تایف و ترجمه: دکتر آیدا یاردوست (داروساز)

هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) غالباً با هایپرتروفی خوش خیم پروستات اشتباه گرفته می شود، که اصطلاحی قدیمی برای BPH است.

این بیماری زمانی اتفاق می افتد که تعداد سلول های پروستات افزایش یابد، که در نهایت در برخی از افراد باعث بزرگ شدن خوش خیم پروستات (BPE) می شود؛ اما نه در همه مردان.

این بزرگ شدن می تواند به انسداد خوش خیم پروستات و انسداد مجاری ادراری منجر شود.

پروستات یک غده کوچک و بخشی از سیستم تولید مثل مردان است و درست زیر مثانه و جلوی راست روده قرار دارد.

پروستات به طور معمول به اندازه یک گردو است. این قسمت از چندین لوب تشکیل شده است که توسط یک لایه خارجی از بافت پوشانده شده است.

پروستات مجرای ادرار ( لوله ای که ادرار را از مثانه و از طریق آلت تناسلی مرد به خارج از بدن حمل می کند) را احاطه کرده است.

میزان شیوع

شیوع هایپرپلازی پروستات با افزایش سن افزایش می یابد.

طبق گزارش های جمع آوری شده تقریبا 70 درصد مردان بین 60 تا 69 سال و 80 درصد مردان بالای 70 سال، درجه ای از این بیماری را تجربه می کنند.

عوامل خطر

عوامل مختلفی می تواند ریسک بروز بیماری را افزایش دهد؛ از جمله:

1. نژاد: با وجود این که درصد کسانی که به جراحی نیاز دارند در افراد سیاهپوست و سفید پوست برابر است؛ اما تعداد افراد مبتلا و نیازمند به درمان در سیاه پوست ها بیش تر است.
2. ژنتیک: مطالعات نشان داده است که در افراد با سابقه خانوادگی هایپرپلازی پروستات، درصد بزرگی پروستات بیشتر و میزان ابتلا در سنین کم تر است.
3. افزایش سن: میزان شیوع در افراد با سن بالاتر بیشتر است.
4. دیابت و چاقی: هر دوی این عوامل می توانند ریسک ابتلا به هایپر پلازی خوش خیم پروستات را افزایش دهند.
5. ابتلا به بیماری های قلبی عروقی: بیماری هایی نظیر پر فشاری خون و یا نارسایی قلبی در میزان ابتلای مردان به هایپر پلازی پروستات اثرگذار است.

علایم

شدت علایم در افرادی که بزرگ شدن غده پروستات دارند متفاوت است؛ اما علایم با گذشت زمان به تدریج بدتر می شوند.

علایم و نشانه های شایع BPH عبارتند از:

• نیاز مکرر یا فوری به ادرار؛
• افزایش دفعات ادرار در شب (شب ادراری)؛
• مشکل در شروع ادرار کردن و جریان ضعیف ادرار؛
• عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه؛
• قطره قطره آمدن پایان ادرار.

علایم و نشانه هایی که کمتر شایع هستند عبارتند از:

• عفونت مجاری ادراری،
• وجود خون در ادرار.

پاتوفیزیولوژی بیماری

احتمالا وجود چندین عامل با یکدیگر می تواند ریسک بروز بیماری را بالا ببرد.

از جمله مهم ترین عوامل، وجود التهاب های سیستمیک است که می تواند ناشی از بیماری های مربوطه و یا عفونت های مزمن باشد و سیکل تکثیر سلولی را دچار اختلال کند.

در کنار آن وجود آندروژن ها نیز ریسک بیماری را بالاتر می برند. برای مثال در پسرانی که به سن بلوغ نرسیده اند و سطح پایین تری از تستوسترون و دی هیدروتستوسترون دارند، این بیماری رخ نمی دهد.

در حالی که در دوره بعد از بلوغ با افزایش تولید آندروژن یا گیرنده های آندروژن، ریسک بروز بیماری بیشتر می شود.

داشتن هایپرپلازی پروستات خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش نمی دهد.

با این حال امکان ابتلا به BPH و سرطان پروستات به طور هم زمان وجود دارد. اگر آزمایش PSA بالاتر از حد نرمال باشد، برای اطمینان از ابتلا به سرطان پروستات نیاز به آزمایش های  بیشتری دارید.

از عوارض این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بازگشت ادرار و عفونت مجاری ادراری
• آسیب به بافت کلیوی و مجاری ادراری

تشخیص

برای تشخیص این بیماری در کنار بررسی تظاهرات بالینی بیمار، آزمایش هایی به شرح زیر انجام می شود:

1. معاینه مقعدی: پزشک یا پرستار بایستی این معاینه را انجام داده تا اندازه و شکل غده پروستات را بررسی کند.
2. بررسی آزمایش ادرار: ممکن است برای بررسی عفونت مثانه این آزمایش در بین سایر آزمایش های بیمار مشاهده شود.
3. آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی سطح آنتی ژن خاص پروستات (PSA) توصیه می شود. PSA پروتئینی است که توسط سلول های پروستات تولید می شود. سطح PSA ممکن است در مردان مبتلا به BPH افزایش یابد. مردانی که به سرطان پروستات مبتلا هستند، اغلب سطح نامتعارفی از PSA را دارند؛ اگرچه سرطان پروستات در مردانی که PSA بالا ندارند نیز دیده می شود.

درمان

درمان های BPH می توانند به کاهش علایم ادراری کمک کنند. گزینه های درمانی شامل داروها و جراحی است.

مردان با BPH خفیف ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.

در این حالت بیشتر کارشناسان رویکرد “منتظر بمانید و ببینید” را توصیه می کنند.

این بدان معنی است که بهبود علایم خود را به مرور مشاهده خواهید کرد. در برخی موارد، علایم BPH بدون درمان بهبود می یابد.

با این حال مردان با علایم متوسط تا شدید معمولا نیاز به درمان دارند.

تغییر شیوه زندگی

 اصلاحات و روش های درمانی رفتاری ممکن است در کنار درمان دارویی مفید باشد.

تغییر شیوه زندگی شامل قطع یا کاهش از مصرف مایعات قبل از خواب یا قبل از بیرون رفتن و هم چنین کاهش مصرف ترکیبات ادرار آور ملایم مانند کافئین و الکل است.

تمرین عضلات کف لگن به ویژه برای بیمارانی که علایم اورژانسی دارند، می تواند مفید باشد.

داروها

 داروهایی که برای درمان BPH استفاده می شوند، شامل مسدود کننده های گیرنده آلفا، مهار کننده های فسفودی استراز و مهار کننده های آلفا ردوکتاز است.

مردانی که به صورت همزمان اختلال نعوظ نیز دارند، ممکن است یک مهار کننده فسفودی استراز را نسبت به گزینه های دیگر ترجیح دهند.

اکثر مردان مبتلا به BPH برای تسکین علایم خود باید برای همیشه دارو مصرف کنند؛ مگر اینکه جراحی پروستات داشته باشند.

داروهای گیاهی

  معمولا در کنار درمان  داروهای شیمیایی BPH، به منظور بهبود عملکرد پروستات و مجاری ادراری پزشک می تواند فرآورده های طبیعی موجود در بازار را برای بیمار تجویز کند.

از جمله مهم ترین و رایج ترین این گیاهان عصاره نخل اره ای، روغن دانه کدو و عصاره گزنه است.

در کنار تمام روش های درمانی فوق، گاهی با صلاح دید پزشک از روش های نسبتا تهاجمی یا تهاجمی مانند جراحی پروستات و یا استفاده کاتترها می تواند انتخاب مناسبی باشد.