هاری یک بیماری ویروسی کشنده اما قابل پیشگیری است. این بیماری از طریق گازگرفته شدن یا خراشیدگی انسان یا حیوان خانگی توسط حیوان هار قابل سرایت است.

هاری بیشتر در حیوانات وحشی مانند خفاش ها، راکون ها و روباه ها یافت می شود.

با این حال در بسیاری از کشور ها از جمله ایران، سگ ها هم چنان ناقل بیماری هاری هستند و بیشتر مرگ و میر ناشی از این بیماری به علت گاز گرفتن سگ های هار است.

ویروس هاری سیستم عصبی مرکزی را درگیر می کند. اگر فرد بعد از قرارگرفتن در معرض این ویروس مراقبت های پزشکی لازم را دریافت نکند، ویروس باعث ایجاد بیماری در مغز شده و درنهایت منجر به مرگ فرد می شود.

راه های پیشگیری از این بیماری شامل واکسینه کردن حیوانات خانگی، حفظ فاصله از حیوانات حیاط وحش و مراجعه به موقع به مراکز درمانی برای دریافت مراقبت های درمانی پیش از شروع علایم می باشد.

هاری چگونه منتقل می شود؟

ویروس هاری از طریق تماس مستقیم با بزاق (از طریق پوست آسیب دیده یا غشاهای مخاطی چشم ها، بینی یا دهان) یا بافت سیستم عصبی (مغز) حیوان آلوده منتقل می شود.

معمولا این بیماری در افراد به علت گزیده شدن توسط حیوان هار به وجود می آید.

بسیار نادر، اما امکان پذیر است که فرد به دلیلی به غیر از گزیدگی مستقیم توسط حیوان هار، به این بیماری مبتلا شود؛ برای مثال از طریق خراش، ساییدگی یا تماس زخم های باز با بزاق یا هر محصول حیوانی که آلوده به ویروس باشد.

انواع دیگر تماس، از جمله نوازش حیوان هار، تماس با خون، ادرار یا مدفوع حیوان هار، منجر به ابتلا به این عفونت نمی شود.

به لحاظ تئوری، اگر فرد آلوده کسی را گاز بگیرد می تواند بیماری را منتقل کند، اما تا کنون هیچ موردی ثبت نشده است.

تماس های معمول همانند لمس فرد مبتلا به هاری یا تماس با مایع یا بافت غیر عفونی (ادرار، خون، مدفوع) با خطر ابتلا به عفونت همراه نیست.

هم چنین تماس با شخصی که واکسیناسیون هاری را دریافت می کند شما را در معرض ابتلا به هاری قرار نمی دهد، خطر عفونت را ایجاد نمی کند و نیازی به درمان های پیشگیرانه ندارد.

ویروس هاری هنگامی که خشک شود و در معرض نور خورشید قرار بگیرد دیگر عفونی نیست. به طور کلی اگر ماده حاوی ویروس خشک شود می توان آن را غیر عفونی تلقی کرد.

چه زمانی به مراقبت های پزشکی احتیاج است؟

اگر با هر نوع حیوان وحشی یا حیوان ناآشنا در تماس بوده اید، به خصوص اگر دچار گزیدگی یا خراشیدگی شده اید، باید به مراجع ذی صلاح درمانی مراجعه کنید.

به محض تماس، زخم را با آب و صابون به مدت 5 تا10 دقیقه بشویید و سپس به مراکز کنترل و پیشگیری هاری مراجعه کنید.

به یاد داشته باشید که هاری یک فوریت پزشکی است و تصمیم گیری در این مورد نباید به تأخیر بیفتد.

بعد از رسیدگی به زخم ها، پزشک به شما کمک می کند تا تصمیم بگیرید که به درمان، که به آن پیش گیری پس از تماس می گویند، نیاز است یا خیر.

این تصمیم گیری به نوع تماس و حیوانی که در معرض آن قرار گرفته اید بستگی دارد.

لازم بــه توضیح است که با تــوجه بـه وضـعیت اپیـدمیـولــوژیک ایـران، در تمــام مـوارد حیوان گزیـدگی، بایستی حیـوان را مشکوک به هـاری تلقی نمـوده و اقدام های لازم را بلافاصله انجام داد تا خلاف آن ثابت شود و موضوع ازنظـر هاری منتفی گردد.

علایم هاری چیست؟

بعد از گزیدگی و یا قرارگرفتن در معرض ویروس هاری، قبل از بروز علایم، این ویروس باید به مغز برسد.

زمان بین قرار گرفتن در معرض ویروس تا ظهور علایم دوره نهفتگی نامیده می شود و ممکن است هفته ها تا ماه ها ادامه پیدا کند.

دوره نهفتگی ممکن است بسته به محل گزیدگی (فاصله آن تا مغز) متفاوت باشد.

