دکتر لادن ادیب عشق (داروساز)

اختلال طیف اوتیسم نوعی اختلال رشد است که بر مهارت های ارتباطاتی و رفتارهای اجتماعی تأثیر می گذارد.

اگرچه اوتیسم در هر سنی قابل تشخیص است، اما یک اختلال نورولوژیکی است که اغلب در سال‌های اولیه رشد کودک نمایان شده و علایم آن به طور معمول در دو سال اول زندگی فرد ظاهر می شوند.

بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، علایم افراد مبتلا به اوتیسم شامل مشکل در برقراری ارتباط و تعامل با دیگران، علایق محدود و رفتارهای تکراری و علایمی که به توانایی فرد در عملکرد صحیح در مدرسه، کار و سایر زمینه های زندگی آسیب می رسانند، می باشند.

اگرچه اوتیسم می تواند یک اختلال مادام العمر باشد، اما درمان ها و روش های متفاوت می توانند علایم و توانایی عملکرد را در فرد بهبود دهند.

بیماری اوتیسم یک علت مشخص ندارد.

در گذشته تصور بر آن بود که اختلال روان‌شناختی ناشی از ضربه به سر می تواند منجر به اختلالات هیجانی و اجتماعی ‌شود.

امروزه پژوهشگران معتقدند که احتمالا چندین ژن، در ترکیب با عوامل محیطی، در ایجاد اختلال اوتیسم دخیل هستند.

هم چنین برخی مطالعات ناهنجاری‌هایی را در چندین ناحیه مغزی بیماران شامل مخچه، آمیگدال و هیپوکامپ نشان داده اند.

نشانه ها و علایم بیماری اوتیسم

اختلال اوتیسم در سال های اولیه زندگی نمایان می شود، به صورتی که اغلب والدین پیش از 2 سالگی متوجه بروز علایم این اختلال در کودکان می گردند.

مهمترین نکته در بیماران تشخیص زود هنگام این اختلال است تا بتوان با استفاده از تکنیک ها و رویکرد های استاندارد از دوره حساس رشد این کودکان نهایت استفاده را نمود و نقایص به وجود آمده توسط این اختلال را جبران یا پیشگیری کرد.

توجه به علایم این بیماری پیش از 2 سالگی در تشخیص به موقع این بیماری کمک کننده است.

این علایم شامل عدم بروز احساس شادی یا لبخند در ارتباط با دیگران، ارتباط چشمی محدود، عدم لذت از بازی ها، عدم وجود علامتی برای برقراری ارتباط غیر کلامی، عدم پاسخ به نام خود و در نهایت هرگونه پسروی در مهارت های گفتاری، اجتماعی و ارتباطی بعد از یک تا دو سالگی می باشد.

بعد از دو سالگی شدت و علایم متفاوتی در زمینه های ارتباطات اجتماعی کودکان، رفتارها و علایق محدود و تکراری مشاهده می شود.

در نوجوانان و جوانان نیز علایمی مانند اضطراب در موقعیت های اجتماعی، عدم توانایی درک و همدلی با اطرافیان، دشواری در درک زبان بدن، حرکات و حالت های چهره، مشکل در ایجاد و حفظ روابط، دشواری در برقراری مکالمه، عدم توانایی در برقراری رفتارهای مناسب اجتماعی، مشکل در برقراری ارتباط چشمی، وسواس یا رفتارهای تکراری و مشکل در برنامه ریزی برای آینده مشاهده می شود.

درمان بیماری

انواع مختلفی از درمان ها جهت بیماری اوتیسم کاربرد دارند.

این موارد شامل تجزیه و تحلیل رفتار کاربردی، آموزش مهارت های اجتماعی، کاردرمانی، فیزیوتراپی و استفاده از فناوری های کمکی می باشند.

انواع درمان شامل:

• رویکردهای رفتار درمانی و بهبود ارتباطات به وسیله گفتار درمانی، کار درمانی و بازی درمانی؛
• رویکردهای تغذیه ای؛
• دارو درمانی؛
• استفاده از مکمل ها و مواد معدنی.

یکی از شناخته شده ترین گزینه های رفتار درمانی، رویکرد درمانی  (ABA)است.

