داروهای آنتی ­بیوتیک که در جامعه­ ی ما تحت عنوان اشتباه “چرک­ خشک­ کن” شناخته می­ شوند، در واقع دسته دارویی مهمی هستند که علیه عفونت­ های باکتریایی در بدن مبارزه می­ کنند و یا باکتری­ ها را از بین می­ برند و یا از رشد و تکثیرشان در بدن جلوگیری می کنند.

هر داروی آنتی­ بیوتیک بر طیف خاصی از باکتری­ ها مؤثر است و ممکن است یک آنتی­ بیوتیک بر عفونت باکتری دیگر بی­ فایده باشد.

آنتی­ بیوتیک­ ها بر عفونت­ های ویروسی بی­ تأثیر هستند و منجر به بهبود نمی ­شوند؛ به همین دلیل است که  هنگامی که سرما می­ خوریم به هر میزان نیز آنتی­ بیوتیک یا به اصطلاح “چرک­ خشک­ کن” مصرف کنیم، باز هم بهتر نمی ­شویم. کار اشتباه ما این است که دائم از آنتی­ بیوتیک­ های متنوع استفاده کنیم.

تشخیص این که عفونت ویروسی است یا باکتریایی تنها بر عهده­ پزشک است. 

برخی علایم و شاخص ­ها وجود دارد که به پزشک در تشخیص کمک می­کند که متناسب با آن داروی مناسب را تجویز کند و یا حتی هیچ دارویی تجویز نکند و تنها به شما توصیه کند مراقبت خاصی انجام دهید، استراحت کنید و غذای کافی مصرف کنید.  

هر زمان که یک داروی آنتی­ بیوتیک را با تشخیص خودمان یا افراد غیرپزشک مصرف کنیم، یک قدم به سمت عوارض جانبی و مقاومت آنتی­ بیوتیکی پیش می­ رویم.

بسیاری از عفونت­ های ویروسی مانند سرماخوردگی، انفلوآنزا و بسیاری از گلودرد ها نیازی به درمان با آنتی بیوتیک ندارند.

مقاومت آنتی­ بیوتیکی به این معنا است که در صورت ابتلا به عفونت باکتریایی حتی با مصرف دارو، باکتری ­ها هم­چنان به رشد و فعالیت ادامه می­ دهند و دارو قادر نیست باکتری را از بین ببرد و از فعالیت بیماری­ زایی­ اش جلوگیری کند. 

چرا باید نگران مقاومت آنتی بیوتیکی باشیم؟

زمانی را تصور کنید که دیگر آنتی­ بیوتیک ­ها هیچ تأثیری نداشته باشند؛ یعنی زمانی که یک بیماری سخت به راحتی با مصرف یک دوره­ آنتی­ بیوتیک درمان می­ شد، اما اکنون با مصرف همان آنتی­ بیوتیک هر روز پیشرفت می­ کند و به مرحله­ خطرناک می ­رسد.

زمانی که بیماری به نوع مقاوم تبدیل می­ شود، دیگر درمان ساده نیست و پزشکان مجبور می­ شوند از چندین دارو با طیف عوارض بیشتر و گران­ قیمت­تر و پردردسرتر استفاده کنند.

اگر با روند کنونی پیش برویم دیگر با این روش نیز به نتیجه نمی­ رسیم و هیچ دارویی قادر نخواهد بود برای نجات ما اقدام کند و مرگ رخ خواهد داد.

چرا باکتری­ ها به دارو مقاوم می­شوند؟

مصرف بیش از حد و غیراصولی آنتی­ بیوتیک ­ها، به باکتری­ ها فرصت می­ دهد مکانیسم­ های دفاعیشان را برای مقاومت در برابر دارو ها فعال­ تر کنند.

