تالیف و ترجمه: دکتر امیررضا نبی قدیم (پزشک)

تیروئید یک غده کوچک پروانه ای شکل در قاعده گلو است. تیروئید هورمون تیروکسین را تولید می کند که به بدن در تنظیم موارد زیر کمک می کند:

• متابولیسم؛
• فشار خون؛
• ضربان قلب؛
• دمای بدن؛
• وزن بدن.

چنانچه سلول های این غده بدون کنترل شروع به تکثیر کنند، فرد به سرطان تیروئید مبتلا می شود.

با بروز سرطان تیروئید، سلول های سرطانی غیرطبیعی می توانند سلول های طبیعی را به مرور از رده خارج کنند. این سلول ها هم چنین می توانند به سایر قسمت های بدن نیز گسترش یابند.

سرطان تیروئید در زنان تقریباً سه برابر بیشتر از مردان رخ می دهد. در واقع این بیماری پنجمین سرطان شایع در سراسر جهان و ایران است.

علایم

سرطان تیروئید می تواند علایم و نشانه های بیماری های دیگر را تقلید کند.

علایم آن می تواند شامل موارد زیر باشد:

• وجود توده یا تورمی در ناحیه گردن؛
• درد گردن که از جلو شروع می شود و گاهی به سمت گوش کشیده می شود؛
• گرفتگی صدا؛
• تغییرات صدای پایدار؛
• مشکل در بلع؛
• تنگی نفس؛
• سرفه های مداوم.

عوامل خطر

عامل خطر به ویژگی ها یا سابقه پزشکی خاصی گفته می شود که فرد دارنده آن را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری قرار می دهد.

برخی از عوامل خطر را می توان تغییر داد، در حالی که برخی دیگر این امکان را ندارند. با این حال فقط به دلیل این که شما یک یا چند عامل خطر دارید، به این معنی نیست که ناگزیر به بیماری مرتبط با آن مبتلا خواهید شد.

عوامل خطر مرتبط با سرطان تیروئید می تواند شامل موارد زیر باشد:

• جنس مؤنث؛
• سن 20 تا 55 سال؛
• سابقه خانوادگی سرطان تیروئید؛
• داشتن یک بیماری ارثی، مانند بیماری پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (پولیپ­ های فراوان در روده بزرگ)؛
• مواجهه بیش از حد با اشعه هایی همچون اشعه ایکس یا پرتودرمانی در دوران کودکی؛
• مواجهه بیش از حد با آفت کش ها؛
• اضافه وزن یا چاقی؛
• ابتلا به سرطان پستان.

در یک مطالعه مروری در سال 2015 مشخص شد که داشتن رژیم غذایی حاوی ید، مثل ماهی و غذاهای دریایی در جمعیت های دارای کمبود ید ممکن است منجر به کاهش اندکی در خطر ابتلا به سرطان تیروئید شود.

تشخیص سرطان تیروئید

نتایج معاینه فیزیکی یا آزمایش ها می تواند وجود سرطان تیروئید را نشان دهد.

به عنوان مثال در معاینه گردن ممکن است توده کوچک یا بزرگی در تیروئید مشخص شود. غدد لنفاوی نیز ممکن است بزرگ شده و شناسایی شوند.

برخی از روش هایی که می توان با آنها سرطان تیروئید را تشخیص داد عبارتند از:

• نمونه برداری سوزنی: در نمونه برداری، پزشک با استفاده از یک نوع سوزن، سلول‌های تیروئید را برای بررسی های آزمایشگاهی سرطان برمی‌دارد. این کار می تواند به شناسایی نوع سرطان کمک کند.
• آزمایش عملکرد تیروئید: این آزمایش خون، سطح هورمون های تیروئید را می سنجد.
• سونوگرافی تیروئید: سونوگرافی از امواج صوتی استفاده می کند تا تصاویری از غده تیروئید را نشان دهد؛ از این طریق وجود موارد مشکوک در این غده مشخص شده و ارزیابی می شود.
• سی تی اسکن و ام آر آی: این روش های تصویربرداری ممکن است برای بررسی دقیق مناطقی که سرطان تیروئید به آنجا گسترش یافته است انجام شود.
• اسکن تیروئید: این روش تصویربرداری از مقدار کمی ید رادیواکتیو برای بررسی عملکرد تیروئید شما استفاده می کند.