علایم اولیه هاری غیر اختصاصی بوده و عبارتند از: ﺗﺐ، ﻟـﺮز، ﺧﺴﺘـﮕﻲ، ﺳـﺮدرد، ﺿـﻌﻒ و درد ﻋﻀـﻼﻧﻲ، بی اشتهایی، اﺷــﻜﺎل در ﺑﻠـﻊ، ﺣــﺎﻟﺖ ﺗﻬـﻮع و اﺳـﺘﻔﺮاغ، ﺳــﺮﮔﻴﺠﻪ، دردﻫـﺎی ﺷﻜﻤﻲ و اﺳـﻬﺎل، ﮔﻠـﻮدرد، ﺗﻨﮕﻲﻧﻔـﺲ، سرفه ﺧﺸـﻚ، ﻧﮕــﺮاﻧﻲ و ترس، تحریک پذیری و عصبی بودن.

هم چنین ممکن است علایم اختصاصی شامل احساس ناراحتی یا خارش در محل گزیدگی وجود داشته باشد.

طی چند روز علایم حاد اختلال عملکرد مغزی، اضطراب، گیجی و آشفتگی بروز می کند. با پیشرفت بیماری، فرد ممکن است دچار هذیان، رفتار غیرطبیعی، توهم، هیدروفوبیا (ترس از آب) و بی خوابی شود.

در نوع دیگری از بیماری ممکن است فرد حالت تحریکی نداشته و به فلج اندام ها دچار شود. دوره حاد بیماری به طور معمول بعد از 2 تا 10 روز به پایان می رسد و در نهایت به کما و مرگ می انجامد.

پس از بروز علایم بالینی، بیماری قابل درمان نبوده و کشنده می باشد و مراقبت های درمانی نیز شامل درمان های حمایتی است.

اقدامات درمانی پس از حیوان گزیدگی

بر اساس پروتکل کشوری، افراد در صورت مواجه با این ویروس پس از مراجعه به مراکز کنترل و پیشگیری از هاری مراقبت های زیر را دریافت می کنند:

• شستشوی کامل زخم و ضایعات و ضدعفونی کردن ناحیه
• برداشتن بافت های از بین رفته
• تزریق سرم ضدهاری و واکسیناسیون علیه هاری
• تزریق سرم و واکسن ضد کزاز
• آنتی بیوتیک تراپی در صورت لزوم

مطابق پروتکل درمـان و پیشگیری هـاری ســازمان جهانی بهداشت پس از مواجهه، سرم ضد هـاری فقط به کسانی تزریق می شـود که دارای یک یــا چنـد گزیـدگی یـا خـراش هـای عمیـق جلـدی(خراشـی کـه در آن خـون دیده شود) یا آلوده شدن غشای مخاطی با بـزاق و یـا خـراش هـای سـر و صورت و گردن باشند.

برای خراش ها و زخم هـای کوچک و دور از مـراکز اعصاب یا لیسیــدن شخص به وسیله حیوان هـای مشکوک بـه هــاری، فقـط از تــزریق واکسـن استفاده می کنند.

به هر ترتیب دربـاره تجویـز واکسن، و یا واکسن همراه با سرم، مسئول مرکز درمـان و پیشگیری تصمیم می گیرد.

باید توجه داشت که تزریق واکسن در چندین نوبت،در زمان مقرر و به طور کامل باید انجام گیرد.

چگونه می توان از هاری پیشگیری کرد؟

با آگاهی از خطر ابتلا به بیماری هاری و دانستن این که پس از تماس با حیوانات وحشی چه کاری باید انجام داد، می توان جان افراد را نجات داد.

هر پستانداری می تواند به بیماری هاری مبتلا شود؛ اما شایع ترین حیواناتی که به این بیماری مبتلا می شوند عبارتند از راکون ها، سگ ها، خفاش ها و روباه ها.

بنابراین بهترین راه برای جلوگیری از هاری دوری از حیات وحش است.

به حیوانات وحشی، حتی اگر زخمی شده اند، نزدیک نشوید. اگر حیوان زخمی پیدا کردید به آن دست نزنید و برای کمک با مسئولین مربوطه و محلی تماس بگیرید.

چون اکثر موارد حیوان گزیدگی در گروه سنی نوجوان و بین دانش آموزان اتفاق می افتد، توجه خاص به این گروه جهت افزایش سطح آگاهی آنان درخصوص هاری و نزدیک نشدن به محل تجمع سگ هـای بلاصاحب و عدم تحریک آن ها و به کار بردن نکات حفاظتی در موقع برخورد با این سگ ها نقش مهمی در کاهش موارد حیوان گزیدگی دارد.

از آنجا که حیوانات خانگی می توانند از حیوانات وحشی هاری بگیرند و سپس بیماری را به انسان منتقل کنند، واکسیناسیون حیوانات خانگی در برابر هاری گامی مهم در جلوگیری از بروز بیماری هاری در انسان است.

از آنجایی که این بیماری قبل از بروز علایم قابل پیشگیری است، در صورت مواجه با ویروس در اسرع وقت به مراکز کنترل و پیشگیری هاری در محل زندگی خود مراجعه کنید.