24 مارس روز جهانی سل و یادآور ضرورت پایان دادن به مرگبارترین بیماری عفونی جهان است. متاسفانه بیماری سل همچنان میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و تاثیرات جدی بر سلامت، اجتماع و اقتصاد دارد.

شعار روز جهانی سل در سال 2025 “بله، ما می‌توانیم به سل پایان دهیم: تعهد، سرمایه‌گذاری، اقدام” در نظر گرفته شده ‌است. به همین مناسب قصد داریم کمی بیشتر با سل آشنا شویم، دلایل و عوامل خطر آن را بشناسیم و در کنار هم در مسیر پایان سل قدم برداریم.

کمی بیشتر با بیماری سل آشنا شویم

بیماری سل (Tuberculosis) نوعی عفونت مسری است که معمولاً به ریه‌های فرد حمله می‌کند. این عفونت ممکن است به سایر قسمت‌های بدن مانند مغز و ستون فقرات گسترش یابد. نوعی باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس باعث ایجاد این بیماری می‌شود.

تصور می‌شود که این باکتری بیش از 3 میلیون سال قدمت داشته ‌باشد و جالب است بدانید آشنایی با بیماری سل به یونان و روم باستان برمی‌گردد. افراد مبتلا به HIV یا ایدز و سایر افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سل هستند؛ چرا که بدن آنها توان کمی برای مبارزه با باکتری‌ها دارد.

دلایل ابتلا به سل کدامند؟

باکتری سل مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا از طریق هوا شیوع پیدا می‌کند. تنها در صورتی به بیماری سل مبتلا می‌شوید که با افراد مبتلا به این بیماری در تماس باشید.

فرد مبتلا به سل هنگام سرفه، عطسه، صحبت کردن و خندیدن قطرات ریز حاوی باکتری را پخش می‌کند. در صورتی که این قطرات را استنشاق کنید، ممکن است به بیماری سل مبتلا شوید. به همین دلیل، افرادی که سل فعال در ریه‌ها یا گلو دارند، بیشتر از دیگران احتمال دارد که بیماری را به دیگران منتقل کنند. معمولاً اگر سل در سایر نقاط بدن باشد، قابل انتقال به دیگران نیست.

سل به ‌راحتی منتقل نمی‌شود. زمانی ممکن است در معرض ابتلا به این بیماری قرار بگیرید که زمان زیادی را در فضای بسته همراه همکاران، دوستان یا اعضای خانواده بگذرانید.

میکروب‌های سل روی سطوح رشد نمی‌کنند. به همین خاطر از طریق موارد زیر به سل مبتلا نخواهید شد:

• دست دادن
• بوسیدن
• به اشتراک گذاشتن غذا یا نوشیدنی
• استفاده مشترک از ملحفه، حوله یا مسواک
• توالت‌فرنگی

چه عواملی خطر ابتلا به سل را بالا می‌برد؟

احتمال ابتلا به سل در شرایط زیر بیشتر است:

• اگر دوست، همکار یا یکی از اعضای خانواده شما سل فعال داشته ‌باشد؛
• اگر در مناطقی زندگی می‌کنید یا به مناطقی سفر کرده‌اید که بیماری سل در آنجا رایج است؛ مانند روسیه، آفریقا، اروپای شرقی، آسیا، آمریکای لاتین و کارائیب.
• اگر عضو گروهی هستید، با افرادی کار یا زندگی می‌کنید که احتمال شیوع سل در بین آنها بیشتر است؛ از جمله:
• افراد بی‌خانمان
• افراد مبتلا به HIV
• زندانیان
• افرادی که مواد مخدر تزریقی مصرف می‌کنند
• اگر در بیمارستان یا خانه سالمندان زندگی یا کار می‌کنید
• اگر کادر درمان هستید و با بیماران در معرض خطر سل سروکار دارید
• اگر سیگار می‌کشید

در صورت داشتن موارد زیر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سل قرار دارید:

