مدیریت عوارض دیابت کنترل نشده

دکتر سحر خداپناهنده (داروساز)

اگر دیابت دارید، مطالب زیر را حتماً بخوانید:

مدیریت دیابت نیازمند تلاش و اراده‌ی قوی است، اما نتایجی که از این تلاش‌ها  به دست می‌آید، ارزش طلایی دارند. دیابت کنترل نشده به این معناست که سطح قند خون شما بیش از حد بالاست، حتی اگر در حال درمان باشید.

در این صورت باید علائمی نظیر دفع ادرار فراوان، خشکی دهان و دیگر مشکلات مرتبط با دیابت در نظر گرفته شود.

اگر دیابت شما کنترل نشود: سیستم قلبی – عروقی، چشم‌ها، کلیه‌ها، اعصاب، دستگاه گوارش، لثه‌ها و دندان‌ها  در معرض آسیب قرار می‌گیرند.

در ادامه به شرح هر کدام از این عوارض خواهیم پرداخت:

سیستم قلبی – عروقی

 احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی در افراد با دیابت کنترل نشده نسبت به افراد غیر دیابتی دو برابر بیشتر است.

آسیب به عروق خونی که با کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها مخصوصاً پاها همراه است، می‌تواند منجر به قطع عضو شود. در افراد با دیابت کنترل نشده احتمال قطع عضو ده برابر بیشتر از افراد غیر دیابتی است.

علائم هشدار:

ممکن است تا زمان رخداد یک حمله قلبی شما هیچ نشانه  هشداردهنده‌ای را تجربه نکنید، اما آسیب در عروق خونی پاها، ممکن است با احساس گرفتگی در عضلات، تغییر رنگ پوست و کاهش حس همراه باشد.

خبر خوب:

مطالعات زیادی نشان می‌دهند که کنترل دیابت از طریق دارو، رژیم غذایی و ورزش، می‌تواند کمک کند تا از این مشکلات جلوگیری شود؛ یا اگر این مشکلات را دارید، از پیشرفت آنها جلوگیری کنید.

چشم‌ها

دیابت علت اصلی از دست دادن بینایی در بین بزرگسالان 20 تا 74 ساله در آمریکا است.

سایر مشکلات مربوط به چشم عبارت است از:

• آب سیاه؛
• آب مروارید؛
• آسیب عروق خونی شبکیه که می‌تواند منجر به نابینایی شود.

علائم هشدار:

• از دست دادن ناگهانی بینایی؛
• دیدن حلقه‌ها یا لکه‌های تیره در اطراف نورها؛
• حساسیت به نور؛
• کاهش دید در شب.

آسیب چشمی همیشه علامت دار نیست؛ حتی زمانی که پیشرفت کرده باشد؛ بنابراین، مهم است که حداقل یک بار در سال به پزشک متخصص چشم مراجعه کنید تا برای شما یک معاینه دقیق انجام شود.

خبر خوب:

مطالعات نشان می‌دهند که معاینات منظم چشم و درمان به‌موقع این نوع مشکلات می‌تواند تا 90 درصد از نابینایی مرتبط با دیابت جلوگیری کند. اگر نشانه‌های هشدار را احساس کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

بیماری‌های کلیوی

مشکلات کلیوی در دیابت در مراحل ابتدایی غالباً علائم خاصی را ایجاد نمی‌کنند. اما در مراحل پیشرفته‌تر، می‌توانند باعث تورم در پاهای شما شوند.

خبر خوب:

داروهایی که به کاهش قند خون و فشار خون کمک می‌کنند (ممکن است طبق صلاحدید پزشک برای شما داروی ضد فشار خون تجویز شود، حتی اگر فشار خون شما بالا نباشد) می‌توانند خطر نارسایی کلیه را تا ۳۳٪ کاهش دهند.

اعصاب

آسیب به اعصاب (نوروپاتی) ممکن است به‌مرور زمان به دنبال بالا بودن سطح  قند خون رخ دهد. 70 درصد از افراد مبتلا به دیابت این نوع آسیب را تجربه می‌کنند که معمولاً از دست و پاها شروع می‌شود، اما ممکن است سایر بخش‌های بدن از جمله معده، روده، مثانه، اندام تناسلی، قلب و بخش‌های دیگر را تحت تأثیر قرار دهد.

علائم هشدار:

• لرزش، درد یا بی‌حسی در دست‌ها یا پاها؛
• مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ یا اسهال؛
• عفونت مکرر یا سخت‌شدن تخلیه مثانه؛
• سرگیجه یا احساس سبکی سر.

