دیابت و انواع آن

دیابت نوعی بیماری است که با مشکلات کمبود هورمون انسولین همراه است. به طور معمول لوزالمعده یا پانکراس (عضوی در پشت معده) انسولین آزاد می کند تا به بدن کمک کند قند و چربی غذایی که می خورید را ذخیره و استفاده کند.

 دیابت زمانی رخ می دهد که یکی از موارد زیر رخ دهد:

• سلول های پانکراس فرد هیچ انسولینی تولید نکند. 
• سلول های پانکراس فرد انسولین کمی تولید کند.
• بدن فرد به طور مناسب به انسولین پاسخ ندهد، وضعیتی به نام مقاومت به انسولین.

دیابت یک بیماری مادام العمر است. افراد مبتلا به دیابت باید بیماری خود را مدیریت کنند تا سالم بمانند.

نقش انسولین در دیابت

غذایی که می خوریم در بدن به نوعی قند به نام گلوکز تبدیل می شود. زیرا سلول های بدن فقط از گلوکز استفاده می کنند و این گلوکز زمانی قابل استفاده است که هم زمان انسولین در خون موجود باشد و گلوکز بتواند به سلول ها وارد شود.

مقدار گلوکز در جریان خون توسط هورمون انسولین تنظیم می شود. انسولین همیشه در مقادیر کم توسط لوزالمعده ترشح می شود.

هنگامی که میزان گلوکز در خون تا سطح مشخصی افزایش می یابد، لوزالمعده انسولین بیشتری آزاد می کند تا گلوکز بیشتری وارد سلول ها شود. همین امر سبب کاهش گلوکز در خون می شود.

برای این که سطح گلوکز خون خیلی پایین نیاید (هیپوگلیسمی یا افت قند)، بدن به شما پیام می دهد که غذا بخورید و یا مقداری گلوکز ذخیره شده در کبد را آزاد می کند.

افراد مبتلا به دیابت یا انسولین نمی‌سازند یا سلول ‌های بدنشان در برابر انسولین مقاوم است، و منجر به سطوح بالای قند در گردش خون شده که قند خون بالا نامیده می‌شود.

طبق تعریف، دیابت داشتن سطح گلوکز یا قند خون 126 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر بعد از یک شب ناشتایی می باشد.

انواع دیابت

مرحله پیش دیابت

سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است، اما به اندازه کافی بالا نیست که به عنوان دیابت طبقه بندی شوند.

به این حالت پیش دیابت یا اختلال در تحمل گلوکز گفته می شود. افراد مبتلا به پیش دیابت معمولا هیچ علامتی ندارند، اما این حالت تقریبا همیشه قبل از ابتلا به دیابت نوع 2 وجود دارد.

دیابت نوع 1

دیابت نوع 1 به این دلیل رخ می دهد که سلول های تولید کننده انسولین لوزالمعده (به نام سلول های بتا) توسط سیستم ایمنی از بین می روند.

افراد مبتلا به دیابت نوع 1 انسولین تولید نمی کنند و باید از تزریق انسولین برای کنترل قند خون خود استفاده کنند. دیابت نوع 1 معمولا در افراد زیر 20 سال شروع می شود، اما ممکن است در هر سنی رخ دهد.

دیابت نوع 2     

برخلاف افراد مبتلا به دیابت نوع 1، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 انسولین تولید می کنند، با این حال انسولین ترشح شده از لوزالمعده یا کافی نیست یا سلول ها در برابر انسولین مقاوم هستند و گلوکز نمی تواند وارد سلول های بدن شود.

دیابت نوع 2 شایع ترین نوع دیابت است و بسیاری از موارد آن قابل پیشگیری است.

عوارض مهم و جدی مرتبط با هر دو نوع دیابت شامل نابینایی، قطع عضو و نارسایی مزمن کلیه است که نیاز به دیالیز دارد.

دیابت بارداری     

 تغییرات هورمونی در دوران بارداری می تواند بر توانایی انسولین برای عملکرد صحیح تأثیر بگذارد. این عارضه در 9 درصد از تمام بارداری ها رخ می دهد.

زنان بارداری که در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند، آنهایی هستند که بالای 25 سال سن دارند، وزن بدنشان قبل از بارداری بالاتر از حد طبیعی است و سابقه خانوادگی دیابت دارند.

معمولا در عرض شش هفته پس از زایمان، سطح قند خون به حالت عادی باز می گردد. با این حال خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در زنانی که دیابت بارداری داشته اند با افزایش سن بیشتر می شود.

روش های درمانی دیابت متفاوت است.

برخی از افراد می توانند دیابت نوع 2 خود را با کنترل وزن، رعایت رژیم غذایی و ورزش منظم کنترل کنند.

برخی دیگر نیز ممکن است نیاز به مصرف دارو داشته باشند تا به بدن کمک شود انسولین را بهتر استفاده کند. اما گروهی باید انسولین تزریق کنند.

انسولین امروزه به روش های گوناگون  استفاده می گردد؛ گاه تزریق با سرنگ و اخیرا استفاده از انسولین قلمی که بسیار راحت تر و کاربردی تر است.

