واکسیناسـیون اقـدام بسـیار مهـم و با ارزشـی اسـت کـه به وسـیله آن می تـوان با هزینـه انـدک از ابتلا بـه بسـیاری از بیمـاری هـای عفونـی خطرنـاک و پرهزینـه جلوگیـری کـرد.

واکسـن از باکتـری یـا ویـروس زنـده ضعیف شـده و یا غیـر فعال شـده و یـا جزئـی از آن هـا )ماننـد آنتـی ژن سـطحی خالـص شـده یـا توکسـوئید) سـاخته شـده اسـت.

 بـا تزریـق واکسـن ، سیسـتم ایمنـی بـدن علیـه باکتـری یـا ویـروس وارد شـده بـه بـدن آنتـی بادی سـاخته و باعث بـالا بـردن مصونیت بدن در مقابـل بیمـاری ناشـی از آن می شـود.

برنامه واکسیناسیون کشوری برای هر کشوری براساس شرایط همان کشور تعریف می شود و ممکن است در کشورهای مختلف متفاوت باشد.

چرا انجام واکسیناسیون ضروری است؟

بیماری هایی که برای آن ها واکسن وجود دارد اغلب بیماری های خطرناک و با درمان بسیار سخت هستند و واکسن ها به میزان بسیار زیادی توانایی پیشگیری ازاین  بیماری ها را دارند؛ درنتیجه با انجام واکسیناسیون درست  می توان  به میزان قابل توجهی از بیماری های خطرناک جلوگیری کرد.

براساس دستورالعمل کشوری، کودکان و نوزادان طبق برنامه خاص تحت واکسیناسیون قرار می گیرند.

در این مقاله سعی شده نکات مختصر و کاربردی  پیرامون این موضوع برای شما گردآوری شود.

توصیه هایی برای کاهش ناآرامی ، درد و تب

 توصیـه هـای گوناگونـی برای کاهـش درد و ناراحتـی کودک هنگام واکسیناسـیون ارایـه شـده اسـت.

در ایـن میـان پـدر و مـادر نقـش مهمـی ایفـا مـی کننـد؛ بدین صـورت کـه بهتـر اسـت پـدر و مـادر به جـای مهار کـودک با خشـونت و اجبـار، از روش هـای ایجـاد آرامـش در کـودک اسـتفاده کننـد.

هم چنین بهتر اسـت به جای اسـتفاده از کلماتـی ماننـد “درد” و “سـوزش” از کلماتـی چـون “فشـار کوچـک” اسـتفاده نمـوده و هیـچ گاه کـودک را تهدیـد بـه تزریق آمپـول به عنـوان مجازات بـرای رفتـار نادرسـت وی نکنند.

علاوه  بر این چندین تکنیک جسمانی و روانی برای به حداقل رساندن نا آرامی و درد هنگام واکسیناسیون وجود دارد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود:

1 – روش های جسمانی

• برقراری تماس پوست به پوست مادر و شیرخوار
• تجویز واکسن به کودک در آغوش والدین
• نوازش کودک پس از تزریق 
• در مـواردی کـه چندیـن واکسـن در یـک نوبـت بایـد تجویـز شـود، توصیـه مـی شـود واکسـن هـای خوراکـی در ابتـدا و واکسـنی کـه بیشـترین درد را ایجـاد مـی کنـد، در مرحلـه بعـدی تجویـز شـود.

2– روش های روانی

• آرام کردن، نوازش و دلجویی از شیرخوار حین و پس از واکسیناسیون
• انجـام اقداماتـی بـرای پـرت کـردن حـواس کـودک مانند اسـتفاده از اسـباب بـازی هـا یـا خوانـدن کتـاب داسـتان بـرای کـودک یـا گذاشـتن موسـیقی مـورد علاقه کـودک
• عدم استفاده از لغات حاکی از اضطراب هنگام صحبت با کودک
• اجتناب از دادن اطمینان بیش از حد به کودک

توصیه های پس از تزریق واکسن

• پـس از واکسیناسـیون، برخـی واکنـش هـا ماننـد تـب، درد و تـورم در محـل تزریــق و بــی قــراری کــودک شــایع بــوده و یــادآوری ایــن مطلــب بــه والدیـن از نگرانـی ایشـان مـی کاهـد.
• در مــواردی کــه درمحــل تزریــق واکســن تــورم و قرمــزی وجــود داشــته باشــد، قــرار دادن پارچــه ســرد و مرطــوب تمیــز در محــل مــی توانــد در کاهــش درد موثــر باشــد.
• پـس از واکسیناسـیون بایـد از پوشـاندن لبـاس تنـگ بـه کـودک کـه موجب وارد آمـدن فشـار بـه محـل تزریـق مـی شـود، اجتنـاب کرد.
• شسـتن محـل تزریـق واکسـن و اسـتحمام کـودک پـس از واکسیناسـیون منعـی نـدارد.

