سرگیجه یکی از شایع ترین علل مراجعه افراد بزرگسال به پزشک است. اما به ندرت علت سرگیجه وجود یک بیماری جدی است؛ درواقع چند مشکل رایج وجود دارد که می تواند با یکدیگر اشتباه گرفته شود، از جمله سرگیجه، سبکی سر، عدم تعادل و اضطراب.

مبتلایان به سرگیجه ممکن است هم زمان بیش از یک نوع  شکایت داشته باشند؛ به عنوان مثال  سرگیجه ممکن است آن ها را مضطرب کند.

سرگیجه می تواند یک بار اتفاق بیفتد، یا می تواند یک مشکل مزمن و طولانی مدت باشد.

تقریبا همه کسانی که سرگیجه دارند، با گذشت زمان بهبود می یابند.

دلیل آن این است که احساس تعادل فرد یک تعامل پیچیده بین مغز، سیستم دهلیزی جداگانه هر گوش، حسگرهای موجود در عضلات و حس بینایی است.

وقتی یکی از این اجزا مشکلی داشته باشد، بقیه سعی می کنند آن را جبران کنند.

در این مطلب سعی می کنیم تفاوت و نحوه تشخیص این موارد را ذکر کنیم.

 سرگیجه یا Vertigo

احساس حرکت در زمانی که حرکتی وجود نداشته باشد؛ گویی شما در حال چرخش هستید  یا محیط اطراف در حال چرخش است.

اگر قبلا برای تفریح به شهر بازی رفته باشید،  احتمالا می دانید این نوع سرگیجه چگونه است؛ احساسی که دنیا به دورسر شما می چرخد.

برای ایجاد این سرگیجه می توانید به دور خود بچرخید وسپس ناگهان متوقف شوید.

این کار می تواند سرگیجه موقتی ایجاد کند. اما وقتی در سیر طبیعی زندگی اتفاق می افتد، نشان دهنده مشکلی در سیستم  گوش داخلی یا سیستم تعادل بدن است که موقعیت بدن و اعضای بدن را نسبت به یکدیگر تعیین می کند.

تقریبا نیمی از شکایات سرگیجه، همین سرگیجه واقعی است. اما بقیه موارد دیگری است که  ذکر خواهیم کرد.

گیجی یا Dizziness

تقریبا هر کس در دوره ای از زندگی خود احساس عدم ثبات یا احساس چرخش در سر خود را داشته است.

معمولا  به آن هم سرگیجه گفته می شود.

درواقع سرگیجه اصطلاحی گسترده است که می تواند برای افراد مختلف معانی متفاوتی داشته باشد. این هم یک شکایت رایج است که گاه می تواند جدی باشد.

 احساس سبکی سر یا Lightheadedness

احساسی نزدیک به سنکوپ نیز نامیده می شود.

احساس سبکی سر مانند این احساس است که می خواهید غش کنید. این حالت معمولا با ایستادن خیلی سریع یا تنفس عمیق و مکرر هم ایجاد می شود.

 احساس عدم تعادل یا Disequilibrium

عدم تعادل یا وجود مشکلی در راه رفتن است. افرادی که عدم تعادل دارند روی پاهای خود احساس ناپایداری می کنند یا احساس می کنند قرار است زمین بخورند.

در برخی افراد هم اضطراب با سرگیجه ارتباط دارد؛ یعنی افرادی که می ترسند، نگران هستند، افسرده هستند یا از فضای باز می ترسند، ممکن است از “سرگیجه” به معنای ترس، افسردگی یا اضطراب استفاده کنند.

برای هریک از انواع موارد بالا دارو و سایر روش های درمانی وجود دارد.

دانستن این که به کدام یک مبتلاشده اید و چه عواملی باعث ایجاد آن شده است؛ می تواند به شما و پزشکتان در تصمیم گیری در مورد نحوه مدیریت آن کمک کند

به خاطر داشته باشید که سرگیجه تنها علامت یک بیماری است نه خود بیماری، پس پزشک شما سعی می کند تا بفهمد چه دلیلی در پشت آن است.

اما اگر بدون علت سرگیجه دارید، با پزشک خود مشورت کنید تا ببینیدکدام یک از انواع رایج سرگیجه را دارید.

البته در الگوریتم های تشخیصی – درمانی تقسیم بندی مرکزی و محیطی هم برای سرگیجه به کار می رود.

سرگیجه می تواند به دلیل بسیاری از موارد زیر ایجاد شود:

نوریت دهلیزی یا لابیرنتیت: عامل ایجاد آن ویروس هایی است که از طریق ایجاد عفونت در گوش، می توانند  باعث ایجاد سرگیجه موقتی شوند.

