دکتر الهام یوسفی (داروساز)

بیماری های التهابی روده ( Inflammatory Bowel Diseases ) به دو دسته «کرون» و «کولیت اولسراتیو» تقسیم می شود.

بیماری کرون

بیماری کرون،  موجب التهاب در بافت لوله گوارشی می شود.

التهاب ایجاد شده توسط بیماری کرون، اغلب به عمق بافت های آسیب دیده  نفوذ می کند و می تواند دردناک و گاهی ناتوان کننده و در برخی مواقع باعث تهدید حیات فرد شود.

بیماری کرون می تواند در هر جایی از لوله گوارش در افراد متفاوت ظاهر شود.

در برخی بیماران قسمت انتهایی روده کوچک (ایلیوم) آسیب می بیند درحالی که در برخی دیگر ممکن است سراسر روده بزرگ (کولون) را ملتهب کند.

مناطق شایع التهاب در بیماری کرون انتهای روده کوچک و روده بزرگ (کولون) است.

دلیل اصلی کرون هنوز ناشناخته است. استرس و رژیم غذایی از علل تشدید بیماری هستند نه از علل بروز آن. احتمالا  نقص ایمنی و وراثت از دلایل ابتلا به این بیماری هستند. 

بیماری کولیت اولسراتیو

نوع دیگری از  بیماری التهابی روده (IBD) است که باعث التهاب طولانی مدت و زخم در دستگاه گوارش می شود.

کولیت اولسراتیو پوشش درونی روده بزرگ (کولون) و رکتوم(مقعد) را تحت تاثیر قرارمی دهد.

علایم این بیماری به طور ناگهانی بوجود  می آیند.

علایم کولیت اولسراتیو بسته به شدت التهاب روده متفاوت است.

 اغلب افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو علایم خفیف تا متوسط دارند. بسته به این که کدام بخش از روده ملتهب است ممکن است علایم و نشانه ها متفاوت باشند.

علت IBD چیست؟

هیچ توضیح مشخصی برای ایجاد IBD وجود ندارد .

نظریه غالب بیان می کند که یک فرایند احتمالا ویروسی، وابسته به باکتری یا آلرژیک، ابتدا روده کوچک و یا کولون را تحریک می کند و بسته به ژنتیک فرد، منجر به رشد آنتی بادی هایی می شود که به طور معمول “روده”را تحریک می کند و منجر به التهاب می شوند.

مشابه سایر بیماری های مزمن التهابی مانند آسم، آرتریت روماتوئید، پسوریازیس، مولتیپل اسکلروزیس و  … بر هم کنش پیچیده ای بین ساختار ژنتیک فرد، سیستم ایمنی و محیط اطراف او مانند فاکتورهای غذایی و میکروب هایی که در روده ما زندگی می کنند وجود دارد، که مسئول التهاب مزمن کنترل نشده در بیماری است.

تقریبا ۱۰ درصد از بیماران مبتلا به IBD دارای یک عضو خانواده نزدیک مبتلا به بیماری هستند که نشانی از استعداد ژنتیکی در بیماران را بیان می کند.

علایم IBD چه می باشد ؟

زمانی که سطح روده ملتهب و زخمی می شود، توانایی خودش را برای جذب غذا و باز جذب آن از دست می دهد، که باعث اسهال و در شرایط شدیدتر، منجر به کاهش وزن می شود.

بیشتر بیماران دارای کرون و یا کولیت زخمی یا اولسراتیو، احساس نیاز فوری به اجابت مزاج و درد شکم دارند.

التهاب می تواند زخم های کوچک در کولون و رکتوم(راست روده) ایجاد کند.

این زخم ها ممکن است به هم وصل شده و زخم های بزرگ را ایجاد کنند که می تواند خونریزی کرده و اسهال خونی بدهد .

علایم بیماری التهابی روده در هر فرد متفاوت است، ممکن است در طول زمان تغییر کند، و می تواند از خفیف تا شدید باشد.

