سلامت مغز در دوران سالمندی
ﻣﺴﺌﻠﻪ اى ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮس از ﭘﯿﺮى ﻣﻰ ﺷﻮد از دﺳﺖ دادن ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﻫﺎى ﺟﺴﻤﻰ ﻧﯿﺴﺖ، ﺑﻠﮑﻪ از دﺳﺖ دادن ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰﻫﺎى ذﻫﻨﻰ اﺳﺖ.
ﻣﺴﺌﻠﻪ اى ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮس از ﭘﯿﺮى ﻣﻰ ﺷﻮد از دﺳﺖ دادن ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﻫﺎى ﺟﺴﻤﻰ ﻧﯿﺴﺖ، ﺑﻠﮑﻪ از دﺳﺖ دادن ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰﻫﺎى ذﻫﻨﻰ اﺳﺖ.
ﺳﺎﻟﺨﻮردﮔﻰ ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﻫﺎى ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ، اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﻰ از ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎى اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ، ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮىﭘﯿﺮى در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد.
ﺟﻤﻌﯿﺖ 65 ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﮐﻬﻨﺴﺎﻟﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻣﯿﺰان ﺗﺤﺼﯿﻻت ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻧﺮخ ﻓﻘﺮ ﮐﻤﺘﺮى در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﺴﻞ ﻫﺎى ﮔﺬﺷﺘﻪ دارﻧﺪ.
ﻫﻤ ﭽﻨﯿﻦ از ﻧﻈﺮ ﻧﮋادى و ﻗﻮﻣﻰ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻣﺰاﯾﺎ، ﺑﺎ زوال ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﻫﺎى ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ، ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﻰ آﻧﻬﺎ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد.
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ درﺻﺪ زﯾﺎدى از اﻓﺮاد ﻣﺴﻦ ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺰﻣﻦ ﭘﺰﺷﮑﻰ زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ، ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دﻏﺪﻏﻪ ﻫﺎى ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﮐﺎﻧﻮن ﺗــﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻦ رﻓﺎه ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ، ﻋﺎﻃﻔﻰ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ در ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان، ﻣﺎ را ﻣﻠﺰم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺣﻔﻆ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ در اﻓﺮاد ﺳﺎﻟﻤﻨﺪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮى داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ.
چگونگی جلوگیری از زوال شناختی مرتبط با سن موضوع بسیاری از مطالعات و بحث های اخیر است.
به طور کلی:
• زوال شناختی چیست و چه تفاوتی با اختلالات شناختی، آلزایمز و زوال عقل دارد؟
• زوال شناختی از چه زمانی شروع می شود؟
• آیا برای زوال شناختی و سلامت شناختی به ترتیب عوامل خطر یا عوامل محافظتی وجود دارد؟
زوال شناختی چیست؟
زوال شناختی اصطلاحی است که همراه با اختلالات شناختی، آلزایمر و زوال عقل، اغلب در بحث درباره ادراک و پیری استفاده می شود.
در ابتدا باید گفت که زوال شناختی رایج مرتبط با سن از یک بیماری خاص به نام اختلال شناختی خفیف (MCI) متمایز می باشد. افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف دچار اختلال حافظه هستند که برای دیگران مشهود است.
برخی از کارشناسان معتقدند که اختلال شناختی خفیف نشان دهنده مرحله انتقالی بین پیری طبیعی و آلزایمر و پیش درآمد زوال عقل است.
در واقع بیماری آلزایمر در مدت یک سال در 12 درصد از بیماران مبتلا به اختلال شناختی خفیف ایجاد می‌شود.
برخی دیگر معتقدند که اختلال شناختی در واقع نشان دهنده زوال عقل اولیه است.
تقریبا 22 درصد از افراد 71 ساله یا بیشتر دارای اختلال شناختی بدون زوال عقل هستند.
اختلالات خفیف در سایر زمینه های شناختی مانند کارکردهای اجرایی (برنامه ریزی و انجام وظایف، تفکر انتزاعی، انعطاف پذیری، تصمیم گیری و غیره) نیز شناسایی شده است.
