سندرم نقص ایمنی اکتسابی (AIDS) یک بیماری مزمن تهدید کننده حیات است. این بیماری توسط ویروس نقص سیستم ایمنی انسانی (HIV) ایجاد می شود که با آسیب به سیستم ایمنی، توانایی بدن برای مبارزه با عفونت و بیماری ها کاهش می دهد.

ایدز یک بیماری منتقله جنسی است.

این بیماری هم چنین می تواند از طریق تماس با خون آلوده، یا از مادر به فرزند در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل شود.

بدون مصرف دارو ممکن است سال ها طول بکشد تا HIV سیستم ایمنی بدن فرد را تا حدی ضعیف کند که در نهایت به ایدز منجر شود.

تاکنون هیچ درمانی برای HIV یا ایدز وجود ندارد، اما داروها می توانند تا حد چشمگیری از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.

این داروها میزان مرگ و میر ناشی از ایدز را در بسیاری از کشورهای توسعه یافته کاهش داده اند.

علایم

علایم HIV و ایدز بسته به مرحله عفونت متفاوت است.

1. عفونت اولیه (HIV حاد)

برخی از افراد آلوده به HIV ظرف دو تا چهار هفته پس از ورود ویروس به بدن دچار علایم شبیه انفلوآنزا می شوند. این بیماری که به عفونت اولیه (حاد) HIV معروف است، ممکن است چند هفته طول بکشد. علایم و نشانه های احتمالی عبارتند از:

• تب؛
• سردرد؛
• دردهای عضلانی و درد مفاصل؛
• بثورات پوستی؛
• گلو درد و زخم های دهانی؛
• تورم غدد لنفاوی، عمدتا در گردن؛
• اسهال؛
• کاهش وزن:
• سرفه کردن؛
• تعریق شبانه.

این علایم می توانند آنقدر خفیف باشند که ممکن است فرد حتی متوجه آنها نشود. با این حال مقدار ویروس در جریان خون فرد (بار ویروسی) در این زمان بسیار زیاد است. در نتیجه عفونت در این مرحله راحت تر از سایر مراحل گسترش می یابد.

2. عفونت بالینی نهفته (HIV مزمن)

در این مرحله از عفونت HIV هنوز در بدن و در گلبول های سفید خون وجود دارد. با این حال بسیاری از افراد ممکن است در این مدت هیچ گونه علایم یا عفونتی نداشته باشند.

این مرحله می تواند سال ها طول بکشد اما برخی از افراد خیلی زودتر دچار بیماری شدیدتر می شوند.

3. عفونت HIV علامت دار

همان طور که ویروس هم چنان در حال تکثیر و تخریب گلبول های سفید است، فرد ممکن است عفونت های خفیف یا علایم و نشانه های مزمن مانند علایم زیر را تجریه کند:

• تب؛
• خستگی؛
• تورم غدد لنفاوی، که اغلب یکی از اولین علایم عفونت HIV است؛
• اسهال؛
• کاهش وزن؛
• عفونت قارچی دهان (برفک)؛
• زونا؛
• ذات الریه.

4. پیشرفت به ایدز

به لطف درمان های ضد ویروسی بهتر، امروزه اکثر افراد مبتلا به HIV به ایدز مبتلا نمی شوند.

در صورت عدم درمان، HIV معمولا در طی 8 تا 10 سال به ایدز تبدیل می شود.

هنگامی که بیماری به مرحله ایدز رسیده باشد، سیستم ایمنی بدن به شدت آسیب دیده است.

در این دوره احتمال ابتلا به عفونت ها و سرطان های فرصت طلب بیشتر می شود، بیماری هایی که اغلب در افراد با سیستم ایمنی سالم بروز نمی کنند.

علایم و نشانه های برخی از این عفونت ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تعریق؛
• لرز؛
• تب مکرر؛
• اسهال مزمن؛
• تورم غدد لنفاوی؛
• لکه های سفید مداوم یا ضایعات غیر معمول روی زبان یا در دهان؛
• خستگی مداوم و بدون دلیل؛
• ضعف؛
• کاهش وزن؛
• بثورات یا برجستگی های پوستی.

