سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) مرگ ناگهانی نوزاد و کودک زیر یک سال است که اغلب بدون دلیل یا توضیح خاصی اتفاق می افتد.

از آن جا که نوزادان و کودکان اغلب در گهواره خوابیده اند که دچار مرگ می شوند؛ به آن مرگ گهواره هم گفته می شود.

این سندرم دو نوع دارد:

نوع اول، سندرم مرگ ناگهانی کودک زیر یک سال نامیده می شود و حالتی است که نوزاد در خواب و بدون دلیل مشخصی فوت می کند. احتمال بروز این سندرم در کودکان 2 تا 4 ماه بیشتر است.

نوع دوم، مربوط به مرگ کودک زیر یک سال در خواب به صورت اتفاقی است. این حادثه زمانی رخ می دهد که نوزاد در اثر عامل دیگری مانند اسباب بازی، بالش، رو انداز سنگین، یا حتی غلتیدن والدین، خواهر و برادر در حین خواب به سمتشان، خفه می شود.

اگرچه علت دقیق سندرم مرگ ناگهانی کودک زیر یک سال ناشناخته است، اما به نظر می رسد مربوط به نقص در بخشی از مغز است که تنفس و هم چنین بیدار شدن از خواب را کنترل می کند.

با وجود عدم شناسایی دقیق علل بروز این حادثه، برخی عوامل به عنوان عامل خطر شناسایی شده است که لازم است همه ی والدین از آن ها آگاه باشند و در مواقع لزوم پیشگیری های لازم را جهت حفاظت از نوزادان انجام دهند.

یکی از مهمترین این اقدامات  که در ادامه به آن بیشتر می پردازیم، خواباندن نوزادان به پشت (روی کمر) است.

علل

مجموعه ای از عوامل فیزیکی و فاکتورهای محیطی هنگام خواب می تواند کودک را نسبت به این سندرم آسیب پذیرتر کند. این عوامل ممکن است از کودکی به کودک دیگر متفاوت باشد.

عوامل فیزیکی

عوامل فیزیکی مرتبط با سندرم مرگ ناگهانی کودک زیر یک سال عبارت است از:

• نقص مغزی: بعضی از کودکان با مشکلاتی به دنیا می آیند که احتمال مرگ با SIDS را در آنها بیشتر می کند.
• وزن کم در زمان تولد: زایمان زودرس یا چند قلویی، احتمال کامل نشدن مغز نوزاد را افزایش می دهد؛ بنابراین کنترل کمتری بر فرآیندهای خودکار مانند تنفس و ضربان قلب دارد.
• عفونت تنفسی: بسیاری از کودکانی که بر اثر SIDS فوت کردند، اخیراً سرماخورده بوده اند که ممکن است منجر به مشکلات تنفسی در آن ها و نهایت فوت در خواب شده باشد.

فاکتورهای محیطی خواب

گهواره کودک، نحوه خوابیدن یا وسایلی که در گهواره وجود دارد به علاوه علل فیزیکی، می تواند احتمال بروز سندرم مرگ ناگهانی کودک را افزایش دهد. برای مثال:

• خوابیدن روی شکم یا به پهلو: خوابیدن در این دو حالت ممکن است نفس کشیدن را برای کودک دشوار کند.
• خوابیدن روی یک سطح نرم: خوابیدن روی شکم روی یک سطح نرم می تواند در مسیر ورود هوا به داخل بدن کودک موانعی ایجاد کند.
• خوابیدن در یک تخت خواب در کنار کودک: اگرچه بهتر است کودک زیر یک سال با پدر و مادر در یک اتاق بخوابد، اما خوابیدن روی یک تخت به همراه والدین می تواند خطر وقوع آسیب را بیشتر کند.
• خوابیدن در گرمای بیش از حد: گرمای بیش از حد موقع خواب می تواند خطر سندرم مرگ ناگهانی کودک زیر یک سال را افزایش دهد.

سایر عوامل خطر

از دیگر عواملی که خطر ابتلا به این سندرم را افزایش می دهد، عبارتند از:

• جنسیت: احتمال مرگ پسران در اثر SIDS کمی بیشتر است.

• سن: کودکانی بین ماه های دوم و چهارم زندگی بیشترین آسیب پذیری را دارند.

• نژاد: به دلایلی که هنوز به طور کامل مشخص نیست، نوزادان غیرسفید پوست بیشتر در معرض ابتلا به SIDS هستند.

• سابقه خانوادگی: نوزادانی که خواهر یا برادرشان  بر اثر SIDS فوت کرده اند در معرض خطر بیشتری هستند.

• دود دست دوم سیگار: کودکانی که با افراد سیگاری زندگی می کنند، بیشتر در معرض خطر SIDS هستند.

• نارس بودن: هم تولد زود هنگام و هم داشتن وزن کم در هنگام تولد، احتمال وقوع SIDS را در کودک افزایش می دهد.