در دیابت، انواع مختلفی از آسیب‌های عصبی وجود دارد که عبارت‌اند از:

1. نوروپاتی محیطی:

این نوع آسیب عصبی می‌تواند درد و سوزش، یا حتی بی‌حسی در پاهای شما ایجاد کند که معمولاً با انگشتان پاها شروع می‌شود و می‌تواند دست‌ها و سایر قسمت‌های بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

1. نوروپاتی خودکار:

این نوع آسیب عصبی ناشی از آسیب به اعصابی است که عملکرد اندام‌های داخلی بدن را کنترل می‌کنند. علائم آن شامل مشکلات جنسی، مشکلات گوارشی، عدم احساس نیاز به دفع ادرار و سرگیجه می‌باشد.

1. آمیوتروفی دیابتی:

این بیماری عموماً با درد شدید یا سوزش لگن و ران آغاز شده و با ضعف در عضلات ران همراه می‌شود. این نوع نوروپاتی کمترین شیوع را در میان سایر انواع نوروپاتی دارد.

خبر خوب:

شما برای درمان این دردها گزینه‌های متعددی دارید که با صلاحدید پزشک تجویز می‌شود.

دندان‌ها

دیابت می‌تواند منجر به بیماری‌های لثه شود.

علائم هشدار:

لثه‌های شما ممکن است قرمز و متورم شوند و به‌راحتی به دنبال فعالیت‌های روزمره مانند مسواک زدن خونریزی کنند.

خبر خوب:

این است که اگر قند خون خود را کنترل کنید، به صورت منظم به دندانپزشک مراجعه کرده و هر روز از دندان‌های خود، با مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و شستشو با محلول دهان شویه مراقبت کنید، می‌توانید از مشکلات لثه و پوسیدگی و تخریب دندان‌های خود جلوگیری کنید.

مشکلات پوستی

در دیابت، مشکلات پوستی مانند عفونت‌های قارچی می‌تواند نشانه‌ای مهم از قند خون بالا باشد.

علائم هشدار:

• خارش در چین‌های مرطوب پوست شما، مانند زیر سینه‌ها، بین انگشتان دست‌ها و پاها یا ناحیه زیر بغل؛
• خارش، درد یا ترشح در ناحیه تناسلی خانم‌ها؛
• از دست دادن موی انگشتان پا؛
• پوست‌های قهوه‌ای رنگ و برجسته در کنار گردن، زیربغل یا کشاله ران.

خبر خوب:

 ممکن است پزشک شما برای درمان عفونت‌های قارچی دارو تجویز کند، به‌ویژه اگر این عفونت‌ها به طور مکرر رخ دهند. در صورت مشاهده سایر علائم پوستی حتماً به پزشک مراجعه کنید.

وضعیت اورژانس در دیابت

اگر سطح قند خون شما مدت طولانی بالا باشد، می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تر مثل، مثل فلج یا حتی مرگ شود.

 وضعیت اورژانسی می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:

• خستگی زیاد؛
• کاهش وزن؛
• گرسنگی مداوم؛
• تشنگی زیاد؛
• دفع ادرار مکرر.

ممکن است شما هیچ یک از علائم هشدار مرتبط با عوارض ذکر شده دیابت کنترل نشده را نداشته باشید، اما برای حفظ سلامتی، پیشگیری و تشخیص به‌موقع اقدامات زیر را در پیش بگیرید:

• حداقل یکبار در سال به پزشک خود مراجعه کنید.
• داروهای دیابت خود را دقیق و طبق دستورات پزشک مصرف کنید.
• اگر اضافه وزن دارید، سعی کنید وزن خود را کاهش دهید.
• به رژیم غذایی خود برای داشتن تغذیه سالم و مناسب توجه داشته باشید.
• به طور منظم ورزش کنید. از ورزش‌های استقامتی غافل نشوید، ورزش‌های هوازی را فراموش نکنید. به یاد داشته باشید در هنگام ورزش باید حتماً تعریق داشته باشید.
• بهتر است روزانه حداقل 500 قدم بردارید.
• در طول شبانه‌روز حداقل 8 ساعت بخوابید.
• اگر سیگار می‌کشید بهتر است سیگار را کنار بگذارید.
• با پزشک خود همکاری کرده تا سطح قند خون، فشار خون و کلسترول خود را کنترل کنید.

مسئولیت بیماری خود را به عهده بگیرید.

بعضی از افراد با تغییرات کوچک در سبک زندگی می‌توانند سطح قند خون خود را کنترل کنند؛ اما بعضی از افراد نیاز به مصرف چند دارو یا حتی عمل جراحی دارند تا مشکلات ناشی از دیابت کنترل نشده را مدیریت کرده و جلوی بدتر شدن آنها را بگیرند.

اما  باید بدانید مهم‌ترین اقدام در کاهش احتمال بروز این مشکلات عبارت‌اند از: اندازه‌گیری مرتب سطح قند خون، تغذیه صحیح، ورزش منظم، کاهش وزن، ترک مصرف سیگار، کنترل فشار خون و تنظیم میزان کلسترول خون.