راه های سرایت HIV

آلوده شدن به HIV از طریق خون آلوده، مایع منی یا ترشحات واژن رخ می دهد و می تواند به چند طریق اتفاق بیفتد:

• داشتن رابطه جنسی با شریک آلوده ای که خون، مایع منی یا ترشحات واژن وی وارد بدن شما شود.
• استفاده از سوزن تزریقی مشترک شما را در معرض خطر بالای ابتلا به HIV و سایر بیماری های عفونی، مانند هپاتیت قرار می دهد.
• در برخی موارد ممکن است ویروس از طریق انتقال خون منتقل شود. در حال حاضر بانک های خون آنتی بادی HIV را  در منابع خون بررسی می کنند؛ بنابراین این خطر بسیار ناچیز است.
• مادران آلوده به ویروس HIV می توانند ویروس را حین بارداری، زایمان و یا شیردهی به نوزادان خود منتقل کنند. مادرانی که مبتلا هستند و در دوران بارداری تحت درمان قرار می گیرند می توانند خطر ابتلای بیماری به نوزادان خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهند.

چه راه هایی سبب انتقال HIV  نمی شود؟

شما از طریق تماس معمولی با فرد مبتلا به HIV مبتلا نمی شوید؛ یعنی شما با در آغوش گرفتن، بوسیدن یا دست دادن با فرد مبتلا به HIV  یا ایدز مبتلا نمی شوید.

HIV از طریق هوا، آب یا نیش حشرات نیز منتقل نمی شود.

عوامل خطر

هر فرد در هر سن، نژاد، جنسیت و گرایش جنسی می تواند به HIV یا ایدز مبتلا شود.

با این حال  خطر ابتلا به این بیماری در افراد زیر بیشتر است اگر:

• رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشند. هر بار که رابطه جنسی دارید از کاندوم استفاده کنید. در صورت داشتن شرکای جنسی متعدد، خطر ابتلا به HIV افزایش می یابد.
• بیماری مقاربتی داشته باشند. بسیاری از بیماری های مقاربتی باعث ایجاد زخم باز روی اندام تناسلی می شوند. این زخم ها به عنوان دریچه ای برای ورود HIV به بدن عمل می کنند.
• از سوزن و سرنگ مشترک استفاده کنند.

عوارض

عفونت HIV سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند و احتمال ابتلا به بسیاری از عفونت ها و انواع خاصی از سرطان را در فرد افزایش می دهد.

پیشگیری

هیچ واکسنی برای پیشگیری از HIV و درمانی برای ایدز وجود ندارد؛ اما می توانید در برابر عفونت از خود و دیگران محافظت کنید.

برای جلوگیری از شیوع HIV:

• از درمان به عنوان پیشگیری استفاده کنید. اگر مبتلا به  HIV هستید، با مصرف داروهای HIV می توانید از ابتلای شریک جنسیتان به ویروس پیشگیری کنید. در صورت استفاده داروهای خود طبق دستور مصرف و  انجام معاینات منظم، بار ویروسی در بدن شما کاهش یافته و امکان انتقال ویروس به دیگران به شدت کاهش می یابد.
• اگر در معرض ویروس HIV قرار گرفته اید از پیشگیری بعد از مواجهه استفاده کنید. اگر فکر می کنید از طریق رابطه جنسی، سوزن یا محل کار در معرض ویروس قرار گرفته اید، با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید. پیشگیری بعد از مواجهه  در اسرع وقت و در 72 ساعت اول می تواند خطر ابتلا به HIV را تا حد زیادی کاهش دهد.
• برای هر رابطه جنسی از کاندوم جدید استفاده کنید. در صورت استفاده از روان کننده ها، مطمئن شوید که بر پایه آب باشد. روان کننده های روغنی می توانند باعث سوراخ شدن کاندوم شوند.
• در صورت ابتلا به HIV به شریک جنسی خود اطلاع دهید. مهم است که به همه شرکای جنسی فعلی و گذشته خود بگویید که HIV مثبت هستید. آنها باید آزمایش بدهند.
• از سوزن تمیز استفاده کنید. برای تزریق مواد مخدر از سوزن مشترک استفاده نکنید. برای ترک اعتیاد خود کمک بگیرید.
•  اگر باردار هستید، فورا تحت مراقبت های پزشکی قرار بگیرید. اگر HIV مثبت هستید، ممکن است عفونت را به نوزاد خود منتقل کنید؛ اما اگر در دوران بارداری تحت درمان قرار بگیرید، می توانید خطر انتقال بیماری به جنین خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهید.
• شواهدی وجود دارد که نشان می دهد ختنه مردان می تواند خطر ابتلا به HIV را کاهش دهد.