تنگی دریچه آئورت که اصطلاحا تنگی آئورت نامیده می شود، در اثر انسداد تدریجی دریچه آئورت ایجاد می شود.

دریچه آئورت تنها راه ارتباط حفره اصلی قلب – بطن چپ با شریان اصلی بدن آئورت  است و تنگی آن باعث می شود تا خون کافی به بدن نرسد.

از این رو قلب سعی می کند با فشار زیاد و قدرت بیشتری کار کند تا بر این تنگی غلبه کند.

این امر در مراحل اول منجر به ضخیم شدن قلب و هیپرتروفی آن  و در مراحل پیشرفته منجر به نارسایی و از کار افتادن عضلات قلبی خواهد شد. 

عضله قلب در اثر تنگی دریچه آئورت ضخیم تر، سفت تر و ضعیف تر می گردد و این تغییرات عامل اصلی ضعف و نارسایی قلب است. 

علایم تنگی دریچه آئورت

علایم بیماری ابتدا در زمان ورزش و فعالیت بدنی خود را نشان می دهد و عبارت است از:

1. تنگی نفس در فعایت؛
2. درد سینه؛
3. بیهوش شدن و سنکوپ؛
4. خستگی و ضعف؛
5. عدم توان انجام کارها؛
6. مرگ ناگهانی.

علل ایجاد بیماری تنگی آئورت

تنگی آئورت سه علت اصلی دارد.

اولین علت تنگی آئورت رسوب کلسیم در کاسپ های دریچه آئورت در اثر افزایش سن و استفاده مکرر از دریچه است.

رسوب کلسیم باعث سفت و استخوانی شدن دریچه، از بین رفتن انعطاف دریچه و تنگ شدن دهانه خروجی قلب خواهد شد.

علت دوم تنگی آئورت دریچه آئورت بای کاسپید است.

دریچه آئورت در حالت نرمال سه عدد کاسپ دارد. 

برخی از افراد به صورت مادرزادی دو و ندرتا یک یا چهار کاسپ آئورت دارند.

این تغییر در تعداد کاسپ های دریچه آئورت باعث تغییر در مسیر گردش خون از خلال دریچه و آسیب زودرس آن خواهد شد.

علت سوم تنگی آئورت بیماری روماتیسم قلب است.

این بیماری ناشی از واکنش بدن به عفونت و فارنژیت استرپتوکوکی در دوران طفولیت است که در سنین بزرگسالی خود را به صورت تنگی و نارسایی دریچه های قلب نشان می دهد.

چه عواملی باعث افزایش خطر تنگی آئورت می شوند؟

• افزایش سن: افزایش سن باعث رسوب بیشتر کلسیم بر روی دریچه آئورت می گردد.
• عوامل خطر قلبی: رسوب کلسیم بر روی دریچه ها با وجود “عوامل خطر” شناخته شده قلبی تشدید پیدا می کند. عواملی مانند سیگار کشیدن، دیابت قندی، فشارخون بالا، چربی خون بالا و بیماری های کلیوی موجب تسریع در ایجاد تنگی آئورت می گردند.
• بیماری مادرزادی قلب: برخی از بیماری های مادرزادی موجب تغییر همودینامیک خون در قلب و جریان خون از خلال دریچه آئورت می شوند و با آسیب مزمن به دریچه آئورت می توانند موجب تسریع در ایجاد تنگی آئورت شوند. سردسته این اختلالات دریچه آئورت بای کاسپید است.
• عفونت ها: اگر شما سابقه تب روماتیسم حاد یا سایر عفونت های دریچه ای در کودکی دارید، احتمال ابتلا به تنگی آئورت و سایر بیماری های دریچه ای بالا است و لازم است شما به صورت منظم تحت نظر پزشک باشید.

   مهم ترین راه تشخیص تنگی آئورت شنیدن صدای قلب و سوفل ناشی از این بیماری توسط پزشک است.

البته برای اثبات تشخیص، تعیین شدت تنگی دریچه و بررسی سایر بیماری های قلبی، لازم است برخی تست ها توسط پزشک انجام شود.

