افراد سالمند به علت بالا بودن سن و ناتوانی‌هایی که در ابعاد جسمانی و روانی پیدا می‌کنند، بیشتر مستعد مشکلات مربوط به سلامت روان هستند.

اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، دمانس، تغییر الگوی خواب،احساس تنهایی و انزوای اجتماعی از جمله این مشکلات می باشند.

علایم بیماری دمانس در سالمندان

• ضعف حافظه و فراموشی در سالمند

جابه جا گذاشتن اشیاء، فراموشی قرارهای ملاقات، عدم مصرف دارو در ساعات مشخص  شده، تکرار یک سوال برای دفعات متعدد می‌تواند از علائم ابتلا به آلزایمر در سالمندان باشد.

• مشکلات تکلم  و بیان

زمانی که حافظه کوتاه مدت کاهش می‌یابد، توانایی بیمار برای یه یاد آوردن لغات مناسب جهت جمع‌بندی کاهش می‌یابد، به طوری که بیمار در جمله سازی دچار مشکل می‌شود .

• مشکل در خواندن و نوشتن

همچنان که توانایی تکلم و بیان کاهش می‌یابد، توانایی خواندن نیز کم می‌شود؛ به این دلیل که قدرت تمرکز فکرکاهش یافته و بیمار قادر به نگهداری اطلاعات به مدت لازم نیست و چون نمی‌تواند جمع بندی کند، هم زمان توانایی استفاده از اطلاعات را از دست می‌دهد.

• اِشکال در محاسبه

سالمندان  مبتلا به آلزایمر به دلیل فراموشی، توانایی تفکر انتزاعی را از دست می‌دهند و از آنجا که برای محاسبات عددی نیاز به حافظه دارند، در نتیجه دچار مشکل در محاسبات عددی می‌شوند.

• ضعف در تصمیم گیری

از آنجایی که فراموشی در سالمندان باعث می‌شود کارهای کوچک را فراموش کنند، ممکن است لباس مناسب هر فصل را نپوشند یا رفتار پرخاشگرانه داشته باشند.

• عدم آگاهی به زمان و مکان

از آنجا که حافظه نقش مهمی در ایجاد هماهنگی با محیط و آشنایی آن ایفا می‌کند، بیمار آلزایمری در درک زمان و فضا دچار مشکل می شود و گاه حتی آدرس منزل خود را گم  می‌کند.

• عدم شناسایی و تشخیص اطرافیان توسط سالمند

 از جمله علایم آزار دهنده آلزایمر یا دمانس در سالمندان، فراموشی نام‌های اطرافیان یا بستگان می‌باشد.

• از بین رفتن علاقه و احساس لذت

سالمند احساس می‌کند به دلیل اُفت توانایی‌های فکری و ناتوانی و ضعف حافظه برای جامعه مفید نیست و علاقه خود را به زندگی و مسائل مربوط به آن از دست می‌دهد.

• افکار هذیانی

در شروع آلزایمر، تفکرات بدبینانه زیاد دیده نمی‌شود، ولی به تدریج  با پیشرفت بیماری، سالمند توانایی برقراری ارتباط با رویدادها را از دست می‌دهد، افکار هذیانی بر وی مستولی شده و شکاک و بدبین می‌شود.

• مشکلات جنسی

اکثر این بیماران دچار افت میل جنسی خواهند شد.

• تغییرات شخصیتی در سالمندان

آلزایمر عملکرد مغز را تغییر می‌دهد. سالمندی که قبلا پرتــحرک و شاداب بوده، ممکن است گوشه گیر شود و بالعکس افراد گوشه گیر و خجالتی ممکن است تبدیل به  افرادی پرخاشگر و ناآرام شوند.

• بروز هیجان‌های کودکانه توسط سالمندان

 سالمند  ممکن است دانسته‌های قبلی یا تجربیات سابق خود را به دلیل تحلیل حافظه از دست بدهد بنابراین ممکن است رفتارهای غیرعادی از سالمند سر بزند. ممکن است به دلیل درگیری با دمانس یا نقصان حافظه از عهده انجام کارهای شخصی خود برنیاید.

