مسمومیت غذایی به بیماری ناشی از مصرف غذای آلوده اطلاق می شود.

علت اصلی مسمومیت غذایی، میکروب های عفونت زا مانند باکتری ها و ویروس ها یا سم های تولیدی آنها می باشد.

علایم

علایم ناشی از مسمومیت غذایی می تواند از چند ساعت تا چند هفته بعد از مصرف غذای آلوده شروع شود.

این علایم عمدتا شامل احساس تهوع، استفراغ، اسهال آبکی یا خونی، دل پیچه و تب است.

در اغلب موارد این علایم خفیف تا متوسط بوده و خود به خود رفع می شوند.

با این حال گاهی بعضی بیماران علایم بسیار شدید دارند و نیاز به مراجعه به بیمارستان پیدا می کنند. بهبود علایم ممکن است از چند ساعت تا چند روز طول بکشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هر کدام از علایم زیر را داشتید، به یک مرکز درمانی مراجعه کنید:

1. استفراغ های مکرر،
2. استفراغ و اسهال خونی،
3. دل درد شدید،
4. تب بالای 38 درجه سانتی گراد،
5. دهیدراتاسیون (کم آبی بدن)؛ علایم کم آبی شامل احساس تشنگی، خشکی دهان، ادرار کم حجم یا نداشتن ادرار، احساس ضعف شدید، سرگیجه و احساس سبکی سر،
6. علایم عصبی مانند تاری دید، ضعف عضلانی، مور مور شدن بازو ها،
7. اسهالی که بیش از سه روز طول کشیده باشد.

علت

میکروب های عفونت زا یا سم های ناشی از آنها می توانند غذاها را در هر مرحله ای از تولید (رشد، برداشت، ذخیره سازی، حمل و نقل یا آماده سازی) آلوده کنند.

برای مثال کامپیلو باکترها که نوعی باکتری هستند، می توانند از طریق گوشت قرمز و مرغ در شرایطی که هنگام آماده سازی، مدفوع حیوان با گوشت آن تماس پیدا کند، منتقل شوند.

این عامل عفونی می تواند از طریق شیر غیرپاستوریزه و آب آلوده نیز منتقل شود.

افراد در معرض خطر

مسمومیت هر فرد بعد از مصرف غذای آلوده، به نوع عامل عفونی، میزان تماس با عامل عفونی، سن و سطح سلامت او بستگی دارد.

 با این حال بعضی از افراد بیشتر در معرض خطر هستند:

1. افراد مسن  بالای 65 سال: با افزایش سن، سیستم ایمنی توانایی پاسخ سریع و موثر به عوامل عفونی را از دست می دهد.
2. زنان باردار: در طول بارداری به دنبال تغییر در سوخت و ساز بدن و گردش خون، ریسک مسمومیت غذایی افزایش می یابد. علایم ممکن است شدید تر از سایر افراد باشد و حتی جنین هم تحت تاثیر این مسمومیت قرار بگیرد.
3. نوزادان و خردسالان زیر 5 سال: به این دلیل که سیستم ایمنی آنها تکامل نیافته است.
4. افراد دارای بیماری های مزمن: مبتلا بودن به بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری های کبدی، ایدز و دریافت داروهای شیمی درمانی یا رادیوتراپی، باعث کاهش سطح فعالیت سیستم ایمنی می شود.

عارضه جدی

شایع ترین عارضه جدی ناشی از مسمومیت غذایی، دهیدراتاسیون است. اگر به اندازه کافی مایعات برای جایگزینی آب از دست رفته بدن ناشی از اسهال و استفراغ بنوشید، دچار این عارضه نخواهید شد.

نوزادان، افراد مسن و افراد با ضعف ایمنی یا بیماری های مزمن، ممکن است دچار دهیدارتاسیون شدیدتری شوند. به این دلیل که توان کمتری در جبران مایعات از دست رفته بدن دارند.

دهیدراتاسیون در صورت عدم کنترل، ممکن است سبب بستری شدن بیمار در بیمارستان و حتی مرگ شود.

پیشگیری

برای پیشگیری از مسمومیت غذایی در خانه می توانید اقدامات زیر را انجام دهید که در چهار دسته کلی طبقه بندی می شود:

تمیز کردن

میکروب های مسبب مسمومیت های غذایی می توانند در محیط های مختلفی رشد کنند و در سراسر آشپزخانه پراکنده شوند.

 بنابراین:

• دستانتان را قبل و بعد از آماده سازی غذا و در طول آن و قبل از مصرف غذا با آب گرم و صابون به مدت 20 ثانیه بشویید.
• ظروف و سطوح مورد استفاده در تهیه غذا را با آب داغ و شوینده مناسب بشویید.
• میوه ها و سبزیجات را با آب روان بشویید.

