دکتر میلاد حیدری (جراح دندانپزشک، کارشناس ارشد پژوهش در علوم بین رشته ای پزشکی)‏

ایجاد ضایعات زخمی در داخل حفره دهان و اطراف آن بسیار شایع است.

گرچه این ضایعات ممکن است در همه افراد روی دهند، اما برخی از افراد استعداد بیشتری برای ابتلا به آن دارند. آفت، تبخال، ضایعات برجسته سفید (لکوپلاکی)، و برفک دهانی چهار زخم دهانی بسیار شایع هستند.

از این بین، آفت بیشترین شیوع را دارد به طوری که از هر 5 نفر یک نفر، یعنی حدود 20 درصد کل جمعیت به طور مداوم آفت می زنند.

علائم زخم های دهانی به نوع ضایعه بستگی دارد. این ضایعات عموما باعث ایجاد قرمزی، درد و التهاب می شوند.

از دیگر علائم محتمل می توان به احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش مخاط، ایجاد تاول یا زخم، خونریزی، ناراحتی حین جویدن و سختی حین بلع غذا اشاره کرد.

ضایعات دهانی به دلایل مختلف ایجاد می شوند؛ گاز گرفتن لب، زبان یا مخاط گونه  از شایع ترین دلایل ایجاد این زخم ها هستند.

تحریک حاصل از مفتول ها و یا پلاک های ارتودنسی، مسواک زدن با فشار زیاد با استفاده از مسواک های زبر، استفاده از محصولات تنباکوی غیر دخانی، تغییرات هورمونی، استرس، مصرف غذا یا مایعات داغ، و ابتلا به ویروس تبخال نیز می توانند زمینه ساز ایجاد این زخم ها باشند.

از دلایل اختصاصی تر ایجاد زخم دهان می توان به مواردی مانند کم خونی، برخی بیماری های خاص (مانند پمفیگوس، لوپوس) یا مشکلات گوارشی (مانند سندرم روده تحریک پذیر، بیماری سلیاک)، و ابتلا به بعضی ویروس ها (مانند ویروس نقص ایمنی اکتسابی که عامل ایجاد ایدز است) اشاره کرد.

افرادی که برای درمان سرطان تحت درمان قرار دارند نیز مستعد ایجاد ضایعات دهانی هستند؛ به ویژه افرادی که برای درمان سرطان های سر و گردن پرتو درمانی دریافت می کنند. وجود هر یک از این دلایل باید به تایید پزشک برسند.

آفت به عنوان شایع ترین این زخم ها، یک ضایعه دردناک با عمق کم و سطح باز روی مخاط دهان است، که باعث ایجاد ناراحتی حین غذا خوردن و صحبت کردن می شود.

زخم آفت گرد یا بیضی شکل است. رنگ آفت سفید، خاکستری یا زرد کمرنگ است و حاشیه آن قرمز به نظر می رسد.

آفت معمولا روی زبان، لثه ها، قسمت نرم سقف دهان، یا بخش داخلی گونه (لپ) ایجاد می شود. معمولا قبل از ایجاد آفت، بیماران در مخاط ناحیه درگیر، احساس مور مور شدن یا سوزش دارند و پس از آن، نهایتا طی 24 ساعت زخم ایجاد می شود.

دو نوع آفت شایع وجود دارد؛ اول، آفت مینور یا کوچک که قطر کمتر از یک سانتی متر دارد و معمولا به سرعت و طی یک هفته کاملا برطرف می شود؛ دوم، آفت ماژور یا بزرگ که اندازه بزرگتری دارد و علاوه بر بهبود دیرهنگام، ممکن است جای زخمش باقی بماند.

با آن که پیش از این دلایلی را برای ایجاد زخم های دهانی بر شمردیم، باید تاکید کنیم که علت دقیق ایجاد آفت هنوز مشخص نیست.

علاوه بر استرس و تحریک حاصل از جسم خارجی که در بالا به آن اشاره شد، واکنش افزایش حساسیت (به ترکیبات غذایی؛ بعضی خوراکی ها مثل مرکبات، آناناس، سیب، و توت فرنگی؛ برخی خمیردندان ها یا دهانشویه ها؛ داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مثل بروفن) و ابتلا به هلیکوباکتر پیلوری (باکتری مسبب ایجاد زخم های گوارشی) دو دلیل اصلی ایجاد آفت کوچک در نظر گرفته می شوند.

علت ایجاد آفت بزرگ ممکن است ضعف سیستم ایمنی، کمبود های تغذیه ای (مثل کمبود ویتامین ب 12، اسید فولیک، روی، یا آهن) یا ابتلا به مشکلات گوارشی خاص باشد.

آفت در بانوان شیوع بیشتری دارد که احتمال دارد به تغییرات هورمون های زنانه مرتبط باشد.

با آن که درمان قطعی و فوری برای آفت وجود ندارد؛ اما آفت یک مشکل نگران کننده نیست و بعد از دو هفته خود به خود بهبود می یابد.

برای کم کردن درد و ناراحتی ضایعات بزرگ، دندانپزشک ممکن است دهانشویه، دارو های ضد التهاب، بی حسی موضعی، و یا مکمل های غذایی تجویز کند.

شستشوی دهان با آب نمک رقیق، یا مصرف آب نبات های سرد مکیدنی که در درمان سرماخوردگی به کار می روند، به تسریع درمان در منزل کمک می کند.

مصرف نکردن غذا های محرک (تند و ترش) یا خوراکی های خشک و چسبنده مثل چیپس، تحریک نکردن زخم با مسواک و غیره، و رعایت بهداشت می تواند در جلوگیری از بدتر شدن آفت موثر باشد.

در صورتی که آفت بعد از دو هفته خوب نشد و یا بدتر شد، و یا با علائمی مثل تب و خستگی و سردرد همراه شد، توصیه می شود به دندانپزشک یا پزشک مراجعه کنید.