ادرار توسط کلیه ها تولید شده و وارد مثانه می شود.

هنگام دفع، ادرار از مثانه از طریق لوله ای به نام مجرای ادرار عبور می کند. ماهیچه ای در مجرای ادرار به نام اسفنکتر باز می شود تا ادرار را از بدن خارج کند.

هنگامی که مثانه پر می شود، پیام های عصبی به مغز ارسال شده و در نهایت نیاز به ادرار کردن را در فرد تحریک می کند.

مثانه بیش فعال موجب تکرر ادرار، عدم توانایی کنترل ادرار و نیاز فوری به دفع آن می شود.

هم چنین ابتلا به مثانه بیش فعال ممکن است موجب بی اختیاری ادرار شود.

کنترل علایم مثانه بیش فعال اغلب توسط راهکار های رفتاری ساده، مانند تغییر در رژیم غذایی، دفع به موقع ادرار و تقویت عضلات کف لگن امکان پذیر می باشد.

در صورت عدم پاسخ مناسب به الگوهای رفتاری ذکر شده، سایر روش های درمانی توسط پزشک متخصص توصیه می گردد.

علایم

• احساس ناگهانی برای دفع ادرار که کنترل آن برای فرد دشوار است؛
• بی اختیاری ادرار و عدم توانایی کنترل ادرار، بلافاصله پس از احساس نیاز فوری به دفع؛
• تکرر ادرار (هشت بار یا بیشتر در طول 24 ساعت)؛
• ادرار شبانه (بیش از دو مرتبه  بیدار شدن از خواب، برای دفع ادرار)

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگرچه بروز این مشکل در افراد مسن امری شایع است، با این حال ممکن است صحبت کردن در رابطه با علایم برای افراد دشوار باشد؛ اما درصورت بروز علایم ناراحت کننده، و یا اختلال در زندگی روزمره، حتما با پزشک خود مشورت نمایید.

تکرر ادرار، بی اختیاری و ادرار شبانه می تواند موجب بروز مشکلاتی در زندگی روزمره شود.

علت های بیماری

در بیماری مثانه بیش فعال، ماهیچه های مثانه به طور غیرارادی شروع به انقباض می کنند.

این انقباض ها حتی زمانی که حجم ادرار در مثانه کم است نیز رخ می دهند و موجب نیاز فوری به دفع ادرار می شوند.

دلایل مختلفی ممکن است در بروز علایم و نشانه های مثانه بیش فعال نقش داشته باشند، از جمله:

• اختلالات نورولوژیک ناشی از برخی بیماری ها و آسیب های عصبی مانند سکته مغزی و ام اس،
• دیابت،
• عفونت های دستگاه ادراری،
• تغییرات هورمونی در دوران یائسگی در خانم ها،
• ناهنجاری های مثانه مانند تومورها یا سنگ مثانه،
• عواملی که مانع خروج ادرار از مثانه می شوند مانند؛ بزرگی پروستات و یا عمل های جراحی صورت گرفته برای درمان سایر اشکال بی اختیاری،

عوامل دیگری که ممکن است با مثانه بیش فعال مرتبط باشد عبارتند از:

• داروهای مُدِر (زیاد کننده ادرار) و یا استفاده از داروهایی که نیازمند مصرف مایعات فراوان همراه با آن ها می باشند؛
•  مصرف زیاد نوشیدنی های حاوی کافئین یا الکل؛
•  اختلالات شناختی به دلیل افزایش سن؛
•  تخلیه ناقص مثانه که ممکن است منجر به بروز علایم مثانه بیش فعال شود.

عوامل خطر

افزایش سن، بزرگ شدن پروستات، دیابت، اختلالات شناختی در افرادی که سکته مغزی کرده و یا به بیماری آلزایمر مبتلا شده اند، می توانند از عوامل دخیل در بروز بیماری مثانه بیش فعال باشند.

برخی از مبتلایان به مثانه بیش فعال ممکن است دچار بی اختیاری مدفوع نیز شوند. در صورت مشاهده چنین علامتی به پزشک خود اطلاع دهید.

عوارض

• پریشانی یا افسردگی؛
• اضطراب؛
• اختلالات خواب و یا وقفه در چرخه خواب؛
• اختلالات جنسی.

پیشگیری

با استفاده از الگوهای رفتاری مناسب می توان خطر ابتلا به مثانه بیش فعال را کاهش داد.