تشخیص دمانس یا آلزایمر در سالمندان

• از آزمون‌های حافظه و تفکر می‌توان برای تشخیص این بیماری استفاده کرد .
• از سالمند بخواهید ســه شیء معمــولـی را نام ببرد و سپس یک بار بلافاصله و یک بار سه دقیقه بعد مجددا این نام‌ها را تکرار کند.
• توانایی نام بردن روزهای هفته با ترتیب معکوس
• توانایی شناخت دقیق روز، هفته، ماه و سال

افسردگی در افراد سالمند

افسردگی در افراد سالمند به شکلی متفاوت از افراد جوان بروز می‌کند.

در سالمندان، افسردگی اغلب با سایر بیماری‌ها و معلولیت‌های پزشکی همراه است و مدت زمان بیشتری طول می‌کشد.

افسردگی در سالمندان با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری همراه است.

در عین حال، افسردگی توانایی فرد سالخورده را برای توانبخشی کاهش می‌دهد.

علایم افسردگی در سالمندان عبارتند از:

• احساس غم و اندوه
• احساس ناامیدی یا حس گناه بدون هیچ دلیلی
• فقدان ناگهانی لذت در فعالیت های مورد علاقه
• خستگی
• از دست دادن تمرکز یا حافظه
• بی‌خوابی یا خواب بیش از حد
• افزایش یا کاهش شدید اشتها
• افکار یا تلاش های خودکشی
• سردرد
• درد‌های شکمی و مشکلات گوارشی

عوامل موثر در افسردگی سالمندان چیست؟

• جنسیت (زن)

• فقدان یک شبکه اجتماعی حمایتی

• حوادث زندگی استرس‌زا

• شرایط فیزیکی مثل سکته مغزی، فشار خون بالا، فیبریلاسیون دهلیزی، دیابت، سرطان، زوال عقل و درد مزمن بیشتر باعث افزایش افسردگی می‌شود.

عوامل خطرزا جهت تشدید افسردگی در سالمندان عبارتند از:

• مصرف برخی داروها

• وارد شدن آسیب به بدن ( قطع عضو، جراحی، سرطان یا حمله قلبی)

• سابقه خانوادگی افسردگی

• ترس از مرگ

• انزوای اجتماعی

• اقدامات خودکشی در گذشته

• وجود درد مزمن یا شدید

• سوء مصرف مواد

سایر بیماری های زمینه ای

مشکلات خواب در افراد سالمند

فرد سالمند هنگام خواب ممکن است دچار یک یا چند نوع مشکل شود:

• به سختی به خواب برود.
• 3 تا ۴ نوبت در طول شب بیدار شود و بعد نتواند به راحتی به خواب رود.
•  دچار خواب سبک باشد و خواب او عمیق  نباشد.
•   احساس کمبود خواب کافی
•   شب زود بخوابد و زود هم بیدار شود

علل ایجاد اختلال خواب در سالمندان 

• قطع موقت تنفس یا وقفه تنفسی در خواب: امکان قطع موقت تنفس هنگام خواب در افراد سالمند بسیار وجود دارد؛ به ویژه در افراد چاق یا کسانی که بیش از ۶۵ سال سن دارند.

دلایل قطع تنفسی در خواب عبارتند از: ۱. انسداد در مجاری هوایی  ۲. مشکل مغزی  ۳. هر دو

• حرکت‌های دوره‌ای اندام‌ها و نشانه‌های پای بی‌قرار باعث اختلال در خواب می‌شوند.
• عوارض مصرف برخی داروها نیز باعث بروز مشکلات خواب می‌شود. مشکل از آنجا شروع می‌شود که برخی سالمندان، این داروها را خودسرانه برای مدت طولانی مصرف می‌کنند و این کار سبب بی‌خوابی آنها می‌شود.
• ابتلا به بیماری‌های مختلف و درد در هر ناحیه از بدن باعث اختلال خواب می‌شود. آرتروز، آرتریت، بیماری‌های قلب و عروق، بیماری‌های گوارشی، اضطراب، افسردگی، دمانس، پارکینسون، پرکاری تیروئید، اختلال مزمن تنفسی و….. باعث بروز مشکلات خواب برای سالمندان می‌شود.