اختلال شناختی مرتبط با بیماری‌های مزمن پزشکی 24 درصد از اختلالات شناختی بدون زوال عقل را شامل می شود.
اختلالات شناختی اغلب به طور خفیف شروع می شوند.
اما با گذشت زمان پیشرفت کرده و به مرحله ای می رسند که بر کیفیت زندگی فرد مبتلا تاثیر عمیقی می گذارند.
شناخت اختلالات شناختی مختلف، علائم آن ها و گزینه های درمانی مربوط به هر یک از این اختلالات، بسیار مهم است.
انواع اختلالات شناختی کدامند؟
این اختلالات، بخشی از طبقه بندی اختلالات عصبی شناختی در ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-V) هستند.
اختلالات شناختی به هر نوع اختلالی اطلاق می شوند که عملکرد شناختی فرد را به میزان قابل توجهی مختل می کنند.
تا جایی که عملکرد طبیعی در جامعه، بدون درمان اختلال فرد، غیرممکن خواهد بود.
برخی از اختلالات شناختی شایع، عبارت اند از:
- آلزایمر
- فراموشی
- زوال عقل
- اختلالات رشدی
- اختلالات مهارت های حرکتی
- اختلال شناختی ناشی از مصرف مواد
بیماری آلزایمر، یکی از شایع ترین اختلالات شناختی است.
چه عاملی باعث بروز اختلالات شناختی می شود؟
مانند بسیاری از اختلالات روانی، این اختلالات نیز توسط عوامل مختلفی ایجاد می شوند.
برخی از اختلالات شناختی، به دلیل استعداد ژنتیکی ایجاد می شوند و بروز برخی دیگر از این اختلالات، به عوامل محیطی مربوط می شود.
علل شایع محیطی اختلالات شناختی، شامل فقدان مصرف مواد مغذی مورد نیاز و تعاملات مخرب در مراحل آسیب پذیر رشد شناختی، به ویژه در دوران نوزادی، است.
سایر علل شایع بروز اختلال شناختی، شامل سوء مصرف مواد و آسیب های جسمی است.
هنگامی که ناحیه ای از مغز که عملکرد شناختی را کنترل می کند آسیب ببیند، چه در اثر مصرف زیاد مواد مخدر، چه در اثر مصرف الکل و چه در اثر ضربه جسمی، این تغییرات عصبی فیزیولوژیکی می توانند منجر به بروز اختلال شناختی شوند.
علایم اختلال شناختی کدامند؟
علایم اختلالات شناختی، با توجه به نوع اختلال شناختی بروز یافته، متفاوت است.
اما برخی از علایم و نشانه های شایع این مشکلات روانی، در بیشتر اختلالات، با هم شباهت هایی دارند.
برخی از شایع ترین علائم ابتلا به اختلال شناختی، عبارت اند از:
- گیجی
- بروز اختلال در قضاوت
- اختلال در هماهنگی حرکتی
- سردرگمی در شناخت هویت
- از دست دادن حافظه کوتاه مدت یا بلند مدت
آلزایمر چیست ؟
آلزایمر شایع ترین شکل زوال عقل است.
تمایز بین زوال شناختی طبیعی ناشی از افزایش سن و آلزایمر این است که آلزایمر نه تنها شامل از دست دادن حافظه است، بلکه شامل آسیب سلول‌های مغزی و تغییرات رفتاری مرتبط و بدتر شدن عملکرد عمومی در فعالیت‌های روزانه نیز می‌شود.
افراد مبتلا ممکن است قادر به یادگیری، درک یا حفظ اطلاعات جدید نباشند و در کلام دچار محدودیت شوند.
آنها ممکن است توانایی تفکر انتزاعی را از دست بدهند و نتوانند به درستی قضاوت کنند یا کارهای پیچیده را انجام دهند.
آلزایمر اشکال شروع زودرس و دیررس دارد.
اگرچه آلزایمر کانون بسیاری از تحقیقات بوده است، اما هنوز مشخص نیست که آیا آلزایمر دیررس نشان دهنده تسریع از دست دادن حافظه پیشرونده مرتبط با پیری طبیعی است یا یک بیماری متمایز است.