واکسیناسیون در شرایط و گروه های خاص

هنگام تب و بیماری های خفیف

• بیماری های خفیف با یا بدون تب (مانند عفونت های خفیف دستگاه تنفسی فوقانی، عفونت گوش میانی، اسهال خفیف)، استفاده اخیر از آنتی بیوتیک و دوران نقاهت بیماری های حاد، مانع ایمن سازی و عاملی برای تاخیر آن نیست.
• اگر کودکی مبتلا به اسهال شدید باشد و هم زمان قطره فلج اطفال به او خورانده شود، باید یک نوبت اضافی واکسن با فاصله حداقل یک ماه دریافت نماید.
• در صورت ابتلای فرد به بیماری حاد متوسط تا شدید (با یا بدون تب)، الزام است ایمن سازی تا زمان بهبودی حال عمومی به تعویق افتد.

نوزادان مبتلا به زردی

واکسیناسـیون شـیرخوارانی کـه در نـوزادی بـه هر علـت دچار زردی شـده اند، مطابـق بـا برنامـه جاری واکسیناسـیون کشـوری صورت مـی گیرد.

 درخصـوص نوزادانـی کـه بـه علـت زردی تحـت درمـان بـا ایمونوگلوبولین وریدی قـرار گرفتـه انـد، برنامه واکسیناسیون ممکن است متفاوت باشد و حتما باید با پزشک در این خصوص صحبت شود.

باورهای غلط در مورد ممنوعیت ایمن سازی

 شــرایط زیر دلیلــی بــر ممنوعیــت ایمــن ســازی نبــوده و نیــازی بــه تعویــق ایمــن ســازی نیست:

• مواجهه اخیر با یک بیماری عفونی
• بیماری خفیف با تب مختصر مانند سرماخوردگی، عفونت گوش و اسهال خفیف
• دوره نقاهت یک بیماری
• دریافت آنتی بیوتیک (بجز در مورد واکسن خوراکی تیفوئید (
• دریافـت داروهـای ضـد ویروسـی (بجز در مورد واکسـن آبله مرغان و واکسـن زنـده آنفلوانزا (
• نارس بودن شیرخوار یا وزن کم هنگام تولد
• تماس خانگی با خانم باردار
• سـابقه حساسـیت خفیـف یـا غیـر اختصاصـی در دریافـت کننـده واکسـن یـا بسـتگان وی (بجز حساسـیت شـدید شـناخته شـده فرد دریافت کننده واکسن بـه یکـی از اجزای واکسـن (
• سوء تغذیه
• تغذیه با شیر مادر
• ابتلا به زردی دوره نوزادی
• سابقه سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار در خانواده  
• سابقه جراحی اخیر یا جراحی در آینده نزدیک
• بیماری های مزمن غیرواگیر قلب، ریه (مانند آسم)،کلیه یا کبد و بیماری های متابولیک (مانند دیابت (
• بیمـاری هـا و شـرایط پایـدار و غیـر پیـش رونـده عصبـی (مانند سـندرم داون(، فلـج مغزی
• سابقه تشنج در خانواده
• دریافت اخیر فرآورده های خونی یا گاماگلوبولین در گیرندگان واکسن های غیر فعال

مصرف داروهای کاهنده تب  برای کاهش تب  ناشی از واکسیناسیون  در نوزادان صحیح است یا غلط؟

در مورد استفاده از داروهای ضد تب برای کنترل تب ناشی از  واکسیناسیون نظرات متفاوتی وجود دارد.

اما اخیرا اغلب توصیه ها به این سو است که بهتر است از داروهای کاهنده تب برای پیشگیری از تب در کودکان استفاده نشود.

علت این موضوع مربوط می شود به مطالعاتی که نشان می دهد مصرف داروهای کاهنده تب اثر واکسیناسیون را کاهش میدهد .

محققان معتقدند تب به عنوان بخشی از مراحل ایمن سازی بدن پس از دریافت واکسن است و این تب اگر خفیف باشد و حال عمومی نوزاد خوب باشد (راحت شیر بخورد و بازی کند و بی حال نباشد) جای نگرانی ندارد.

اما اگر تب شدید باشد و یا همراه با حال خوب نوزاد نباشد (بی حالی، بی قراری، خوب غذا نخوردن) با پزشک مشورت کنید تا در صورت نیاز داروی مناسب برای نوزاد تجویز کند.

آیا ایمن سازی افراد با تاخیر در واکسیناسیون باز هم امکان پذیر است؟

خانواده ها باید با توجه به اهمیت واکسیناسیون در کودکان، واکسیناسیون را طبق برنامه کشوری انجام دهند؛ اما درصورتی که کودکی از برنامه روتین کشوری جا ماند، به معنی این نیست که نمی تواند واکسیناسیون را انجام دهد.

طبق برنامه و راهنمای ایمن سازی کشوری این کودکان و نوزادان هم طبق برنامه خاصی می توانند واکسینه شوند.

پس اگر کودکتان از برنامه واکسیناسیون کشوری جا ماند باز هم به مراکز بهداشت مراجعه کنید که نوزاد یا کودکتان طبق برنامه خاص خود واکسینه شود.