هنگام به خواب رفتن، یا زمانی که از خواب بیدار می شوید، ممکن است حالتی را به صورت موقت تجربه کنید که هشیار اما ناتوان در حرکت کردن باشید.

به این حالت “فلج خواب” می گویند که غالبا در هنگام گذار بین خواب و بیداری رخ می دهد و در طی این گذارها قادر نیستید حرکت یا صحبت کنید.

از مشخصات بارز این اختلال، از دست دادن کنترل روی ماهیچه ها و عدم توانایی در حرکت دادن آن ها است که به آن “آتونی” می گویند.

حدود 75 درصد از افراد همراه با آتونی توهمات دیداری یا شنیداری هم تجربه می کنند که می تواند به شکل احساس حضور فرد دیگری در اتاق، احساس سنگینی یا فشار روی قفسه سینه یا پرواز و خروج از بدن تجربه شود.

فلج خواب که آن را با عنوان بختک هم می شناسیم، می تواند بین چند ثانیه تا 20 دقیقه طول بکشد، اما به طور میانگین بعد از 6 تا 7 دقیقه به طور خود به خود از بین می رود.

فلج خواب معمولا چه زمانی رخ می دهد؟

فلج خواب ممکن است هنگام به خواب رفتن رخ دهد که آن را فلج پیش خواب یا قبل از خواب می نامند و یا هنگام بیدار شدن اتفاق بیفتد و آن را فلج پس خواب می گویند.

فلج پیش خواب

وقتی می خوابید بدن آرام آرام شل می شود. معمولا میزان هشیاری به مرور کمتر می شود و به همین دلیل متوجه تغییر نمی شوید.

بنابراین متوجه تغییر نمی شوید؛ اما اگر در حین به خواب رفتن هشیار باشید، ممکن است متوجه شوید که نمی توانید حرکت یا صحبت کنید.

فلج پس خواب 

در طول خواب بدن به نوبت بین مرحله خواب REM (حرکت سریع چشم) و NREM (حرکت غیر سریع چشم) تغییر می کند.

یک چرخه خواب REM و NREM حدود 90 دقیقه طول می کشد. مرحله NREM ابتدا اتفاق می افتد و حدود 75 درصد از خواب را تشکیل می دهد.

در طول خواب NREM  بدن شل (ریلکس) می شود و خود را ترمیم  می کند. در پایان مرحله NREM، بدن به مرحله REM وارد می شود.

در مرحله REM چشمان شما به سرعت حرکت می کنند و شما در این مرحله خواب می بینید.

عضله ها از حرکت باز می ایستند و بدن هم چنان ریلکس باقی می ماند تا مانع از حرکت، به ویژه در زمان خواب دیدن شود.

در این بازه هوشیاری کم است و از این ناتوانی آگاهی ندارید؛ اما اگر قبل از پایان چرخه REM هوشیار شوید، ممکن است متوجه شوید که نمی توانید حرکت یا صحبت کنید.

چه کسی دچار فلج خواب می شود؟

از لحاظ تعداد این احتمال وجود دارد که تا چهار نفر از هر 10 نفر فلج خواب را تجربه کرده باشند.

این وضعیت شایع اغلب برای اولین بار در سال های نوجوانی مشاهده می شود، اما زنان و مردان در هر سنی ممکن است به آن مبتلا شوند.

فلج خواب می تواند به صورت یک اختلال ارثی در خانواده ها وجود داشته باشد.

عوامل دیگری که ممکن است با فلج خواب مرتبط باشند عبارتند از:

• کمبود خواب؛
• تغییر برنامه خواب؛
• شرایط روحی، مانند استرس یا اختلال دو قطبی؛
• خوابیدن به پشت؛
• سایر مشکلات خواب مانند نارکولپسی یا انقباض شب هنگام ماهیچه های پا؛
• استفاده از برخی داروها، مانند داروهای اختلال کم توجهی- بیش فعالی؛
• سوء مصرف مواد.

برای فلج خواب چه کنیم؟

اگر گاهی دچار فلج خواب می شوید، می توانید با رعایت بهداشت خواب تا حدی آن را کنترل کنید.

برای مثال:

• مطمئن شوید که به مقدار کافی می خوابید.
• کاری کنید که از استرس شما به ویژه قبل از خواب کاسته شود.
• اگر به پشت می خوابید، سعی کنید موقعیت خود را عوض کنید و به حالت دیگری بخوابید.
• اگر به طور مرتب فلج خواب مانع از خواب راحت شما می شود، حتما به پزشک مراجعه کنید.