هر زمانی که هر فردی در جامعه یک آنتی­ بیوتیک مصرف می­ کند، باکتری­های حساس (که هنوز دارو بر آن­ها اثر دارد) از بین می ­روند؛ اما باکتری های مقاوم شروع به رشد و تکثیر می­ کنند، بنابراین با هر بار مصرف آنتی بیوتیک تعداد باکتری­ های مقاوم افزایش می ­یابد و به تدریج جایگزین باکتری ­های حساس می­ شوند.

از طرفی زمانی که ما به اشتباه آنتی­ بیوتیک را برای درمان عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی، بسیاری از گلودردها، برونشیت، سینوزیت و یا عفونت گوش مصرف می­ کنیم علاوه بر این که عفونت ویروسی درمان نمی­ شود، بلکه به باکتری­ ها زمان می­ دهیم که فعالیتشان را علیه آنتی­ بیوتیک افزایش دهند.

 یعنی وقتی یک باکتری به صورت مداوم با یک آنتی بیوتیک مواجه شود یا وقتی یک باکتری درمان نشده باقی می ماند، شروع به تکثیر، تغییر و قوی تر شدن می کند تا جایی که شاید عفونتی شکل بگیرد که با آنتی بیوتیک های معمول قابل درمان نباشد و نیاز به داروی جدید، برای مثال در فرم وریدی و یا  بستری شدن در بیمارستان باشد.

حتی وقتی اطرافیان یک بیمار به همان عفونت دچار شوند، معمولا درمان سخت تری نیاز دارند.

تنها راه مقابله با باکتری­ ها این است که مصرف آنتی ­بیوتیک ­ها را به حداقل برسانیم.

 معمولا پزشکان در درمان عفونت های ویروسی آنتی بیوتیک تجویز نمی کنند؛ ولی اگر یک عفونت ویروسی بیش از یک هفته طول بکشد، برای مقابله با عفونت هم زمان باکتریایی معمولا آنتی بیوتیک  را نسخه می کنند.

 چگونه می­ توانیم از پدیده­ مقاومت آنتی­ بیوتیکی جلوگیری کنیم؟

• از پزشک و سایر افراد کادر درمان بخواهیم روش ­های غیر درمان با آنتی­ بیوتیکی که در بهبود حال ما مؤثر است پیشنهاد دهد.
• دارویی که پزشک تجویز کرده دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنیم و آن را تغییر ندهیم.
• داروی خود را سر ساعت مصرف کنیم. اثربخشی داروها وابسته به زمان مصرف است. حتما داروی تجویزی خود را تا آخر ادامه بدهید.
• هرگز برای مصرف آنتی ­بیوتیک ­ها در عفونت ­های ویروسی مانند سرماخوردگی به پزشک و داروساز اصرار نکنید.
• هرگز در دفعات جدید ابتلا به بیماری همان آنتی­ بیوتیک را تکرار نکنید.
• هرگز داروی تجویز شده توسط پزشک برای بیماری خود را به فرد دیگری پیشنهاد نکنید.
• هرگز برای درمان عفونت در گروه­ های حساس یعنی نوزادان و کودکان و یا در سالمندان بدون مشورت با پزشک آنتی­ بیوتیک مصرف نکنید.
• قبل از غذا و بعد از دستشویی رفتن حتما دستان خود را بشویید.

علل تجویز بی رویه آنتی بیوتیکی از جانب پزشکان چیست ؟

• فشار و تمایل بیماران؛
• محدودیت زمانی در پزشکان پرکارکه نمی توانند وقت زیادی برای شرح حال گرفتن از  بیمار بگذارند؛
• خستگی در تصمیم گیری در پزشکانی که تعداد زیادی بیمار می بینند و نمی توانند درمورد تجویز صحیح آنتی بیوتیک تصمیم بگیرند؛
• عدم تشخیص صحیح پزشک که گاهی خطر عدم تجویز آنتی بیوتیک را از مصرف بی رویه آن بیشتر می دانند؛
• مراجعه بیمار به پزشکان مختلف که هرکدام نظر قبلی را نقض می کنند؛