پیشگیری

هیچ راه قطعی برای پیشگیری از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد وجود ندارد؛ اما می‌توان با رعایت نکات زیر شرایط خواب ایمن تری را برای کودک فراهم کرد:

• کودک خود را هر بار (چه شب ها  و چه برای خواب های کوتاه مدت) به پشت بخوابانید (روی کمر).
• در طول خواب از استفاده از وسایلی که کودک را در یک وضعیت نگه می دارند، خودداری کنید. اگر کودک شما وضعیت سلامتی خاصی دارد که نیاز به موقعیت متفاوتی برای خواب دارد، گزینه‌های ایمن برای رفع نیازهای کودکتان را با مشورت متخصصان در اختیار او قرار دهید. در ماه های اول پس از تولد، اگر کودک هنگام خواب روی شکم خود می غلتید، به آرامی او را روی پشت خود قرار دهید. هنگامی که کودک شما بیدار است یا زمانی که به سنی برسد که بتواند بدون کمک از هر دو طرف غلت بزند، این کار ضروری نیست؛ توجه کنید در دوران نوزادی، حتی برای مدتی کوتاه یا برای آرام کردن گریه نوزاد هم نباید روی شکم خوابانده شود.
• تخت یا گهواره نوزاد و کودک را تا حد امکان خلوت نگه دارید: از یک تشک سفت استفاده کنید و از قرار دادن کودک روی تشک های ضخیم و کرکی مانند پوست بره یا لحاف ضخیم خودداری کنید. بالش‌ها، اسباب‌بازی‌های کرکی یا حیوانات عروسکی را در گهواره نگذارید. اگر صورت کودک روی آن ها قرار بگیرد، ممکن است در تنفس وی اختلال ایجاد کند.
• کودک خود را گرم نگه دارید اما نه خیلی گرم: گرمای بیش از حد خطر ابتلا به SIDS را افزایش می دهد. برای تشخیص دمای مناسب، سر کودک را چک کنید، اگر گرم باشد یعنی دمای محیط مناسب است. دست ها و پاهای کودک به طور معمول کمی خنک تر هستند. برای اطمینان از مناسب بودن دمای هوا، پشت گردن کودک خود را بررسی کنید و اگر عرق کرده یا برافروخته به نظر می رسد، یک لایه از روی او بردارید.

   دمای اتاق باید برای بزرگسالان مطلوب باشد. برای گرم نگه داشتن نوزاد در خانه کافی است از یک پتوی نازک  استفاده کنید و نیازی به استفاده از کلاه و لباس بیشتر نیست.

• قنداق کردن محکم می تواند نفس کشیدن را برای کودک سخت کند و هم چنین باعث گرم شدن بیش از حد او و افزایش خطر SIDS شود. به علاوه نوزاد یا کودک قنداق شده ممکن است هنگام غلت زدن روی شکم بماند و نتواند به موقعیت امن تری بازگردد.
• کودک را در اتاق خودتان، روی یک تخت مجزا بخوابانید.

 در حالت ایده‌آل کودک باید حداقل به مدت شش ماه و در صورت امکان تا یک سال در اتاق شما، اما به تنهایی در گهواره یا تخت خودش بخوابد.

تخت بزرگسالان برای نوزادان ایمن نیست. کودک ممکن است بین فضای بین تشک و دیوار یا قسمت های مختلف گیر کند و خفه شود. هم چنین ممکن است والدین هنگام خواب به طور تصادفی غلت بزنند و بینی و دهان کودک را بپوشانند که می تواند خود منجر به خفگی شود.

• بهتر است کودک از شیر مادر تغذیه شود: شیرمادر به محافظت از کودک در برابر SIDS و بسیاری از بیماری های دوران کودکی کمک می کند. هنگامی که با کودک خود در اتاق مشترک هستید، شیردهی آسان تر است. هم چنین کودک نزدیکتان می خوابد و می توانید مراقب او باشید.
• از پستانک استفاده کنید.

 مکیدن پستانک بدون بند در زمان خواب ممکن است خطر SIDS را کاهش دهد.

 یک نکته: اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید، منتظر بمانید تا به 3 تا 4 هفتگی برسد و بعد به او پستانک بدهید تا به روال شیردهی عادت کند.

اگر کودک شما به پستانک علاقه ای ندارد، او را مجبور نکنید. توجه داشته باشید اگر در هنگام خواب پستانک از دهان نوزاد افتاد نباید آن را مجدد داخل دهانش بگذارید.

• واکسیناسیون کودک را به موقع انجام دهید.

هیچ مدرکی مبنی بر این که واکسیناسیون خطر SIDS را افزایش می دهد وجود ندارد و برخی شواهد نشان می دهد که ایمن سازی می تواند حتی به پیشگیری از SIDS کمک کند.

این اطلاعات را با هر کسی که ممکن است از کودک شما مراقبت کند به اشتراک بگذارید. برای همه والدین، پرستاران کودک و مراقبین ضروری است که در مورد چگونگی کاهش خطر مرگ ناگهانی نوزاد هنگام خواب مطلع باشند.