دکتر رزیتا داوری آشتیانی(فوق تخصص روانپزشکی)

سایر علایم بیماری اوتیسم

دسته دیگر از علایم اوتیسم، الگوهای رفتاری و کلامی تکراری و علایق و فعالیت‌های محدود می‌باشد.

این الگوهای رفتاری تکراری ممکن است به شکل رفتارهای کلیشه‌ای مانند بال بال زدن، دور خود چرخیدن یا حرکت دادن انگشتان باشد و در شرایطی که آنها دچار هیجانات مثبت یا منفی می‌شوند این حرکات را از خود بروز می‌دهند.

در واقع انجام این حرکات، غیرارادی و صرفا جهت خود آرامش بخشی است.

به عنوان مثال وقتی پدر به منزل می‌آید، کودک شروع به بال بال زدن می‌کند چون هیجانی شده است.

گاهی در بچه‌هایی که به اوتیسم شدید مبتلا هستند یا از توان هوشی کمی برخوردارند، رفتارهای خود آسیب‌رسان مانند کوبیدن سر به دیوار یا گاز گرفتن انگشتان نیز بروز می‌کند.

کلام تکراری نیز در کودکان اوتیستیک بسیار دیده می‌شود، به عنوان مثال عباراتی را که حتی خیلی بی‌معنی هستند، به طور مرتب تکرار می‌کنند و گاهی پژواک کلام در آنها دیده می‌شود؛ به این صورت که جملات دیگران را مرتبا تکرار می‌کنند بدون اینکه حتی معنی و مفهوم آن را بدانند.

در  مورد علایق محدود آنها می‌توان گفت موارد مشخصی در علاقه مندی‌های آنها وجود دارد که نباید تغییر کند؛ به عنوان مثال اگر چیزی در اتاقشان جا به جا شود، دچار هیجان، اضطراب و تحریک‌پذیری می‌شوند.

از سوی دیگر این کودکان در بازی‌هایشان نیز کلیشه‌های تکراری دارند، به عنوان مثال ممکن است اسباب بازی‌هایشان را به ردیف بچینند، بدون اینکه این کارشان معنا و مفهوم خاصی داشته باشد.

برخی از آنها غالبا میل به خوردن غذاهای خاصی دارند و اگر غذایشان عوض شود، دیگر مایل به خوردن آن نیستند.

به علاوه ممکن است به بوهای خاصی نیز حساس باشند.

از سوی دیگر برخی از کودکان اوتیستیک، حافظه خوبی دارند و علاقه دارند تمام جزئیات یک موضوع خاص را به خاطر بسپارند.

برای مثال  اگر به اتومبیل علاقه‌مند باشند، سعی می‌کنند مجلات مرتبط با حوزه اتومبیل را جمع‌آوری کنند و تمام اطلاعات و جزئیات در مورد اتومبیل‌های مختلف را حفظ کنند، سپس در هر جمعی که حضور پیدا می‌کنند، در مورد اتومبیل‌ها با تمام جزئیات و اطلاعاتی که در مورد آنها حفظ کرده‌اند صحبت خواهند کرد.

گاهی ایجاد کلکسیونی از اشیاء غیرمعمول نیز ممکن است در مورد برخی از این کودکان مشاهده شود.

جمع‌آوری اشیایی مانند پاکت‌های مواد غذایی که ارزش خاصی ندارند.

مسئله دیگر مربوط به حساسیت‌های حسی آنهاست که ممکن است یا بیش از حد یا کمتر از حد معمول باشد.

به عنوان مثال برخی از صداها مانند صدای تیک تاک ساعت، آنها را بیازارد در حالی که ممکن است حتی صدای جارو برقی را بتوانند به راحتی تحمل کنند.

حتی برخی از آنها لباس های تنگ، چسبان یا پشمی را اصلا دوست ندارند و قادر به پوشیدن آنها نیستند.

برخی از آنها حتی از تماس فیزیکی مانند بغل کردن نیز بیزار هستند، در حالی که بچه‌های طبیعی معمولا از قرار گرفتن در آغوش مادر لذت می‌برند.

با این حال، علایم ذکر شده در مورد تمام بچه‌های مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم صادق نیست؛ به علاوه علایم بیماری اوتیسم، محدود به علایم ذکر شده نمی‌باشد و علایم دیگری نیز برای تشخیص این بیماری وجود دارند؛ بنابراین جهت تشخیص این بیماری، لازم است به روانپزشک مراجعه شود.

علل بروز اوتیسم در کودکان

ژنتیک نقش موثری در بروز اوتیسم در کودکان ایفا می‌کند، به این ترتیب که میزان ارث پذیری اوتیسم، بالاترین میزان را در میان اختلالات روانپزشکی دارد.

البته عوامل دیگری از جمله سن بالای پدر و مادر نیز می‌تواند در بروز این بیماری موثر شناخته شود.

در چه سنی اوتیسم تشخیص داده می‌شود؟

گاهی علایم اختلال اوتیسم در کودکان زیر یک سال نیز قابل تشخیص است.

البته در آینده نزدیک، برنامه غربالگری در سیستم‌های بهداشتی کل کشور برای تشخیص زود هنگام اوتیسم انجام خواهد شد، به این ترتیب که  همزمان با مراجعه به مراکز بهداشتی-درمانی جهت انجام واکسیناسیون برای کودکان زیر 1 سال، غربالگری اختلال اوتیسم نیز در مورد آنها انجام شده و در صورت وجود علایمی مانند عدم تماس چشمی، عدم واکنش به شنیدن نام خود، عدم وجود لبخند اجتماعی و….. این کودکان برای تشخیص قطعی به روانپزشک ارجاع داده می‌شوند.

درمان اوتیسم

دکتر داوری در پایان سخنان خود به روش‌های درمانی بیماری اوتیسم اشاره کرد و افزود: شیوه اصلی درمان اوتیسم، درمان غیردارویی است؛ هر چه این بیماری زودتر تشخیص داده شود، درمان آن زودتر آغاز شود (قبل از 5 یا 6 سالگی) و هر چه بهره هوشی کودک بیشتر باشد، قطعا پاسخ‌گویی به درمان موثرتر خواهد بود.

حدود 40 درصد از کودکان اوتیسمی، بهره هوشی‌شان زیر 70 است و در رده عقب ماندگی خفیف قرار می‌گیرند.

هرچه هوش کودک بالاتر بوده و والدین او برای درمانش پیگیرتر باشند، قطعا درمان موثرتر خواهد بود.

یکی از درمان‌های غیردارویی اوتیسم رفتاردرمانی است؛ در این شیوه درمانی از شرطی‌سازی استفاده می‌شود که رفتارهای اجتماعی را به کودک می آموزند و در صورت انجام رفتارهای اجتماعی تشویق خواهد شد.

این روش درمانی بسیار فشرده است، به طوری که حدود 35 ساعت در هفته و غالبا در منزل انجام می‌شود.

کاردرمانی نیز برای بررسی و درمان حساسیت حسی این کودکان کاربرد دارد و در برقراری هماهنگی حسی آنها موثر است.

گفتاردرمانی از دیگر شیوه‌های درمان در حوزه درمان اوتیسم می‌باشد.

البته درمان دارویی اختلال اوتیسم معمولا برای هسته اصلی علایم چندان موثر نیست و فقط جهت درمان تحریک‌پذیری، پرخاشگری، رفتارهای خود آسیب‌رسان  و اختلالات همراه، از دارو استفاده می‌شود.

اختلالاتی مانند بیش فعالی، وسواس و تشنج ممکن است به صورت همراه وجود داشته باشد که دارودرمانی در این موارد موثر خواهد بود.