تفاوت بین سرماخوردگی باکتریایی و ویروسی چیست؟
سرماخوردگی یکی از شایع ترین بیماری های عفونی است که سیستم تنفسی را درگیر می کند. سرماخوردگی در دو نوع باکتریایی و ویروسی بروز می کند.
تفاوت بین سرماخوردگی باکتریایی و ویروسی چیست؟
دکتر لادن ادیب عشق (داروساز)
در فصول سرد پاییز و زمستان، با توجه به شیوع بیماری‌های واگیر در مدارس، محل کار، رستوران و مکان‌های شلوغ، ممکن است دچار سرماخوردگی یا گلو درد شویم.
احساس خشکی، خارش یا سوزش گلو می‌تواند نشانه آلرژی فصلی یا سرماخوردگی باشد.
سرماخوردگی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی است که سیستم تنفسی را درگیر می‌کند.
سرماخوردگی در دو نوع باکتریایی و ویروسی بروز می‌کند که هر کدام از آنها روش‌های درمان متفاوتی دارند. از این رو تشخیص افتراقی بیماری‌های ویروسی و باکتریایی بسیار حائز اهمیت است.
تفاوت باکتری و ویروس
باکتری‌ها تک‌سلولی‌هایی هستند که می‌توانند به‌تنهایی، در داخل یا خارج از بدن ما زنده بمانند.
ویروس‌ها از باکتری‌ها کوچک‌تر هستند و برخلاف باکتری‌ها، برای تکثیر به میزبانی مانند انسان یا حیوان نیاز دارند. ویروس‌ها با ورود و تکثیر در سلول‌های سالم بدن باعث ایجاد عفونت می‌شوند.
عوامل بیماری‌زایی ویروسی و باکتریایی هر دو باعث التهاب غشاهای مخاطی در دستگاه تنفسی می‌شوند؛ با این حال، شیوع سرماخوردگی ویروسی بسیار بیشتر از سرماخوردگی باکتریایی می‌باشد.
انواع سرماخوردگی
بیش از 200 نوع ویروس می‌توانند عامل بیماری سرماخوردگی باشند.
ویروس سرماخوردگی باعث تضعیف سیستم ایمنی در افراد می‌شود.
در صورت طولانی‌شدن علائم، تب، سردرد شدید و افزایش احساس ناخوشی، احتمال اضافه‌شدن عفونت باکتریایی به سرماخوردگی ویروسی وجود دارد.
در این صورت علائم بیماری شدیدتر شده و دوره بیماری طولانی‌تر می‌شود و ممکن است عفونت سینوس‌ها (سینوزیت)، عفونت گلو (فارنژیت) یا عفونت گوش (اُتیت) نیز ایجاد شوند.
انواع عفونت‌های باکتریایی شامل عفونت گوش، عفونت سینوس، گلو درد استرپتوکوکی و عفونت ریه (پنومونی) هستند. گلو درد استرپتوکوکی به عنوان سرماخوردگی باکتریایی طبقه‌بندی می‌شود.
علائم گلو درد استرپتوکوکی شامل گلو درد، تب، تورم غدد لنفاوی گردن، قرمزی و تورم لوزه‌ها، بلع دردناک، سردرد و بدن‌درد است.
انواع عفونت‌های ویروسی نیز شامل پنومونی، سرماخوردگی، برونشیت (التهاب نایژه‌های موجود در شش‌ها)، احتقان بینی و سوزش گلو هستند.
شایع‌ترین نوع سرماخوردگی‌ها، سرماخوردگی ویروسی است. ویروس‌ها می‌توانند به‌راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. بسیاری از این ویروس‌ها می‌توانند برای چند ساعت تا چند روز روی سطوح باقی بمانند.
تشخیص علت عفونت اغلب دشوار بوده و به علت علائم تقریباً مشابه و روش انتقال یکسان، تمایز میان عفونت‌های باکتریایی و ویروسی توسط پزشک صورت می‌گیرد.
انجام آزمایش خون و نمونه‌گیری توسط سوآپ می‌تواند به تشخیص نوع سرماخوردگی کمک کند.
عوامل افزایش احتمال ابتلا به انواع سرماخوردگی
- تماس نزدیک با فرد بیمار
- فصول سرد سال مانند پاییز و زمستان (احتمال ابتلا به سرماخوردگی در فصول سرد سال افزایش می‌یابد، اما ممکن است در هر زمانی از سال دچار سرماخوردگی شویم)
- سن (احتمال ابتلا در نوزادان، کودکان و افراد مسن بیشتر است)
احتمال ابتلا به سرماخوردگی باکتریایی در افراد مسن، افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی و یا افرادی که سابقه آسم دارند، بیشتر از سایرین است.
