گفتگو با آقای دکتر امید قبادی (نائب رئیس انجمن اهدای عضو)

دکتر امید قبادی:

ایران جزو کشورهای دارای رتبه در فرایند اهدای عضو است؛ چرا که تا به امروز ۷۰ هزار بیمار در کشور پیوند شدند. امروزه ۲۵ هزار بیمار در انتظار دریافت عضو هستند، که سالانه حدود 3 هزار نفر از آنها به دلیل عدم دریاف عضو از بین می روند. این درحالی‌ است که هر سال حدود ۷ هزار عضو قابل پیوند به خاک سپرده می‌شود، یعنی ازهر سه هزار نفری که دچار مرگ مغزی شدند و قابلیت اهدای عضو دارند، فقط یک‌ سوم از خانواده های آنها به اهدای عضو رضایت می‌دهند.

• آقای دکتر اولین پیوند عضو در ایران در چه سالی انجام شد؟

اولین بار در31  اردیبهشت سال ۱۳۶۸ دکتر ایرج فاضل پیوند عضو را انجام داد. بعد از آن و پس از حدود 13 سال یعنی در خرداد 1381 به ‌طور شرعی و قانونی ساختار اهدای عضو در کشور دایر شد.

• پیوند عضو در این سال‌ها چگونه است؟

همانطور که گفته شد، تا کنون ۷۰ هزار ایرانی پیوند عضو شدند. انجام پیوند عضو در کشور حدود ۲۵۰ هزار میلیارد تومان ذخیره ارزی داشته است.

درحال حاضر حدود ۲۵ هزار بیمار در لیست انتظار دریافت عضو قرار دارند، که حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد آنها یعنی نزدیک به ۲۰ هزار نفر نیازمند دریافت کلیه هستند.

زیرا در ایران دو بیماری دیابت و فشار خون جزو شایع ‌ترین بیماری‌ ها هستند که در مراحل پیشرفته سبب از بین رفتن کلیه بیماران می‌شوند.

• پیوند عضو چطور می تواند بر کاهش هزینه های تحمیل شده بر سیستم سلامت تاثیر بگذارد؟

برای مثال پیوند کلیه را در نظر بگیرید؛ برای بیماران کلیوی که هر دو کلیه خود را از دست داده اند، دیالیز انجام می شود. هر جلسه دیالیز یک میلیون و پانصد هزار تومان هزینه دارد.

۳۰ هزار نفر در لیست دیالیز هستند که هرکدام به ۳ الی ۴ بار دیالیز در هفته نیاز دارند. با یک محاسبه ساده می توانیم تخمین بزنیم هزینه زیادی برای دیالیز بیماران بر سیستم سلامت تحمیل می شود.

ضمن این که این هزینه جدا از هزینه ‌ فرسوده شدن تجهیزات دیالیز است؛ اما در پیوند عضو، ما به ‌جای وارد کردن تخت و تجهیزات دیالیز، یک کلیه کوچک را با هزینه کمتر پیوند می ‌زنیم. هزینه ۵ ساله پیوند کلیه، یک‌ هفتم هزینه ۵ ساله انجام دیالیز است.

• در مقایسه با جهان ایران چه جایگاهی در پیوند عضو دارد؟

کشور ما در میان تمام کشور های آسیایی، رتبه اول را در اهدای عضو دارد و تنها در شهر شیراز سالی ۷۰۰ پیوند کبد انجام می شود، که ایران را در جایگاه اول در جهان از نظر تعداد پیوند کبد قرار داده است.

• چه مشکلاتی بر سر راه پیوند عضو در کشور وجود دارد؟

امروزه 25 هزار بیمار نیازمند پیوند در لیست انتظار داریم، و روزانه ۷ الی ۱۰ نفر از آن‌ها، به عبارتی سالی سه هزار نفر در لیست انتظار فوت می‌کنند، این درحالی ا‌ست که امروز رضایت به اهدای عضو از ۵ درصد در سال ۱۳۸۴ به حدود ۷۰ درصد رسیده است و این نشان دهنده افزایش آگاهی و نگرش مردم می باشد، اما چرا هم چنان هر دو تا سه ساعت یک بیمار در لیست انتظار دریافت عضو فوت می‌کند؟ جواب این است که مردم خوب کشور ما هنوز مرگ مغزی را مساوی با مرگ نمی‌دانند.