التهاب در گوش داخلی و غلاف عصب باعث اختلال در کار اعصابی می گردد که در تعادل بدن بسیار موثرند.

البته غالبا علایم طی یک تا شش هفته از بین می رود، اما در صورت شدید بودن داروهایی برای درمان در دسترس هستند.

سرگیجه حمله ای خوش خیم (BPPV ): این سرگیجه در اثر حرکت  و جا به جایی یک اوتولیت (یک ذره ریز کلسیم به به اندازه یک دانه شن یا ماسه) از بخشی از گوش که جاذبه را احساس می کند به بخشی که سر، بدن و موقعیت فرد را احساس می کند، ایحاد می شود.

انگار فرد سرش  را برگردانده در حالی که این طور نیست.

طی یک درمان دو دقیقه ای در مطب، پزشک می تواند اوتولیت را به همان جایی که متعلق است برگرداند و مشکل را برطرف کند.

این روش درمانی که مانورEpley نامیده می شود سرگیجه را در 80 درصد مواقع درمان می کند.

بیماری منیر: نوعی اختلال است که با دوره های سرگیجه شدید و سپس بهبودی، مشخص می شود.

از دیگر علایم بیماری منیر می توان به وزوز گوش (زنگ زدن در گوش)، کاهش شنوایی و احساس فشار یا پری گوش اشاره کرد.

عفونت: مانند میکروب هایی که باعث سرماخوردگی یا اسهال می شود.  

آسیب یا تروما:برخی مواقع ضربه به نواحی گردن و یا آسیب جمجمه می تواند باعث شود فرد تا مدت ها دچار سرگیجه شود.

داروها: برخی داروها اثرات جانبی دارند که باعث آسیب به گوش می شوند و ممکن است سرگیجه هم ایجاد کنند.

میگرن: از بیماری هایی است که می تواند علاوه بر سردرد، تهوع و سرگیجه هم ایجاد کند.

سندرم دندی: بیماراحساس می کند که همه چیز بالا و پایین می رود؛ این ممکن است برای افرادی اتفاق بیفتد که آنتی بیوتیک هایی را مصرف می کنند که برای گوش سمیت ایجاد می کنند ولی معمولا با گذشت زمان بهبود می یابد.

بیماری های کمتر شایع و کشنده نیز هستند که  می توانند باعث سرگیجه شوند، مانند تومورها یا سکته های قلبی یا مغزی.

 سبکی سر می تواند به دلیل موارد زیرایجاد شود:

• اختلال در گردش خون: به دلیل برخی از اختلالات در جریان خون از گردن به مغز، در هنگام ایستادن فرد دچار سبکی سر می شود.

این که قلب در حالت ایستاده خون را به سمت بالا پمپ کند، برای قلب یک چالش محسوب می شود  و اشکال در این سیستم نسبتا شایع است.

از دلایل عمده ایجاد  اختلال جریان خون، جمع شدن خون در قسمت پایین ساق پا ناشی از نشستن یا ایستادن بیش از حد است.

• ضربان قلب بسیار آهسته یا بسیار سریع
• فشار خون نامتعادل ناشی از اختلال عملکرد سیستم عصبی
•  مصرف داروهای فشار خون
•   کم آبی بدن
•  بیماری هایی مانند تنگی دریچه آئورت نیز می تواند باعث سبکی سر شود.  

عدم تعادل می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

نوعی آرتروز درمهره های گردن، به نام اسپوندیلوز گردنی، که به نخاع فشار وارد می کند.

بیماری پارکینسون یا اختلالات مربوط به آن که باعث خم شدن فرد به جلو می شود.

اختلالات مربوط به بخشی از مغز به نام مخچه؛ مخچه بخشی از مغز است که مسئول تعادل بدن و هماهنگی درحرکت است.

بیماری هایی مانند دیابت که می توانند منجر به از دست دادن احساس در پاها و مشکلات حرکتی شوند.

چه عواملی باعث سرگیجه مرتبط با اضطراب می شود؟

سرگیجه به شکل اضطراب اغلب، اما نه همیشه، ناشی از افسردگی است. هم چنین می تواند به دلیل یک اختلال اضطرابی یا هراسی باشد.

درپایان بد نیست اشاره ای شود به یکی از معروفترین فیلم های تاریخ سینما به کارگردانی آلفرد هیچکاک که بیش از شصت سال پیش با ترفند های سینمایی اش بیننده را به سرگیجه می انداخت؛ فیلم سرگیجه (vertigo)!