دکتر علیرضا غزنوی (فوق تخصص ارتوپدی کودکان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران)

نام لاتین بیماری پای پرانتزی، ژنوواروم (Genu Varum) است.

اگر در حالی که قوزک‌ها به هم چسبیده‌اند، فاصله بین زانوها به هر دلیلی افزایش پیدا کند، پای پرانتزی (ژنوواروم) نامیده می‌شود.

در اطفال از زمان نوزادی تا حدود 2 سالگی، بروز زانوی پرانتزی طبیعی است که ژنوواروم فیزیولوژیک خوانده می‌شود و تا2 و نیم سالگی به تدریج برطرف خواهد شد.

در یک کودک طبیعی پس از این سن، به تدریج امتداد زانوها به سوی ضربدری شدن (شبیه حرفX ) پیش می‌رود.

تاحدود 3 و نیم سالگی حداکثر پای ضربدری یا ژنووالگوم را می‌بینیم و پس از آن تا حدود 8 سالگی امتداد زانوها فرم افراد بالغ را پیدا می‌کند که مختصری به صورت پای ضربدری است.

این سیر طبیعی امتداد زانو از نوزادی تا بلوغ ادامه خواهد داشت.

زانوی پرانتزی فیزیولوژیک معمولا به صورت دو طرفه و قرینه است و تا حدود 2 سالگی بهبود پیدا می‌کند.

نوع بیمارگونه (پاتولوژیک) زانوی پرانتزی ممکن است یک طرفه، پیش رونده و غیر قرینه باشد؛ یعنی شدت یک طرف بیش از طرف مقابل باشد.

نوع بیمارگونه آن بعد از 2 سالگی هم ادامه می‌یابد و در بیشتر موارد نیاز به درمان دارد.

یکی از بیماری‌هایی که باعث ایجاد پای پرانتزی می‌شود، کمبود ویتامینD  (راشیتیسم) است که به دلیل نرمی استخوان باعث انحراف زانو می‌‌شود.

اگر تا قبل از 2 سالگی، مادر در دادن قطره ویتامینD  به کودک کوتاهی کند، ممکن است فرزندش دچار نرمی استخوان شود.

همان طور که می‌دانید ویتامینD  تحت تاثیر نور خورشید در لایه‌های پوست ساخته می‌شود.

اما متاسفانه به دلیل آلودگی شهرهای بزرگ و زندگی در آپارتمان، نور خورشید به طور موثر به بدن نمی‌رسد؛ بنابراین بسیاری از افراد جامعه دچار کمبود این ویتامین خواهند شد.

از سایر علل بروز زانوی پرانتزی بیماری بلانت (Blount) است که در حقیقت اختلال در صفحه رشد پایین زانو است.

کودکان مبتلا به این اختلال اکثرا چاق هستند، معمولا زانوی پرانتزی یک طرفه یا غیرقرینه دارند و انحراف زانوی آنها اغلب بدون سیر بهبود پیشرفت می‌کند.

در صورت تشخیص زود هنگام این بیماری تا قبل از 3 سالگی، درمان آن با تجویز کفش‌های مخصوص به نام بریس میسر است.

در صورتی که بیماری تا سن 4 سالگی تشخیص داده نشود، نیاز به درمان جراحی دارد.

از این رو لازم است والدین به اختلالاتی مانند زانوی پرانتزی که یک طرفه یا غیر قرینه در کودکان چاق و یا عدم سیر بهبودی زانوی پرانتزی توجه کافی داشته باشند.

از دیگر علل بروز زانوی پرانتزی در کودکان، شکستگی صفحه رشد پایین و بالای زانوست که باعث غیرقرینگی رشد و ایجاد انحراف زانو می‌شود؛ معمولا چنین اختلالاتی با جراحی قابل درمان هستند.

به علاوه اختلال صفحه رشد به دلیل عفونت زانو و استخوان نزدیک صفحه رشد نیز ایجاد می‌شود.

درمان موارد زانوی پرانتزی فیزیولوژیک که تا حدود 2 یا 2 و نیم سالگی بهبود می‌یابد، تنها با دادن آگاهی به والدین امکان پذیر است و نیازی به تجویز کفش یا بریس نخواهد بود.

اما گاهی والدین به خصوص مادر بزرگ‌ها اصرار زیادی به تجویز کفش دارند که کار صحیحی نیست و هیچ کمکی به درمان کودک نمی‌کند.