درمان

درمان سرطان تیروئید بستگی به نوع سرطان، اندازه تومور و متاستاز یا گسترش آن به مناطق دیگر دارد.

برخی از روش های درمانی عبارتند از:

• جراحی: برداشتن قسمتی از تیروئید یا تمام آن درمان ارجح برای تومورهای سرطانی با اندازه 1 تا 4 سانتی متر است. اگر غدد لنفاوی نیز تحت تأثیر قرار گرفته باشند، پزشکان ممکن است آنها را نیز بردارند. این کار ممکن است توان تولید هورمون تیروئید توسط بدن شما را کاهش دهد. در این صورت پزشک با تجویز داروی لووتیروکسین، کمبود هورمون تیروئید را جبران می کند.
• درمان با ید رادیواکتیو: غده تیروئید تقریبا تمام ید موجود در بدن را جذب می کند. بنابراین پزشکان با تجویز ید رادیواکتیو، ممکن است از این عملکرد تیروئید برای کشتن سلول های سرطانی استفاده کنند. ممکن است پس از جراحی نیز از درمان با ید رادیواکتیو برای تخریب بافت تیروئید باقی مانده یا سلول های منتشرشده به سایر نقاط استفاده شود.
• پرتودرمانی(رادیوتراپی): رادیوتراپی متمرکز بر غده تیروئید می تواند سلول های سرطانی را از بین ببرد.
• شیمی درمانی: دارویی است که به صورت تزریقی یا خوراکی برای مبارزه با سلول های سرطانی تجویز می شود.
• درمان دارویی هدفمند: پیشرفت‌های پزشکی دانشمندان را به ساخت داروهای جدیدتری سوق داده است که می‌توانند تغییرات درون سلول‌ها (نشانگرهای زیستی) را که باعث سرطانی شدن آنها می‌شود هدف قرار دهند. این داروها با هدف قرار دادن این نشانگرها می توانند به جلوگیری از رشد سلول های سرطانی و هم چنین تشکیل رگ ‌های خونی جدید که برای رشد سلول های سرطانی مورد نیاز است، کمک کنند.

عوارض

حتی اگر برای برداشتن غده تیروئید خود عمل جراحی انجام دهید، احتمالا هم  چنان به درمان نیاز خواهید داشت. پزشک خطر عود سرطان و اثرات بالقوه ای که روی بدن شما داشته یا هنوز دارد را بررسی می کند.

درمان‌های خاص، مانند درمان با ید رادیواکتیو و شیمی‌درمانی نیز ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند.

هم چنین اگر غده تیروئید شما برداشته شود، احتمالا باید روزانه دارو مصرف کنید تا جایگزین هورمون‌هایی شود که غده تیروئید مسئول تولید آن بود. این دارو به حفظ متابولیسم شما کمک می کند و در عین حال از عود مجدد سرطان نیز جلوگیری می کند.

چشم انداز طولانی ­مدت بیماران

افرادی که در مراحل اولیه سرطان تیروئید تشخیص داده می شوند، معمولا به خوبی به درمان پاسخ می دهند و بهبود می یابند.

با این حال برخی از انواع سرطان تیروئید نسبت به سایرین میزان عود بیشتری داشته و تهاجمی تر هستند. سرطان تیروئید نرخ بقای 5 ساله 95 درصدی دارد.

این عدد به این معنی است که 95 درصد از افرادی که تشخیص سرطان تیروئید دارند، 5 سال پس از تشخیص زنده خواهند بود.

پیشگیری

در بیشتر موارد علت سرطان تیروئید مشخص نیست؛ به این معنی که برای بسیاری از افراد هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از آن وجود ندارد.

با این حال با اجتناب از عوامل خطر قابل تغییر مطرح شده برای سرطان تیروئید می توان از خطر ابتلا به این نوع سرطان، حتی به میزان اندک، کاست.

برخی از انواع سرطان تیروئید می توانند ارثی باشند بنابراین اگر در خانواده یا اقوام شما سابقه این نوع سرطان تیروئید وجود دارد، بهتر است با پزشک مشورت کنید و طبق صلاحدید وی به صورت دوره ای آزمایش ها یا معاینات لازم را جهت بررسی خطر این نوع سرطان انجام دهید.