• نوار قلب: از نوار قلب برای بررسی نوع ریتم قلب استفاده می شود. هم چنین افزایش حجم و اندازه سلول های قلبی موجب ضخیم شدن و افزایش حجم حفره های قلب می شود.
• عکس قفسه سینه :در بسیاری از بیماران با تنگی آئورت طبیعی است و بیشتر برای رد سایر بیماری هایی که علایم مشابه دارند، استفاده می شود. البته در برخی بیماران گرد شدن ناحیه نوک قلب و هم چنین گشاد شدن قسمت ابتدایی شریان آئورت، بعد از دریچه آئورت قابل مشاهده است.
• اکوکاردیوگرافی: بهترین و دقیق ترین وسیله برای تشخیص قطعی و ارزیابی شدت تنگی آئورت انجام اکوکاردیوگرافی است. اکو یا همان سونوگرافی قلب به پزشک امکان بررسی دریچه آئورت، درگیری سایر دریچه های قلب، عملکرد عضلات قلب و تعیین شدت بیماری را می دهد و در مورد ادامه روند بیماری و نوع درمان انتخابی کمک قابل توجهی می کند.
• سی تی اسکن قلب: از سی تی اسکن قلب به صورت روتین استفاده نمی شود.
• کاتتریزاسیون قلب و آنژیوگرافی: در کاتتریزاسیون، لوله های باریک و تو خالی مخصوصی از راه کشاله ران یا شریان مچ دست وارد قلب و حفره های آن می شود و فشار داخل حفره ها و دو طرف دریچه ها اندازه گیری می شود. روشی که هم برای تشخیص و هم تعیین شدت تنگی و سایر اختلالات دریچه ای استفاده می شود. از آنژیوگرافی برای تشخیص تنگی هم زمان عروق کرونر قلب استفاده می شود. انجام آنژیوگرافی کرونر برای تعیین نوع روش درمانی کمک کننده است.

درمان تنگی آئورت

بیماران با تنگی دریچه آئورت می توانند سال ها بدون علامت خاصی با وجود تنگی دریچه زندگی کنند.

در حقیقت تا سال های زیادی شدت تنگی دریچه در حد خفیف تا متوسط است و هنوز نمی تواند انسداد مهمی در مسیر جریان خون ایجاد نماید.

بعد از رسیدن به مرحله شدید تنگی دریچه هم، قلب تا سال ها می تواند با افزایش ضخامت عضلات خود و با افزایش قدرت انقباضی خود مانع از بروز علایم مربوط به تنگی دریچه آئورت گردد.

به این تغییرات قلب در زمان بیماری تغییرات جبرانی گفته می شود.

بعد از این مراحل که سالها طول می کشد، با ادامه پیشرفت تنگی دریچه و خستگی سلول های قلب ناشی از کار زیاد، علایم تنگی دریچه به صورت زیر خود را نشان می دهد و در این مرحله است که لازم است دریچه قلب تعویض گردد.

• خستگی و ناتوانی در انجام کارهای روتین؛
• تنگی نفس و نفس نفس زدن با فعالیت؛
• درد سینه حین فعالیت؛
• احساس سرگیجه یا افتادن.

در طول مدت زمانی که شما به دلیل تنگی دریچه آئورت بی علامت تحت نظر هستید لازم است پیدایش هر کدام از علایم زیر را در اولین فرصت به پزشک معالج خود اطلاع دهید:

• درد سینه؛
• احساس سبکی سر؛
• خستگی؛
• ادم و تورم در پاها؛
• احساس تنگی نفس در موقع دراز کشیدن و خوابیدن؛
• بیدار شدن در نیمه شب با تنگی نفس و احساس خفه شدن؛
• تنفس سخت و مشکل؛
• بیهوش شدن و افتادن؛
• احساس تپش قلب یا اینکه قلب شما تندتر می زند.

در برخی از بیماران لازم است با توصیه پزشک معالج محدودیت هایی در ورزش یا برخی از فعالیت های بدنی شدید صورت بگیرد و لازم باشد شما به صورت دوره ای، مثلا هر 6 ماه تا یک سال، آزمایش های مختلف و اکو انجام دهید.

به صورت کلاسیک تعویض دریچه آئورت با عمل قلب باز و تعویض دریچه با یکی از انواع دریچه های فلزی یا حیوانی صورت می گیرد.

ولی در چند سال گذشته روش جدیدی از درمان تنگی دریچه آئورت با استفاده از روش های کمتر تهاجمی از راه پوست و به وسیله دریچه هایی که بر روی استنت قرار می گیرند، مورد استفاده قرار گرفته است.

در روش کم تهاجمی “TAVR” لازم است تست های تشخیصی بیشتری شامل انجام سی تی اسکن قلب و اکو از راه مری جهت تعیین دقیق آناتومی، میزان کلسیم دریچه و تعیین سایز دریچه صورت بگیرد.

سپس بیمار در حالی که بی حسی دریافت کرده است از طریق روش های آنژیوگرافی و از راه کشاله ران، در برخی بیماران از راه گردن یا دیواره قفسه سینه، کاتتری که استنت و دریجه بر روی آن سوار است به سمت قلب هدایت شده و سپس دریچه جدید در داخل دریچه تنگ قبلی قرار داده می شود.

در این روش بیمار بعد از یک یا دو روز ترخیص می گردد.