در این راستا می توانید به موارد زیر توجه داشته باشید:

• وزن خود را در محدوده سلامت حفظ نمایید؛
• فعالیت های  بدنی، ورزش روزانه و منظم داشته باشید؛
• مصرف کافئین و الکل را محدود کنید؛
•  سیگار را ترک کنید؛
•  بیماری های مزمن مانند دیابت، که ممکن است در بروز علایم مثانه بیش فعال نقش داشته باشند، را مدیریت کنید؛
• تقویت عضلات کف لگن با انجام تمرینات ورزشی (ماهیچه ها را منقبض کنید و انقباض را دو ثانیه نگه دارید و سپس ماهیچه ها را به مدت سه ثانیه شل کنید. به این تمرین ادامه دهید تا بتوانید مدت انقباض را به پنج ثانیه و سپس به ده ثانیه برسانید. توصیه می شود این تمرین را سه نوبت در روز و هر بار ده مرتبه انجام دهید).

تشخیص

بررسی وجود عفونت و یا خون در ادرار از اولین اقدامات تشخیصی توسط پزشک می باشد.

هم چنین پزشک باید اطمینان حاصل کند که مثانه هنگام ادرار به طور کامل تخلیه می شود.

برای این منظور موارد زیر توسط پزشک معالج مورد بررسی قرار می گیرند:

• بررسی سوابق پزشکی بیمار؛
• معاینات فیزیکی، که ممکن است در زنان شامل معاینه رکتوم و لگن نیز باشند؛
• آزمایش ادرار؛
• بررسی های مغز و اعصاب جهت شناسایی مشکلات حسی و یا واکنش های غیر طبیعی؛

تست های عملکرد مثانه

• اندازه گیری ادرار باقی مانده در مثانه؛‏
• اندازه گیری میزان جریان ادرار؛ ‏
•  آزمایش فشار مثانه. ‏

درمان

ترکیبی از راهکار های درمانی ممکن است بهترین رویکرد برای تسکین علایم مثانه بیش فعال باشد.

درمان های رفتاری

مداخلات رفتاری اولین انتخاب برای کمک به بهبودی مثانه بیش فعال بوده و عوارض جانبی ندارند.

مداخلات رفتاری شامل موارد زیر می باشند:

• تمرینات تقویت عضلات کف لگن؛ ‏
• حفظ وزن متناسب؛ ‏
• برنامه زمان بندی مشخص برای رفتن به دستشویی؛
• کاتتریزاسیون متناوب؛ ‏
• استقاده از پدهای جاذب؛‏
• آموزش مثانه.

داروها

داروهای ریلکس کننده مثانه می توانند برای تسکین علایم مثانه بیش فعال و کاهش دوره های بی اختیاری ادراری مفید باشند. ‏

ممکن است پزشک به شما توصیه کند تا در روز مقدار کمتری آب بنوشید، و برای جلوگیری از خشکی دهان از آب نبات یا آدامس بدون قند استفاده کنید.

از قطره های چشمی برای مرطوب نگه داشتن چشم استفاده کنید.

داروهای بدون نسخه، می توانند برای جلوگیری از خشکی طولانی مدت دهان مفید باشند.

هم چنین برای جلوگیری از یبوست نیز رژیم غذایی غنی از فیبر یا استفاده از ملین ها ممکن است توسط پزشک توصیه شود.

تزریق در مثانه

سم بوتولینوم (Botulinum toxin) که بوتاکس نیز نامیده می شود، پروتئینی است که از باکتری های ایجاد کننده بوتولیسم به دست می آید.

این پروتئین در دوزهای کم مستقیما به بافت مثانه تزریق شده، و موجب شل شدن ماهیچه ها می شود.

تحریک اعصاب

تنظیم تحریکات عصبی به مثانه می تواند علایم مثانه بیش فعال را بهبود بخشد.

عمل جراحی

در صورت شدید بودن علایم و یا عدم پاسخ به سایر درمان ها، انجام عمل جراحی می تواند گزینه مناسبی برای درمان مثانه بیش فعال باشد.

هدف از انجام جراحی بهبود توانایی مثانه برای ذخیره ادرار و کاهش فشار در مثانه است.

با این حال این روش‌ها به تسکین درد مثانه کمکی نمی‌کنند.

این روش ها عبارتند از:

• جراحی برای افزایش ظرفیت مثانه
• برداشتن مثانه

شیوه زندگی و درمان های خانگی

راهکار های زیر ممکن است علایم مثانه بیش فعال را کاهش دهند:

• وزن مناسب را حفظ کنید؛‏
• به اندازه کافی مایعات مصرف کنید؛
• مصرف غذاها و نوشیدنی های تحریک کننده مثانه را محدود کنید. ‏‏