• تفاوت مرگ مغزی با مرگ چیست؟

از نظر پزشکی دو نوع مرگ وجود دارد؛ مرگ قلبی که همه ما آن را به عنوان مرگ قطعی می‌شناسیم، و مرگ مغزی. 99 درصد مرگ ها، قلبی و تنها 1 درصد مرگ ها مغزی است.

مهمترین علت مرگ مغزی ضربه به سر است که باعث ورم و قطع خون رسانی به مغز می شود. مانند هر عضو دیگری در بدن، زمانی که خون رسانی انجام نشود، آن بافت یا عضو از بین می رود. لذا در مرگ مغزی، مغز در اثر نرسیدن اکسیژن، به‌طور کامل از بین می رود.

بیمارانی که دچار مرگ مغزی می شوند، به سرعت برای حفظ اکسیژن رسانی به سایر بافت ها، اینتوبه ( تنفس مصنوعی از طریق لوله) می شوند.

در این شرایط بیمار موقتا دارای حیات است که به دلیل خونرسانی به قلب، ریه ها، کلیه ها، کبد، روده باریک و کیسه صفرا می باشد.

چنین اقدامی سبب می شود تا فرصت کمی برای صحبت با خانواده ایجاد شود تا در صورت رضایت برای اهدای عضو، بتوان جان یک الی هشت نفر را نجات داد.

• با اکسیژن رسانی مصنوعی، تا چند روز  بعد از مرگ مغزی اعضای قابل اهدا سالم باقی می مانند؟

یک الی چهارده روز؛ اما نمی توان تا روز چهاردهم صبر کرد، چراکه اعضای قابل اهدا ساعت به ساعت از بین می‌روند، به عنوان مثال ریه ها فقط تا ۲۴ ساعت قابلیت اهدا دارند، و برای اهدای قلب ۴۸ تا ۷۲ ساعت فرصت وجود دارد.

• در چنین شرایطی درخواست اهدای عضو از خانواده‌ها کار دشواری است، اینطور نیست؟

بله، به همین دلیل است که کشورهایی که در اهدای عضو و پیوند اعضا رتبه اول را دارند، توانسته ‌اند این مفهوم را که مرگ مغزی مساوی با مرگ قطعی است در جامعه نهادینه کنند.

• راه حل نهادینه شدن این باور چیست؟

ما نیاز به هم افزایی ارتباط میان نظام سلامت، سازمان‌های فرهنگ ساز، اصحاب رسانه و نام ‌آوران کشور داریم.

این چالشی مهم در نظام سلامت است، و بهتر است هرکسی به نوبه خود سهمش را در این مسیر به جا بیاورد.

اهدای عضو در همه دنیا مانند یک سه پایه است؛ یک پایه آن علم است، که ۲۰ درصد در نجات جان بیمار نقش دارد، پایه دیگر آن ساختارهایی مانند بیمارستان ها می باشد که 30 درصد موثر است، و اما پایه سوم و مهم آن فرهنگ است که ۵۰ درصد در اهدا و نجات بیماران نقش دارد.

• دریافت کارت‌های اهدای عضو کمکی به این تغییر نگرش می‌کند؟

در ایران شرط کافی برای اهدای عضو رضایت والدین است و نه دریافت کارت اهدای عضو. ممکن است برای کسی سوال پیش بیاید چرا سالانه هزینه زیادی برای صدور کارت ‌های اهدای عضو صرف می‌شود؟ پاسخ این است: در دنیا بیست دلیل برای عدم رضایت خانواده‌ها وجود دارد، علت اول در تمام دنیا عدم پذیرش مرگ مغزی به عنوان مرگ قطعی است، اما گاهی بعد از این‌که خانواده‌ها مرگ را می‌پذیرند، باز هم رضایت نمی‌دهند و می‌گویند ما نمی‌دانیم اگر عزیزمان در قید حیات بود نظر خودش چه بود.

اما وقتی کارت اهدای عضو به خانواده‌ها نشان داده می‌شود، نزدیک به ۹۵ درصد آنها رضایت می‌دهند.

این درحالی است که اگر کارت نباشد ۴۵ درصد خانواده‌ها به اهدای عضو رضایت می‌دهند، بنابراین می توان نتیجه گرفت داشتن کارت احتمال رضایت خانواده ها را دو برابر می کند.

• برای دریافت کارت اهدای عضو چه کار باید کرد؟

عزیزان می توانند برای دریافت کارت اهدای عضو از طریق سامانه ehda.ir یا سامانه های مشابه ثبت نام کنند.