• HIV یا ایدز
• دیابت
• بیماری کلیوی جدی
• سرطان سر یا گردن
• وزن کم بدن و تغذیه نامناسب

همچنین در صورت استفاده از موارد زیر نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا به سل قرار دارید:

• درمان‌های سرطان مانند شیمی‌درمانی
• داروهای پیوند عضو
• داروهای خاص برای درمان آرتریت روماتوئید، بیماری کرون و پسوریازیس

نوزادان و کودکان خردسال بیشتر در معرض خطر ابتلا به سل فعال هستند؛ چرا که سیستم ایمنی آنها به‌طور کامل رشد نکرده ‌است. کودکان زیر 5 سال، نوجوانان و جوانان بین 15 تا 25 سال و بزرگسالان بالای 65 سال بیشتر در معرض ابتلا به سل فعال قرار دارند.

سل تا چه حد خطرناک است و چه عوارضی دارد؟

اگر سل درمان نشود، ممکن است کشنده باشد. این بیماری دومین بیماری عفونی کشنده (بعد از کووید-19) و سیزدهمین علت مرگ در جهان است.

اما جای نگرانی وجود ندارد؛ چرا که سل قابل درمان است. سازمان جهانی بهداشت (WHO)، تخمین می‌زند که بین سال‌های 2000 تا 2021، جان 74 میلیون نفر از طریق درمان سل حفظ شده‌ است.

عفونت سل ممکن است عوارضی مانند موارد زیر را به‌دنبال داشته‌ باشد:

• آسیب مفصلی
• آسیب ریوی
• عفونت یا آسیب‌دیدگی استخوان‌ها، نخاع، مغز یا غدد لنفاوی
• مشکلات کبدی یا کلیوی
• التهاب بافت‌های اطراف قلب

شعار روز جهانی سل در سال 2025 چیست؟

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، شعار روز جهانی سل در سال 2025 بله ما “می‌توانیم به سل پایان دهیم: تعهد، سرمایه گذاری، اقدام” است. در ادامه دلایل انتخاب این شعار را بررسی می‌کنیم.

تعهد: رهبران جهان در نشست سال 2023 در سطح عالی سازمان ملل، متعهد شدند که تلاش‌ها برای پایان دادن به سل را تسریع کنند. اکنون ما نیاز به اقدامات واقعی داریم: اجرای سریع دستورالعمل‌ها و سیاست‌های سازمان بهداشت جهانی، تقویت استراتژی‌های ملی و تأمین کامل منابع مالی.

سرمایه‌گذاری: شکست دادن بیماری سل بدون تامین مالی مناسب، ممکن نیست. ما به رویکردی جسورانه نیاز داریم تا از نوآوری‌ها حمایت کنیم، شکاف‌های موجود در حوزه پیشگیری، درمان و مراقبت از افراد مبتلا به سل را پر کنیم و تحقیقات و نوآوری‌ها را توسعه دهیم.

اقدام: تنها تعهد و شعار دادن کافی نیست؛ ما نیاز داریم که تعهدات را به عمل تبدیل کنیم. شناسایی زودهنگام، تشخیص، درمان و ارائه مراقبت‌های پزشکی  بر اساس توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی به ‌ویژه در رابطه با سل مقاوم به دارو ضروری است. دستیابی به موفقیت در گروی تصمیمات رهبران جامعه، مشارکت سازمان‌های مدنی و همکاری‌های بین بخشی است.

آخرین آمار سازمان جهانی بهداشت از بیماری سل و در سال 2023 به شرح زیر است:

• تلاش‌های جهانی برای پایان دادن به بیماری سل از سال 2000 تا به امروز زندگی 79 میلیون نفر را نجات داده است.
• در سال 2023، تعداد افرادی که به بیماری سل مبتلا شده‌اند به 10.8 میلیون نفر می‌رسد.
• در سال 2023، حدود 1.25 میلیون نفر جان خود را از در اثر ابتلا به بیماری سل از دست داده‌اند.