تا قبل از سال1901 پزشکان تصور می کردند که تفاوتی بین خون انسان های مختلف نیست و بسیاری از مردم در اثر آسیب های ناشی ازانتقال خون فوت می کردند.

تحقیقات پروفسور کارل لندشتاینر، پزشک اتریشی که جایزه نوبل را برنده شد و عنوان پدر طب انتقال خون را برای  این دانشمند به همراه داشت، منجر به نجات زندگی میلیون ها بیمار از طریق دریافت خون های اهدایی گردید.

تفاوت گروه های خونی مختلف به وجود یا عدم وجود پروتئین های ویژه ای به نام آنتی ژن یا “پادگن” بر می گردد.

 آنتی ژن ماده ‌ای است که می تواند بدن را برای ساخت پادتن تحریک نماید.

تقریبا تمامی موادی که به شکل آنتی ژن عمل می کنند، پروتئین های خارجی هستند که از راه عفونت، تزریق و یا روش های دیگر وارد بدن می شوند.

“پادتن” یا آنتی بادی ماده ‌‌ای است که در پاسخ به تحریک یک آنتی ژن در بدن ساخته شده و با آن واکنش نشان می دهد.

آنتی ژن های گروه های خونی بر سطح گلبول های قرمز قرار دارند و شامل ده ها نوع هستند. مهم ترین آنتی ژن های گروه های خونی، آنتی ژن های A و B می باشند.

برخی افراد آنتی ژن نوع A، برخی نوع B، برخی هر دو آنتی ژن A و B را دارا هستند و برخی نیز هیچ یک از این آنتی ژن ها را ندارند که به گروه خونی O  معروف می باشند.

علاوه بر گروه خونی A،B،O، سیستم دیگری به نام Rh  ( ار- هاش) نیز وجود دارد. هر فردی که عامل Rh  را روی گلبول های قرمز خود داشته باشد Rh   مثبت و اگر نداشته باشد Rh منفی است. حدود 85 تا 90 درصد از ایرانیان Rh مثبت و مابقی Rh منفی هستند.

البته آنتی ژن های دیگری هم موجود هستند که چون کمیاب ترند در این مبحث ذکر نمی شود.

بر این اساس ما هشت گروه خونی داریم چهارگروه A,B,AB,O که هرکدام مثبت یا منفی هستند.

بروز آنتی ژن های گروه های خون تحت کنترل ژن های خاصی است و به ارث رسیدن آن ها از قوانین ژنتیک تبعیت می کند.

دانسـتن گروه خونی هنگام دریـافـت خون و یـا پـیـوند عضـو از اهـمیت بالایی برخوردار می باشد.

عدم رعایت  آن در تزریق خون حتی گاهی می تواند باعث مرگ گیرنده خون شود. به این آزمایش، سازگاری گروه های خونی  (crossmatching) می گویند.

اهدای خون روشی داوطلبانه است که می تواند به نجات جان دیگران کمک کند.

سالانه میلیون ها نفر به انتقال خون نیاز دارند. برخی ممکن است در طول عمل به خون احتیاج داشته باشند برخی دیگر پس از حادثه یا به دلیل داشتن بیماری های خاص که به اجزای خونی نیاز دارد به آن نیاز پیدا می کنند.

اهدای خون همه این موارد را ممکن می سازد. هیچ جایگزینی برای خون انسان وجود ندارد و در تمام انتقال ها از اهدا کننده استفاده می کنند.

وقتی شما داوطلبانه خون می دهید یعنی موافقت می کنید از خون شما برای بیماران نیازمند استفاده شود.

اهدای خون می تواند شامل خون کامل یا فرآورده های آن باشد:     

• اهدای خون کامل                                                                                                                                  

رایج ترین نوع اهدای خون است. در طی آن شما می توانید حدود نیم لیترخون اهدا کنید. سپس اجزای خون، یعنی گلبول های قرمز، پلاسما و  پلاکت، از آن جدا می شود.

 گلبول های قرمز نقشی حیاتی در انتقال اکسیژن در بدن دارد.

• اهدای پلاکت (پلاکتفرز)

 فقط پلاکت ها را جمع آوری می کند، سلول هایی که  با تشکیل لخته در رگ ها  باعث توقف خونریزی می شوند.

پلاکت های اهدایی معمولاً به افراد مبتلا به لوسمی، افرادی که شیمی درمانی می شوند و نوزادانی که دارای عفونت شدید هستند داده می شود.

• اهدای پلاسما (پلاسمافرز)

اهدای خون بی خطر است. برای هر اهدا کننده  از تجهیزات جدید و استریل یک بار مصرف استفاده می شود. بنابراین با اهدا خون خطر بیماری یا عفونت ناشی اهدای خون وجود نخواهد داشت.

اگر یک فرد بالغ سالم هستید، معمولا می توانید یک واحد خون اهدا کنید(450 سی سی ) بدون اینکه سلامت شما را به خطر بیندازد.

در طی 24 ساعت از اهدای خون، بدن شما مایعات از دست رفته را جایگزین می کند. بعد از گذشت چند هفته هم، بدن شما گلبول های قرمز خون از دست رفته را جایگزین می کند.

    برای اهدای خون فرد باید شرایطی داشته باشد که طبق قوانین سازمان انتقال خون هرکشور کمی متغیر است.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید به سایت انتقال خون به آدرس (www.ibto.ir)

مراجعه کنید.

 نکات مهم پس از اهدای خون:

• بعد از اهدای خون در یک قسمت تحت نظر می نشینید، کمی استراحت می کنید و یک میان وعده سبک می خورید، بعد از 15 دقیقه می توانید  محل را ترک کنید.
• تا یک یا دو روز بعد از اهدای خون، بیشتر مایعات مصرف کنید.
• برای 5 ساعت از فعالیت بدنی شدید یا بلند کردن جسم سنگین خودداری کنید.
• اگر احساس سبکی در سر دارید، دراز بکشید و پاهایتان را بالاتر بگذارید تا این احساس برطرف شود.
• بانداژ روی بازوی خود را تا 5 ساعت خشک نگه دارید وآن را برندارید.
• اگر بعد از برداشتن باند خونریزی داشتید، به محل فشار وارد کرده و بازوی خود را بالا بگیرید تا خونریزی متوقف شود.
• اگر خونریزی یا کبودی در زیر پوست رخ داده است، در طی 24 ساعت اول به طور متناوب کمپرس سرد درآن ناحیه قرار دهید.
• اگر بازوی شما درد دارد، یک داروی ضد درد مانند استامینوفن مصرف کنید. از مصرف آسپرین یا ایبوپروفن  برای 24 تا 48 ساعت اول پس از اهدای خون خودداری کنید.
• اگر فراموش کردید که قبل از اهدای خون اطلاعات مهمی در مورد  سلامت خود گزارش دهید یا بعد از اهدای خون مشکلی داشتید یا به مراقبت های پزشکی نیاز داشتید، با مرکز انتقال خون یا پزشک خود تماس بگیرید.