افسردگی پس از زایمان نوعی افسردگی شدید است که معمولا طی 4 هفته پس از زایمان آغاز می‌شود.

افسردگی پس از زایمان با توجه به فاصله بین زایمان و شروع علائم و شدت افسردگی تشخیص داده می شود.

پس از زایمان، تغییرات شیمیایی از جمله اُفت ناگهانی سطح هورمون‌ها در بدن زنان اتفاق می‌افتد.

ارتباط دقیق بین اُفت میزان هورمون‌ها و افسردگی، هنوز شناخته شده نیست، اما آنچه مشخص است اینکه سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در دوران بارداری تا ده برابر افزایش پیدا می‌کند و پس از زایمان، به شکل قابل توجهی، میزان این هورمون‌ها کاهش می‌یابد.

سه روز پس از زایمان، سطح این هورمون‌ها کاهش پیدا کرده و به میزان قبل از دوران بارداری می‌رسد.

علاوه بر این تغییرات هورمونی، تغییرات روانی و تغییراتی که در روابط اجتماعی مادر بروز می‌کند، خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می دهد.

علایم افسردگی پس از زایمان  کدامند؟

علایم افسردگی پس از زایمان، مشابه علایمی هستند که به طور طبیعی پس از تولد کودک بروز می‌کند. علایمی مانند دشواری در خوابیدن، تغییر در اشتها، خستگی شدید، کاهش میل جنسی و تغییرات خُلقی.

اما تفاوت اینجاست که این علایم با سایر علایم افسردگی، همراه خواهند بود. علایمی مانند خُلق افسرده، از دست دادن احساس لذت، احساس بی‌ارزش بودن، ناامیدی، درماندگی، فکر کردن درباره خودکشی یا حتی آسیب رساندن به دیگران.

عواملی که احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

• داشتن سابقه ابتلا به افسردگی، قبل از باردار شدن یا حین بارداری
• سن بارداری مادر؛ هر چه زنان در سنین پایین تری باردار شوند، بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی  پس از زایمان قرار دارند.
• داشتن احساس تردید در مورد بارداری
• تعداد فرزندان، هرچه تعداد فرزندان بیشتر باشد، احتمال بروز افسردگی پس از زایمان در مادر بیشتر می‌شود.
• داشتن سابقه ابتلا به افسردگی یا اختلال افسردگی قبل از قاعدگی
• نداشتن حمایت‌های اجتماعی مناسب
• زندگی کردن به تنهایی
• مشکلات در روابط زناشویی

پس از تولد کودک، سه نوع تغییر خُلقی در زنان بروز می‌کند:

• کاهش خُلق پس از زایمان: در اغلب زنانبروز این حالت در روزهای پس از تولد کودک، طبیعی است و معمولا به شکل نوسان خُلق ناگهانی مادر ( از خوشحالی خیلی زیاد به حالت ناراحتی شدید) دیده می‌شود. او ممکن است یک دفعه بدون دلیل شروع کند به گریه کردن، به علاوه احساساتی مانند بی‌تابی، زود رنجی، بی‌قراری، اضطراب، تنهایی و غمگینی را تجربه کند. حالت‌های ذکر شده، ممکن است از چند ساعت تا دو هفته پس از زایمان ادامه پیدا کنند. معمولا کاهش خلق پس از زایمان خود به خود برطرف می شود و نیازی به مداخله پزشکی نیست. با این حال، پیوستن به گروه‌های حمایتی که از مادران جوان تشکیل شده یا حتی صحبت کردن با مادران دیگر می‌تواند در بهبودی بیمار موثر باشد.
• افسردگی پس از زایمان : این افسردگی، چندین روز یا چند ماه پس از تولد کودک بروز می‌کند. در کاهش خُلق پس از زایمان، ممکن است زنان حالت‌هایی از افسردگی پس از زایمان مانند حالت غمگینی، ناامیدی، اضطراب و زودرنجی را تجربه کنند. اما در افسردگی پس از زایمان، مادران این علایم را به صورت شدیدتری تجربه خواهند کرد، به حدی که قادر به انجام فعالیت‌های روزانه نخواهند بود. در این صورت ممکن است نیاز باشد به پزشک مراجعه کنند. در صورت عدم درمان، علایم بیماری بدتر خواهد شد. با وجود اینکه افسردگی پس از زایمان، یک بیماری جدی است اما با استفاده از دارو یا انجام مشاوره قابل درمان می‌باشد.
• جنون پس از زایمان: این حالت یک بیماری روحی جدی است که مادرانی که تازه زایمان کرده‌اند را درگیر می‌کند. این بیماری معمولا در سه ماهه اول پس از تولد کودک اتفاق می‌افتد. در این حالت، ممکن است مادر ارتباط با واقعیت را از دست بدهد، دچار توهم (مثلا صداهایی بشنوند که در واقعیت وجود ندارند) یا تفکرات غیرواقعی (مانند باور قوی نسبت به چیزهایی که غیرمنطقی هستند) شود. البته توهمات دیداری (دیدن چیزهایی که وجود ندارند) چندان شایع نیست. سایر علایم بیماری عبارتند از: بی‌خوابی (ناتوانی در خوابیدن)، اضطراب یا عصبانیت، بی‌قراری و احساسات و رفتارهای عجیب و غریب. زنانی که جنون پس از زایمان را تجربه می‌کنند، باید فورا درمان شوند و تقریبا همیشه لازم است از دارو استفاده کنند. گاهی وقت‌ها لازم است زنانی که دچار جنون پس از زایمان شده‌اند، در بیمارستان بستری شوند.

نکات قابل توجه پس از تولد کودک

در اینجا نکاتی ارائه می‌شود که به شما کمک می‌کند بر مشکلاتی که پس از تولد کودک ممکن است پیش بیاید، غلبه کنید:

• درخواست کمک کنید، بگذارید دیگران بدانند که می‌توانند به شما کمک کنند.
• در مورد خود و کودک تان توقعات واقع بینانه‌ای داشته باشید.
• ورزش کنید؛ البته محدودیت‌ها و نکاتی که پزشک ذکر کرده را در نظر بگیرید.
• پیاده روی کنید و برای گردش و تفریح از منزل خارج شوید.
• این واقعیت را قبول کنید که ممکن است روزهای خوب و همچنین روزهای بدی را پیش رو داشته باشید.
• یک رژیم غذایی مناسب را دنبال کنید و از مصرف کافئین و نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید.
• وقت بیشتری را با همسر خود سپری کنید.
• با دوستان و اعضای خانواده بیشتر در ارتباط باشید.
• وقتی کودک شما خواب است، شما هم می‌توانید استراحت کنید و بخوابید.

اگر افسردگی پس از زایمان  درمان نشود، برای مادران جوان و کودک آنها خطرناک خواهد بود؛ بنابراین لازم است در صورت مشاهده موارد زیر، به پزشک مراجعه شود:

• اگر علایم افسردگی پس از زایمان ، بیشتر از 2 هفته ادامه پیدا کند.
• در صورتی که مادر، قادر به انجام فعالیت‌های روزمره نباشد.
• چنان چه مادر، دچار در فکر آسیب رساندن به خود یا کودک باشد.
• در صورتی که مادر در کل روز، احساساتی مانند اضطراب، ترس یا دلواپسی و بی‌قراری را تجربه کند.