جدا کردن

مواد غذایی خام مانند گوشت قرمز، مرغ، غذاهای دریایی و تخم مرغ می توانند میکروب ها را به سایر مواد غذایی انتقال دهند.

 بنابراین:

• آنها را از سایر مواد غذایی حتی در هنگام خرید، جدا کنید.
• برای خرد کردن آنها از تخته های جداگانه استفده کنید.
• آنها را در یخچال و فریزر از سایر مواد غذایی جدا نگه دارید.

پختن

• مواد غذایی را در دمای مناسب بپزید. بهترین روش برای اطمینان از اینکه غذا در دمای مناسب پخته شده است یا نه استفاده از دماسنج است. شما با دیدن ظاهر غذا و تغییر در رنگ و قوام آن نمی توانید با اطمینان بگویید که غذا به طور کافی و در دمای مناسب پخته شده است یا خیر.
• دمای مناسب برای  پخت گوشت چرخ کرده، 1/71 درجه سانتی گراد، برای گوشت قرمز و ماهی 8/62 درجه سانتی گراد، برای مرغ و بوقلمون  9/73 درجه سانتی گراد و برای غذاهای مانده 8/173 درجه سانتی گراد می باشد.

سرد کردن

• رها کردن غذا در محیط سبب تکثیر باکتری ها در آن و تولید سم توسط آنها می شود که با پختن از بین نمی رود. حتی اگر تغییری در بو و مزه آن ایجاد نشده باشد، به معنی سالم بودن آن نیست. بنابراین در صورتی که مطمئن نیستید غذا در دمای مناسب نگه داری شده است، از مصرف آن اجتناب کنید.
• دمای مناسب یخچال 5/4 درجه سانتی گراد یا کمتر و دمای مناسب فریزر 18- درجه سانتی گراد و کمتر است.
• مواد غذایی فاسد شدنی را سریعا در یخچال بگذارید یا فریز کنید. در دماهای کمتر از  2/32 درجه سانتی گراد، حداکثر دو ساعت فرصت دارید که مواد غذایی فاسد شدنی را در یخچال یا فریزر بگذارید و در دماهای بالاتر، این زمان به یک ساعت کاهش می یابد.
• برای یخ زدایی مواد غذایی یخ زده، آنها را در دمای محیط رها نکنید. بهتر است آنها را از فریزر به یخچال منتقل کنید یا در مایکروویو، با برنامه Defrost یا 50% power، یخ زدایی کنید.

افراد در معرض خطر که در بالا به آن اشاره شد، باید موارد بیشتری را رعایت کنند که علاوه بر موارد بالا شامل توصیه های زیر است:

• اجتناب از مصرف گوشت، مرغ، ماهی، صدف و سوسیس خام؛
• اجتناب از مصرف تخم مرغ خام یا نیم پز، یا مواد غذایی شامل آنها مانند  خمیر کیک و بستنی خانگی؛
• اجتناب از مصرف جوانه های خام، مانند جوانه یونجه، لوبیا، شبدر و تربچه؛
• اجتناب از مصرف آبمیوه های غیرپاستوریزه؛
• اجتناب از مصرف شیر و سایر محصولات لبنی غیر پاستوریزه.

اقداماتی که در خانه می توانید انجام دهید

مسمومیت غذایی معمولا طی 48 ساعت خود به خود رفع می شود. اما اقدامات زیر می تواند بسیار کمک کننده باشد:

• اجازه بدهید معده شما آرام شود. برای چند ساعت خوردن و آشامیدن را متوقف کنید.
• می توانید تکه های یخ را بمکید یا جرعه های کوچک آب بنوشید. اگر علایم کم آبی شدید یا اسهال دارید، محلول های خوراکی ORS را امتحان کنید. هنگامی که به طور طبیعی ادرار می کنید و ادرارتان شفاف و تیره نیست، به این معنی است که مایعات کافی دریافت می کنید.
• به آرامی غذا خوردن را شروع کنید. غذاهای سبک، کم چرب و زود هضم مانند نان تست، موز و برنج انتخاب بسیار مناسبی هستند. در صورت بازگشت حالت تهوع از خوردن دست بکشید.
• تا زمانی که احساس بهتر شدن ندارید، از مصرف برخی مواد غذایی مانند محصولات لبنی، کافئین، الکل، نیکوتین و غذاهای چرب یا پر ادویه خودداری کنید.
• به میزان کافی استراحت کنید.