( دکتر مریم شریف، بورد تخصصی داروسازی بالینی)

تیک ها به عنوان حرکات ماهیچه ای مکرر، ناگهانی، سریع و غیر ریتمیک از جمله صداها تعریف می شوند.

بیماران اغلب مجموعه یکسانی از تیک های حرکتی یا صوتی را  به صورت مکرر نشان می دهند؛ اگرچه تیک ها معمولاً از نظر نوع، شدت و فرکانس در یک دوره زمانی متفاوت هستند، اما ممکن است چندین بار در یک ساعت رخ دهند.

تیک ها از نظر شدت بسیار متفاوت هستند، اغلب تیک ها قبل از 18 سالگی (معمولاً بین 4 تا 6 سالگی) شروع می شوند. شدت آن ها در حدود 10 تا 12 سالگی به اوج می رسد، و در دوران نوجوانی کاهش می یابد.

در نهایت، بیشتر تیک ها خود به خود ناپدید می شوند. با این حال، در حدود 1 درصد از کودکان، تیک ها تا بزرگسالی باقی می ماند. شیوع تیک های عصبی در دختران حدودا سه برابر بیشتر از پسران است.

تیک های خفیف به ندرت باعث ایجاد مشکل می شوند، اما تیک های شدید، به ویژه تیک های پیچیده، از نظر جسمی و یا اجتماعی ناتوان کننده هستند.

تیک‌ها در صورتی نیاز به درمان دارند که با فعالیت‌ها یا تصور کودک از خود تداخل داشته باشند. درمان ممکن است شامل مداخله رفتاری جامع برای تیک ها و درمان های دارویی باشد، که بر اساس شرایط فرد و نوع و شدت تیک مشخص می شود.

دلایل ایجاد تیک

علت مشخصی برای بروز تیک تشخیص داده نشده است؛ با این وجود به نظر می رسد در این اختلال نقش ژنتیک و وراثت مهم باشد؛ چرا که این اختلالات در برخی خانواده ها شیوع بالاتری دارد.

بیماری های شایع همراه با سندرم تیک

کودکان:

• اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD)؛
• اختلال وسواس اجباری(OCD) ؛
• اختلالات اضطرابی؛
• اختلالات یادگیری.

باید توجه داشت که این اختلالاتِ همراه، بیشتر از تیک ها در رشد و رفاه کودکان تداخل ایجاد می کنند. ADHD شایع ترین بیماری همراه است؛ و گاهی اوقات تیک ها برای اولین بار زمانی ظاهر می شوند که کودکان مبتلا به ADHD تحت درمان قرار می گیرند.

نوجوانان (و بزرگسالان):

• افسردگی؛
• اختلال دوقطبی؛
• مصرف مواد.

طبقه بندی اختلالات تیک

اختلالات تیک به 3 دسته تقسیم می شوند:

• اختلال تیک موقت: تیک های تک یا چند حرکتی و/یا صوتی که کمتر از 1 سال وجود داشته است.
• اختلال تیک مداوم (اختلال تیک مزمن): تیک های صوتی یا تک حرکتی یا چندگانه (اما نه به صورت همزمان) که برای بیش از 1 سال وجود داشته است.
• سندرم تورت: هم زمانی هر دو تیک حرکتی و صوتی که بیش از 1 سال وجود داشته است.

بروز این اختلالات نباید به دلیل اثرات فیزیولوژیک یک ماده (مثلاً کوکائین) یا اختلال دیگری (مانند بیماری هانتینگتون، آنسفالیت پس از ویروسی) باشد.

توجه داشته باشید که تیک به طور معمول، در هنگام خواب رخ نمی دهد.

انواع تیک

• حرکتی و/یا صوتی
• ساده یا پیچیده

تیک های ساده یک حرکت یا صداگذاری بسیار کوتاه هستند. این تیک ها اغلب نمی توانند معنا و مفهم خاصی را منتقل کنند.

تیک های پیچیده بیشتر طول می کشند و ممکن است شامل ترکیبی از تیک های ساده باشند.

 تیک‌های پیچیده ممکن است معنای اجتماعی داشته باشند (یعنی حرکات یا کلمات قابل تشخیص باشند) و بنابراین عمدی به نظر می‌رسند.

برخی از بیماران می توانند داوطلبانه تیک های خود را برای مدت کوتاهی (از چند ثانیه تا چند دقیقه) سرکوب کنند، و برخی متوجه میل قبلی به انجام تیک می شوند، اما فراموش نکنیم که تیک ها غیر ارادی هستند .

عوامل موثر بر تیک

• استرس و خستگی می‌تواند تیک‌ها را بدتر کند، اما تیک‌ها اغلب زمانی که بدن آرام است، مانند هنگام تماشای تلویزیون، بیشتر حس می شوند؛
• تیک ها ممکن است زمانی که بیماران درگیر وظایفی هستند (مانند فعالیت های مدرسه یا کار) کاهش یابد.

 تشخیص اختلالات تیک

تشخیص سندرم تیک کاملا بالینی است و متخصصین با ارزیابی و معاینه تشخیص می دهند.

درمان اختلالات تیک

• مداخله رفتاری جامع برای تیک ها (CBIT)
• درمان های دارویی
• درمان بیماری های همراه

درمان برای سرکوب تیک ها تنها در صورتی توصیه می شود که به طور قابل توجهی با فعالیت های کودک یا تصور از خود تداخل ایجاد کرده باشد.

آگاهی بخشی به کودک، خانواده و همچنین شناخت نسبت به این اختلال در کارکنان مدرسه کمک می کند تا درک بهتری از این اختلال داشته باشند. دراین شرایط اکثر کودکان به درمان دارویی نیاز نخواهند داشت؛ خصوصا در موارد ساده و خفیف.

یک نوع رفتار درمانی به نام CBIT باید به شدت مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا این درمان کمک می کند تا  فرد مبتلا، تعداد یا شدت تیک های خود را کنترل یا کاهش دهد.

کودکانی که تیک های شدیدی دارند و در مدرسه با مشکل مواجه هستند باید از نظر اختلالات یادگیری ارزیابی شوند و در صورت نیاز از آن ها حمایت شود.

درمان بیماری های همراه

همان طور که پیش تر اشاره شد در بسیاری از افراد سندرم های تیک به تنهایی دیده نمی شود؛ در چنین شرایطی درمان بیماری های همراه بسیار حائز اهمیت می باشد.

نکات کلیدی

• یادتان باشد شما نباید خود تشخیصی داشته باشید، و در صورت شک به وجود چنین اختلالی حتما با متخصص مربوطه مشورت کنید.
• تیک‌ها حرکات ماهیچه‌ای مکرر، ناگهانی، سریع و غیرریتمیک هستند که اغلب در کودکان زیر 18 سال ایجاد می‌شوند.
• تیک های ساده حرکات و/یا صداهای بسیار کوتاه هستند (مثلاً تکان دادن سر، غرغر کردن)، که معمولاً بدون معنا هستند.
• تیک های پیچیده ممکن است به نظر معنی داشته باشند (یعنی حرکات یا کلمات قابل تشخیص باشند) و بنابراین عمدی به نظر می رسند، اما اینطور نیست.
• مداخله رفتاری جامع برای تیک ها (CBIT) به عنوان گزینه درمانی اولیه برای تیک ها بسیار مفید می باشد.
• درمان های دارویی برحسب شرایط فرد و نوع علائم برای تیک های خفیف، متوسط و شدید می توانند مفید باشند.
• بیماری های همراه با سندرم تیک، شایع هستند و تشخیص و درمان آن ها بسیار ضروری می باشد.