حشرات و بندپایان می توانند طیف وسیعی از بیماری ها، همچون انواع لیشمانیوزها، تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، تب دنگی، طاعون، تیفوس اپیدمیک و آندمیک، مالاریا، و تب زرد را منتقلکنند.  طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت از 10 بیماری عفونی مهم جهانی، هفت بیماری توسط حشرات و بندپایان منتقل می شوند.

از سوی دیگر برخی حشرات و بندپایان مثل شپش، کنه و عقرب عامل اصلی بیماری هستند. عوارض و بیماری های ناشی از حشرات و بندپایان هرساله موجب خسارت های قابل توجه انسانی و مالی در نقاط مختلف جهان، از جمله ایران می شود.

شایعترین حشرات ناقل بیماری ها، پشه ها هستند. پشه های بالغ بسته به گونه، رطوبت، دما و عوامل دیگر حدود 2 تا 4 هفته عمر می کنند. ماده ها اغلب بیشتر از نرها عمر می کنند. فقط پشه های ماده هستند که نیش می زنند، زیرا برای تولیدمثل به خون نیاز دارند.

پشه ها با نیش زدن افراد و حیوانات آلوده به میکروب هایی مانند ویروس ها و انگل ها خودشان آلوده شده و عوامل بیماری زا را منتقل می کنند.

 بیماری های منتقل شده از حشرات که در ایران دیده می‌شوند:

مالاریا: یک بیماری تهدید کننده حیات است، که توسط برخی از انواع پشه ها به انسان منتقل می شود. این بیماری بیشتر در کشورهای گرمسیری یافت می شود و قابل پیشگیری و درمان است.

این عفونت توسط یک انگل به نام پلاسمودیوم ایجاد می شود و از فردی به فرد دیگر سرایت نمی کند.

علائم این بیماری می تواند از خفیف تا شدید و یا تهدید کننده حیات بروز کند. علائم خفیف عبارتند از تب، لرز و سردرد. علائم شدید شامل خستگی، گیجی، تشنج و مشکل در تنفس است.

نوزادان، کودکان زیر 5 سال، زنان باردار، مسافران و افراد مبتلا بهHIV یا ایدز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت شدید هستند.

با پرهیز از نیش پشه و مصرف داروها می توان از ابتلا به مالاریا پیشگیری کرد. روش های درمانی مناسب می توانند از بدتر شدن موارد خفیف جلوگیری کنند.

مالاریا بیشتر از طریق نیش برخی از پشه های ماده آلوده به انسان سرایت می کند. انتقال خون و سوزن های آلوده نیز ممکن است باعث انتقال مالاریا شوند. اولین علائم ممکن است خفیف، و شبیه به بسیاری از بیماری های تب دار باشد، همین امر تشخیص مالاریا را دشوار می کند. در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است مالاریا در عرض 24 ساعت به بیماری شدید و مرگ منجر شود.

 تب زرد: یک بیماری اپیدمی قابل پیشگیری است، که از طریق نیش پشه های آلوده به انسان منتقل می شود. تب زرد توسط نوعی ویروس ایجاد و توسط نیش پشه های Aedes آلوده به انسان منتقل می شود.

این پشه‌ ها در اطراف خانه‌ ها، جنگل ها یا هر دو زیستگاه (نیمه خانگی) تولید مثل می‌کنند. تب زرد یک بیماری با تاثیر بالا و با خطر گسترش بین المللی است که یک تهدید بالقوه برای امنیت بهداشت جهانی است.

دوره نهفته تب زرد 3 تا 6 روز است. بسیاری از افراد بدون علامت هستند. علائم شایع عبارتند از تب، درد عضلانی، سردرد، از دست دادن اشتها، حالت تهوع یا استفراغ .

 در بیشتر موارد علائم پس از 3 تا 4 روز ناپدید می شوند.

درصد کمی از بیماران در عرض 24 ساعت پس از بهبودی از علائم اولیه، وارد مرحله دوم و شدید تر می شوند. تب بالا برگشته و چندین سیستم بدن، معمولاً کبد و کلیه ها تحت تأثیر قرار می گیرند. در این مرحله، افراد به احتمال زیاد دچار زردی پوست و چشم ها (از این رو به این بیماری تب زرد می گویند)، ادرار تیره و درد شکم همراه با استفراغ می شوند. خونریزی می تواند در دهان، بینی، چشم ها یا معده رخ دهد. نیمی از بیمارانی که وارد فاز سمی می شوند در عرض 7 تا 10 روز می میرند.

تب دنگی یک عفونت ویروسی است، که از پشه ها به افراد سرایت می کند. بیشتر در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری دیده می شود. این بیماری را به علت درد شدیدی که در استخوان ها ایجاد میکند،  تب استخوان شکن نیز می نامند.

شایع ترین علائم این بیماری تب بالا، سردرد، بدن درد، حالت تهوع و بثورات پوستی است. بیشتر بیماران در عرض 1تا2 هفته بهبود می یابند. موارد شدید بیماری ممکن است منجر به بستری شدن در بیمارستان و یا مرگ بیمار شود.

با اجتناب از نیش پشه به خصوص در طول روز می توانید خطر ابتلا به دنگی را کاهش دهید.

درمان اختصاصی برای این بیماری وجود ندارد، واغلب به صورت درمان علامتی انجام می شود.

اکثر افراد مبتلا به دنگی بدون علامت هستند یا علائم خفیفی را تجربه می کنند، و در عرض 1 تا 2 هفته بهبود می یابند. تب دنگی به ندرت، می تواند شدید باشد و منجر به مرگ شود.

علائم، در صورت بروز، معمولاً 4 تا 10 روز پس از عفونت ظاهر می شوند و 2 تا 7 روز طول می کشند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تب بالا (40 درجه سانتیگراد و بیشتر)؛
• سردرد شدید؛
• درد پشت چشم؛
• دردهای عضلانی و مفاصل؛
• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• کهیر شدید.

افرادی که برای بار دوم آلوده می شوند بیشتر در معرض خطر بیماری شدید قرار می گیرند.

علائم شدید دنگی اغلب پس از از بین رفتن تب ظاهر می شوند و عبارتند از:

• درد شدید شکم؛
• استفراغ مداوم؛
• تنفس سریع و پی در پی؛
• خونریزی لثه یا بینی؛
• خستگی؛
• بی قراری؛
• خون در استفراغ یا مدفوع؛
• احساس تشنگی وضعف شدید.

افراد مبتلا به این علائم شدید، باید فورا تحت مراقبت قرار گیرند.

بیماران بعد از بهبودی ممکن است برای چند هفته احساس ضعف و خستگی کنند.