این علایم به سه دسته علایم عمومی، علایم روده ای و علایم خارج روده ای تقسیم می شوند :

علایم عمومی شامل : تب، کاهش اشتها، کاهش وزن، خستگی، تعریق شبانه، از دست رفتن چرخه طبیعی قاعدگی می باشد .

علایم روده ای شامل: اسهال مداوم (دفع متعدد شل و آبکی)، خونریزی مقعدی، زخم دهان، تهوع و استفراغ، نیاز فوری به اجابت مزاج، درد و انقباضات شکمی، احساس دفع ناکامل، یبوست (که میتواند منجر به انسداد روده شود)

علایم خارج روده ای شامل: علایم سیستم حرکتی (اسکلت و ماهیچه )، آرتریت یا همان التهاب مفاصل، پوکی استخوان، علایم پوستی و دهانی، علایم کبدی و صفراوی و پانکراس، سنگ کیسه صفرا، بعضا علایم چشمی می باشند.

تفاوت بیماری IBD و IBS چه می باشد ؟

بیماری التهابی روده به علت التهاب در روده ایجاد می شود که می تواند منجر به خونریزی، تب، افزایش تعداد گلبول های سفید خون، اسهال و درد شکمی شود .

سندرم روده تحریک پذیر(IBS) مجموعه ای از علایم ناشی از احساس ناراحتی یا عملکرد غیرطبیعی روده کوچک و بزرگ است.

سندرم روده تحریک پذیر با درد شکمی، اسهال و یا یبوست مشخص می شود اما با تب، خونریزی یا افزایش تعداد گلبول های سفید خون همراه نیست.

در این بیماران با انجام آزمایش کولونوسکوپی یا تصویربرداری با اشعه ایکس هیچ نتیجه غیرطبیعی یافت نمی شود.

روشهای تشخیص بیماری موارد زیر می باشد :

آزمایش خون: برای بررسی کم خونی و یا  یافتن نشانه هایی از عفونت

نمونه مدفوع: سلول های سفید خون در مدفوع شما می تواند نشان دهنده کولیت اولسراتیو باشد. نمونه مدفوع نیز می تواند در رد کردن سایر اختلالات، مانند عفونت ناشی از باکتری ها، ویروس ها و انگل ها کمک کند.

کولونوسکوپی: این آزمون اجازه می دهد تا پزشک شما تمام روده بزرگ را با استفاده از لوله نورانی نازک و انعطاف پذیر که به یک دوربین متصل شده است، مشاهده کند.  در این روش پزشک نیز می تواند نمونه کوچکی از بافت (بیوپسی) را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی جدا کند. گاهی اوقات یک نمونه بافت می تواند به تایید تشخیص کمک کند.

 رادیوگرافی ساده شکم: اگر شما علایم شدید دارید، پزشک شما ممکن است از رادیوگرافی منطقه شکم  به منظور رد عوارض جدی مانند گشاد شدن روده بزرگ و بدنبال آن احتمال سوراخ شدن آن استفاده کند.

 سی تی اسکن: اگر پزشک شما به یک عارضه از کولیت اولسراتیو یا التهاب روده کوچک و یا عفونت های داخل شکم مانند آبسه ها مشکوک باشد، سی تی اسکن انجام می شود. سی تی اسکن همچنین ممکن است نشان دهد که چه مقدار از روده ملتهب است.

گاهی ممکن است در مواجهه با بیماری احساس درماندگی کنید، اما تغییر در شیوه زندگی و رژیم غذایی به کنترل علایم شما و طولانی شدن دوره های بهبودی تا عود دوباره بیماری کمک می کند.

استفاده از جراحی برای درمان بیماری های التهابی روده به نوع بیماری بستگی دارد.

برای مثال کولیت السراتیو را می توان با جراحی مداوا کرد زیرا این بیماری به روده ی بزرگ محدود می شود. زمانی که روده بزرگ برداشته شود بیماری باز نمی گردد.

اما با جراحی نمی توان بیماری کرون را درمان کرد، با این وجود برخی جراحی ها ممکن است در این بیماران انجام بشود.

جراحی بیش از اندازه در مبتلایان به بیماری کرون ممکن است به وخامت بیماری منجر شود.