در این روش رفتارهای مثبت تشویق شده و رفتارهای منفی، نفی می شوند. علاوه بر این مهارت های جدید و استفاده از آنها در موقعیت های مختلف به فرد آموزش داده می شوند.

آموزش پاسخ محوری جهت افزایش انگیزه کودک برای یادگیری، نظارت بر رفتار خود و آغاز ارتباط با دیگران با افزایش یادگیری مهارت هایی مانند زبان، بازی و روابط اجتماعی، بسیار موثر هستند.

گفتاردرمانی یکی از مهم ترین روش های درمانی است که به بهبود مهارت های ارتباطی فرد کمک می کند و به او امکان می دهد نیازهای خود را بهتر بیان کند.

استفاده از حرکات، زبان اشاره و برنامه های ارتباطی تصویری ابزار مفیدی جهت بهبود توانایی های کودکان در برقراری ارتباط می باشند.

کاردرمانی به عنوان درمانی برای کمک به آموزش مهارت های زندگی شامل حرکات ظریف، مانند استفاده از ظروف، بریدن با قیچی و یا نوشتن می باشد.

کاردرمانی اغلب بر بهبود رفتار اجتماعی و افزایش استقلال فرد تمرکز دارد.

فیزیوتراپی نیز برای بهبود مهارت های حرکتی و شناخت و آگاهی فرد از شکل بدن خود مفید می باشد.

از فیزیوتراپی برای بهبود توانایی فرد در مشارکت در فعالیت های روزمره مانند راه رفتن، نشستن، هماهنگی و تعادل استفاده می شود.

درمان های دارویی می توانند به بهبود برخی از علایم رفتاری اوتیسم، از جمله تحریک پذیری، پرخاشگری و رفتارهای خودزنی کمک کنند.

به حداقل رساندن هر یک از علایم این اختلال به کودک کمک می کند تا بر روی موارد دیگر از جمله یاد گیری و ارتباطات تمرکز کند.

دارو درمانی می بایست درکنار رفتار درمانی مورد استفاده قرار گیرد. داروهای ریسپریدون و آریپیپرازول برای اختلال طیف اوتیسم و برای درمان رفتار تحریک پذیر این کودکان توسط پزشک تجویز می گردند.

اصلاح رژیم غذایی یکی از روش های درمانی برای اوتیسم است.

مواد غذایی ناسالم می توانند باعث بروز علایم اختلال اوتیسم شوند. حذف این مواد از زنجیره غذایی می تواند باعث کاهش علایم بیماری شود.

جبران کمبود هایی مانند کمبود کلسیم و پروتئین که برای رشد ذهنی و عصبی ضروری هستند، از نکات مهم در رژیم غذایی بیماران می باشد.

حذف مواد افزودنی از رژیم غذایی کودکان می تواند در بهبود علایم رفتاری کودکان موثر باشد. اضافه کردن مکمل هایی مانند ویتامین A، C، B6، منیزیم و روی نیز می تواند برای کودکان مفید باشد.

بازی درمانی در کودکان مبتلا به اوتیسم از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

کودکان اوتیسم ممکن است متفاوت از سایر بچه ها بازی کنند. آن ها احتمالا روی بخش هایی از یک اسباب بازی (مانند چرخ ها) تمرکز خواهند کرد و تمایل به بازی با دیگران را ندارند.

برای بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، بازی شیوه ای برای بیان احساسات است.

بازی می تواند به کودکان کمک کند تا با افراد دیگر، چه کودکان و چه بزرگسالان ارتباط برقرار کنند.

بازی درمانی می تواند مهارت های اجتماعی و عاطفی آن ها را بهبود بخشد، به آن ها کمک کند تا به روش های مختلف فکر کنند، مهارت های زبانی یا ارتباطی خود را افزایش دهند و شیوه های بازی با اسباب بازی ها و ارتباط با افراد دیگر را گسترش دهند.

در صورت مشکوک بودن والدین به رفتار کودک بهترین اقدام مراجعه سریع به روانشناس متخصص کودک یا روان‌پزشک کودک و نوجوانان است، تا تشخیص و تجویزهای مناسب و به موقع برای آن ها صورت گیرد.