این افراد می‌بایست در چند روز اول بروز علائم به پزشک خود مراجعه کنند، تا نوع سرماخوردگی توسط پزشک تشخیص داده شود.
علائم سرما خوردگی و نشانه‌ها
علائم اولیه سرماخوردگی ویروسی شامل آبریزش بینی، عطسه، خارش و سوزش گلو است.
سایر علائم شامل احتقان بینی، از دست دادن حس بویایی و چشایی، ترشحات بینی و ترشحات پشت حلق، ریزش اشک از چشم، سردرد، سرفه، خستگی، لرز، بدن درد و تب خفیف هستند.
علائم سرماخوردگی می‌توانند بین 7 تا 10 روز ادامه داشته باشند. در صورت مشاهده موارد زیر می‌بایست به پزشک مراجعه کنید، زیرا احتمال ابتلا به سایر عفونت‌ها از جمله سرماخوردگی با منشا باکتریایی وجود دارد:
- طولانی‌تر شدن علائم بیش از 10 روز؛
- تب بالا و یا عود تب؛
- سختی در تنفس؛
- شدید شدن سایر علامت‌ها؛
- دهیدراتاسیون (از دست دادن آب بدن)؛
- ترشحات زرد، سبز یا خونی که از ریه‌ها می‌آیند (به‌ویژه زمانی که علائم دیگر بدتر می‌شوند)؛
- بروز درد سینوس، گلو، گوش و یا بهتر نشدن آنها.
پیشگیری از سرما خوردن
- شستن دست‌ها: شست و شوی مرتب دست‌ها با آب و صابون، استفاده از ضدعفونی کننده‌های الکلی
- دوری از افراد بیمار
- تغذیه مناسب: دریافت کامل مواد مغذی و ویتامین‌ها جهت تقویت سیستم ایمنی
- پرهیز از تماس دست آلوده با چشم‌ها، دهان و بینی
- پرهیز از استفاده مشترک از وسایل خصوصی
- پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه و سرفه
- واکسیناسیون
درمان سرماخوردگی
- درمان عفونت باکتریایی
عفونت‌های باکتریایی نیازمند درمان با آنتی‌بیوتیک هستند. انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب برای باکتری ایجاد کننده عفونت بسیار مهم است. آنتی‌بیوتیک‌ها با از بین بردن باکتری و یا جلوگیری از تکثیر آنها، شدت بیماری را کاهش می‌دهند.
امروزه مقاومت آنتی بیوتیکی به دلیل استفاده بیش از حد و نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها، یکی از مشکلات رو به رشد در جهان می‌باشد. از این رو پزشکان تنها زمانی که مزایای درمان با آنتی‌بیوتیک بیشتر از خطرات آن باشد اقدام به تجویز آنتی‌بیوتیک می‌کنند.
جهت جلوگیری از گسترش مقاومت در باکتری‌ها لازم است دوره درمان با آنتی‌بیوتیک را حتی در صورت بهبودی، کامل کنید. از بین نرفتن کامل باکتری‌ها می‌تواند منجر به عفونت مجدد و مقاومت به آنتی‌بیوتیک مصرفی قبلی شود. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها می‌بایست به صورت منظم و در ساعات مشخص شده توسط پزشک صورت گیرد.
درباره نحوه مصرف صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. مصرف نادرست آنتی‌بیوتیک ممکن است باعث کاهش جذب یا کاهش اثربخشی آنها شود.
- درمان عفونت ویروسی
آنتی‌بیوتیک‌ها در برابر عفونت‌های ویروسی موثر نیستند.
در صورت ابتلا به سرماخوردگی، انفلوآنزا یا آبریزش بینی با منشا ویروسی، حتی در صورت التهاب مخاط و داشتن خلط رنگی نیاز به دریافت آنتی‌بیوتیک ندارید.
برای درمان عفونت‌های ویروسی اغلب توصیه‌های زیر توسط پزشک صورت می‌گیرد:
- استراحت کافی؛
- تقویت سیستم ایمنی؛
- کنترل علائم با استفاده از داروهای بدون نسخه (داروهای سرماخوردگی، مسکن‌ها، داروهای ضد حساسیت و آبنبات های گلو درد)؛
- نوشیدن مایعات.
پس برای درمان هر گلو دردی به دنبال دریافت آنتی‌بیوتیک نباشید. اگر گلو درد شما ویروسی باشد، آنتی‌بیوتیک‌ها نقشی در درمان آن نخواهند داشت و فقط باعث ایجاد مقاومت می‌شوند.
مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک می‌تواند موجب طولانی‌تر و پیچیده‌تر شدن بیماری شود.
