومتریوز، در مقایسه با افراد سالم تمایل بیشتری به مصرف الکل دارند، لذا توصیه می شود که تا حد امکان میزان مصرف الکل و کافئین در خانم های مبتلا کم شود.

6. کم کردن حجم مصرف غذاهای فرآوری شده

مطالعات نشان داده که غذاهای فراوری شده نظیر فست فودها، سرخ کردنی ها، ترکیبات نیمه آماده و تراریخته می تواند تا حدودی منجر به افزایش سرعت پیشرفت بیماری شود. این غذاها حاوی مقادیر زیادی چربی و قند و حاوی مقدار بسیار کمی از مواد مغذی، ویتامین ها و فیبر می باشند. بنابراین مصرف آن ها در طولانی مدت حتی می تواند باعث افزایش درد و التهاب اندومتریوز شود.

با کم کردن میزان مصرف این نوع فراورده ها و جایگزین کردن آن ها با غذاهای تازه و خانگی تا حد زیادی می توان جلوی این علایم را گرفت.