اما در برخی موارد با نظر پزشک از پمپ انسولین استفاده می شود.

این پمپ دستگاهی به اندازه یک موبایل است که با یک لوله بسیار نازک به زیر پوست متصل است و جریان ملایمی از انسولین آزاد می کند.

این میزان انسولین در پی مصرف مواد غذایی افزایش می یابد. البته اخیرا انسولین استنشاقی هم به بازار آمده است.

دسته بندی انواع انسولین

• بر اساس منشا تولید

 انسولین ها در ابتدا منشا حیوانی داشته و از پانکراس حیوانات گرفته می شد.

با پیشرفت تکنولوژی، انسولین نو ترکیب اولین پروتینی بود که از طریق جایگزینی ژن انسولین در باکتری اشرشیا کلی و تولید انسولین توسط باکتری تولید شد.

سومین نوع انسولین، انسولین های آنالوگ هستند که به طور مصنوعی تولید می شوند.

• بر اساس شروع و طول مدت اثر
• انسولین با شروع اثر فوری یا  (fast acting)؛   
• انسولین با طول اثرکوتاه (short acting)؛ 
• انسولین با طول اثرمتوسط (acting intermediate)؛
• انسولین طولانی اثر (long acting)؛

• بر اساس ساده یا مخلوط بودن

برخی از محلول های انسولینی حاوی یک نوع و برخی برای اثر بخشی بهتر، حاوی مخلوطی از دو نوع انسولین هستند.

عوارض مصرف انسولین

گرچه مصرف درست و به موقع انسولین و استفاده از تکنیک صحیح تزریق از عوارض آن پیشگیری می کند، ولی این دارو مانند بسیاری از دارو های دیگر بی عارضه نیست.

عوارضی مانند افت قند خون، افزایش وزن، ادم یا تورم بدن، افت فشارخون وضعیتی، آلرژی نسبت به انسولین، مقاومت به انسولین و تغییرات بافت بدن در محل تزریق.

انسولین های موجود در بازارهای جهانی که  البته برخی از آنها در ایران هم موجود هستند:

• انسولین گلارژین (Glargine)

این انسولین یک انسولین طولانی اثر است که به صورت زیر جلدی تزریق شده و از چند ساعت پس از تزریق و حداکثر تا24  ساعت تاثیر دارد.

• انسولین رگولار (Regular)

یک انسولین کوتاه اثر است که در عرض 30 دقیقه پس از مصرف شروع به اثر کرده و اوج اثر آن 2 تا 3 ساعت است و تا 8 ساعت هم باقی می ماند.

• انسولین(Detemir)

این انسولین یک انسولین نو ترکیب انسانی و یک محلول با تزریق زیر جلدی است. اثر آن طولانی مدت است که چند ساعت بعد از تزریق شروع شده وتا 24 ساعت باقی می ماند.

• انسولین ایزوفان (Isophane)  

این انسولین یک انسولین نوترکیب انسانی و یک محلول با تزریق زیر جلدی است. اثر آن متوسط است و از 2 تا 4 ساعت پس از تزریق شروع شده و اوج اثر آن 4 تا 12 ساعت است و تا 18 ساعت باقی می ماند.

• انسولین(Degludec)

این انسولین یک محلول با تزریق زیر جلدی و طولانی اثر است. اثر آن چند ساعت پس از تزریق شروع می شود  وتا 18 ساعت باقی می ماند.

• انسولین گلولیزین (Glulisine)

این انسولین یک محلول با شروع اثر فوری است. اثرآن 15 دقیقه پس از تزریق شروع می شود.اوج اثر آن یک ساعت است و 2 تا 4 ساعت باقی می ماند.

• انسولین لیسپرو (Lispro) و  لیسپرو پروتامین (Lispro protamine)

یک محلول سوسپانسیون زیر جلدی است و حاوی دو نوع انسولین است؛ انسولین لیسپرو، که یک انسولین با اثر سریع است و انسولین لیسپرو پروتامین که یک انسولین با اثر متوسط است. شروع اثر آن 10 تا 20 دقیقه بعد از تزریق، اوج اثر تا 2 ساعت و طول اثر آن تا 24 ساعت است.  

• انسولین ایزوفان و رگولار

یک محلول سوسپانسیون زیرجلدی است و حاوی دو نوع انسولین نوترکیب انسانی است؛ انسولین ایزوفان با اثر متوسط و انسولین رگولار که اثر کوتاه مدت دارد.

• انسولین آسپارت (Aspart) و آسپارت پروتامین (Aspart protamin)

یک محلول سوسپانسیون زیرجلدی است و حاوی دو نوع انسولین است؛ انسولین آسپارات یک انسولین با اثر سریع و انسولین آسپارات پروتامین که یک انسولین با اثر متوسط است. شروع اثر این مخلوط انسولینی 10 تا 20 دقیقه بعد از تزریق، اوج اثر2 ساعت و طول اثر آن تا 24 ساعت است. 

• انسولین استنشاقی

یک انسولین که به صورت استنشاقی استفاده شده و شروع اثرش فوری است. اوج اثر آن تا یک ساعت است و اثر آن 2 تا 4ساعت ادامه دارد.